به گزارش خبرگزاری مهر، در این نامه خطاب به محمدرضا ظفرقندی وزیر بهداشت، آمده است: سلامت دهان و دندان به عنوان بخش جدایی‌ناپذیر سلامت عمومی، تأثیر به سزایی بر کیفیت زندگی آحاد جامعه و بار اقتصادی نظام سلامت کشور دارد. متأسفانه، به رغم تلاش‌های صورت گرفته، شاخص‌های سلامت دهان در کشور، به ویژه در زمینه پوسیدگی دندان در کودکان و بزرگسالان، همچنان نگران‌کننده است.
شاخص DMFT (پوسیدگی، از دست رفتن و پُرشدگی دندان) به عنوان شاخص اصلی نشانگر وضعیت سلامت دهان و دندان در گروه سنی ۱۸ سال معادل ۴.۳ و در گروه سنی ۳۵-۴۴ سال ۱۱ گزارش شده و میزان DMFT کودکان ۶ ساله ۵.۷ و DMFT کودکان ۱۲ ساله ۱.۸۴ است. این آمار، در کنار بار بالای بیماری‌های لثه، نشان‌دهنده نیاز گسترده و برآورده نشده به خدمات پیشگیرانه و درمانی مؤثر در سطح جامعه است.
بسیج دانشجویی با دغدغه ارتقا سلامت عمومی و در راستای رسالت خود مبنی بر مطالبه‌گری تخصصی در حوزه نظام سلامت و ارائه راه‌حل‌های علمی و عملی، گزارش سیاستی جامعی را در خصوص تجارب موفق جهانی در زمینه ارتقا سلامت دهان و دندان و نقش نیروهای حد واسط دندانپزشکی انجام داده است.
یافته‌های این مطالعه که شامل بررسی تجربیات کشورهایی چون سوئیس، انگلیس، کانادا، استرالیا و نیوزیلند است، نکات قابل تأملی را پیش روی سیاست‌گذاران قرار می‌دهد.
نکات کلیدی برگرفته از تجارب جهانی و وضعیت فعلی
۱) محوریت پیشگیری: کشورهای موفق در کنترل بیماری‌های دهان، تمرکز اصلی خود را بر برنامه‌های پیشگیرانه جامع و پایدار قرار داده‌اند.
۲) نقش انکارناپذیر نیروهای حد واسط: در اکثر این کشورها، نیروهای حد واسط دندانپزشکی (شامل بهداشتکاران دهان، دندان‌درمانگران، پرستاران دندانپزشکی مدارس و عناوین مشابه) ستون فقرات برنامه‌های پیشگیرانه و ارائه خدمات اولیه، به‌ویژه برای کودکان و در مناطق کمتر برخوردار بوده‌اند. این نیروها با افزایش دسترسی، کاهش هزینه‌ها و تمرکز بر آموزش و پیشگیری، تأثیر چشمگیری در کاهش شاخص‌های پوسیدگی داشته‌اند.
۳) ناکافی بودن رویکرد فعلی در ایران: به رغم تجارب گذشته کشور در تربیت بهداشتکاران دهان (به ویژه قانون تربیت بهداشتکار دهان و دندان به‌منظور گسترش خدمات درمانی و بهداشتی در روستاها مصوب سال ۱۳۶۰)، بهره‌برداری از ظرفیت این نیروها به دلایل متعدد با چالش مواجه شده و برنامه‌های آموزشی فعلی سایر کارکنان بهداشتی نیز پاسخ‌گوی نیازهای تخصصی سلامت دهان جامعه نیست. رویکرد عمدتاً درمان‌محور فعلی، قادر به کنترل بار روزافزون بیماری‌های دهان و دندان نمی‌باشد.
۴) لزوم اقدامات آموزشی و برنامه‌های کاربردی: فقدان برنامه‌های آموزشی عملی و روش‌های پیشگیرانه نوین و کارآمد در سطح ملی، از موانع اصلی بهبود وضعیت سلامت دهان در کشور است.
پیشنهادات سیاستی برای ارتقا سلامت دهان و دندان در کشور از طریق تربیت نیروهای حد واسط دندانپزشکی
با عنایت به موارد فوق و با هدف ایجاد تحولی بنیادین در وضعیت سلامت دهان و دندان جامعه، بسیج دانشجویی پیشنهادات زیر را جهت استحضار و اقدام مقتضی تقدیم می‌دارد.
۱) تصویب آغاز فرایند پذیرش نیروهای حد واسط دندانپزشکی در دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی با برآورد تعداد مورد نیاز کشور بر اساس بار بیماری‌های هر منطقه و بسته خدمات بهداشتی و مراقبت سلامت مورد نیاز:
با توجه به سه‌ساله بودن رشته مذکور در بیشتر کشورها، می‌توان برنامه آموزشی آنان را شامل دوره دوساله کاردانی به‌علاوه یک سال کارآموزی اجباری تعیین کرد. مشابه این موضوع نیز در برخی رشته‌های نظام آموزش عالی کشور وجود دارد.
۲) تعیین دقیق حدود آموزش و وظایف نیروهای مذکور با تمرکز بر خدمات پیشگیرانه من‌جمله آموزش بهداشت و استفاده از مسواک، نخ دندان و … به‌صورت مستقیم به بیمار، غربالگری، تشخیص و ارجاع به دندانپزشک، فلوراید تراپی، فیشورسیلانت‌تراپی (FS) و جرمگیری و تسطیح ریشه (SRP) و عدم آموزش اقدامات درمانی همچون ترمیم‌های پیچیده، درمان ریشه، کشیدن دندان، پروتزهای دندانی و… :
ذکر این نکته ضروری است که ممکن است انجام FS و SRP مورد شبهه برخی سیاست‌گذاران قرار گیرد؛ حال‌آنکه تأثیر بسیار بالای این دو اقدام بر پیشگیری از پوسیدگی و بیماری‌های لثه و متعاقباً ازدست‌رفتن دندان، در مطالعات متعدد اثبات شده و در نتیجه نقش چشمگیری در کاهش DMFT (که هدف اصلی تربیت این نیروها و تکلیف قانونی است). خواهد داشت. در برنامه آموزشی رشته کاردانی بهداشت دهان نیز به‌صراحت این دو وظیفه بر عهده نیروهای مذکور قرار داده شده بود.
۳) اخذ تعهد چند برابر تحصیل جهت فعالیت این نیروها در ساعت موظف در وزارت بهداشت (ساختار شبکه) یا وزارت آموزش‌وپرورش: این موضوع علاوه بر اینکه فعالیت ساختارمند و قانونمند این نیروها را تا حدودی تضمین می‌نماید، باعث تسریع در تحقق اهداف مربوطه شده (به خصوص فعالیت مستمر در مدارس و روی جامعه هدف ۶ تا ۱۲ سال) و با تضمین حقوق و مزایای این نیروها ذیل قانون مدیریت خدمات کشوری و اعطای امتیازاتی جهت شرکت در آزمون استخدامی، باعث افزایش جذابیت این رشته می‌شود.
تحقق این موضوع منوط به دو امر بسیار مهم است
الف) هماهنگی بین معاونت آموزشی، معاونت بهداشت، دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی، وزارت آموزش‌وپرورش و سازمان برنامه‌وبودجه کشور جهت تضمین فعالیت این نیروها در ساختارهای مذکور
در موارد گذشته عدم تمایل دانشگاه‌ها به جذب این نیروها و عدم پیش‌بینی اعتبارات کافی در این راستا باعث بروز مشکلات عدیده‌ای شد که در نهایت توقف تربیت این نیروها را رقم زد. بدین ترتیب لازم است پیش از آغاز تربیت نیروهای مذکور، هماهنگی‌های فوق‌الذکر صورت گیرند.
ب) عدم فعالیت این نیروها در امور غیر مربوطه
توضیح آنکه با توجه به کمبود شدید نیرو در شبکه و نیز مدارس، دستگاه‌های مربوطه نیروهای بهداشتی را در امور غیرتخصصی به کار می‌گیرند. لازم است در لایحه ارسالی به مجلس شورای اسلامی، جلوگیری از این امر پیش‌بینی شود.
همچنین می‌توان در صورت نیاز سایر دستگاه‌ها و موافقت وزارت بهداشت، از این نیروها در مراکز دیگر (همچون مراکز تحت‌نظر سازمان بهزیستی کشور و…) استفاده نمود.
۴) ادغام فعالیت این نیروها در برنامه ملی پزشکی خانواده و نظام ارجاع
با توجه به اهمیت زیاد این برنامه و تأثیر آن بر ارتقای سلامت مردم و کاهش هزینه‌ها در بلندمدت، فعالیت نیروهای حد واسط در قالب مذکور و در تعامل با دندانپزشکان و سایر کادر سلامت مستقر در برنامه، ضروری به نظر می‌رسد.
۵) طراحی نظام پرداخت مبتنی بر عملکرد
لازم است در کنار بهبود وضعیت معیشتی کارکنان بهداشت کشور، جهت افزایش انگیزه‌های مثبت نیروهای حد واسط، بخشی از پرداختی به افراد مذکور را بر اساس نتایج ارزیابی‌های حاصله از عملکرد آنان بر اساس اقدامات ثبت‌شده در سامانه‌های الکترونیک مربوطه (علی‌الخصوص سامانه سیب) قرار داد. بدیهی است که تقویت سامانه‌های مذکور و الزام به ثبت اقدامات صورت‌گرفته، پیش‌نیاز این امر محسوب می‌گردند.
۶) اصلاح برنامه آموزشی سایر رشته‌ها
باتربیت نیروهای مذکور، دیگر نیاز به آموزش مباحث سلامت دهان و دندان به مراقبین سلامت نبوده و لازم است برنامه‌های آموزشی، بدو خدمت، آموزش مداوم و … این گروه‌ها اصلاح گردند.
۷) نسخ قانون سال ۱۳۶۰
جهت رفع هرگونه سوءبرداشت یا ایجاد توقعات غیرواقعی در دانشجویان و دانش‌آموختگان این رشته، به نسخ قانون «تربیت بهداشتکار دهان و دندان به‌منظور گسترش خدمات درمانی و بهداشتی در روستاها» با اصلاحات بعدی در لایحه ارسالی دولت اشاره گردد.
بر اساس توضیحاتی که ارائه شد، تقاضا داریم دستورات لازم را در خصوص اجرای موارد مذکور به شورای برنامه‌ریزی دهان و دندان، شورای گسترش دانشگاه‌های علوم پزشکی و معاونت حقوقی و امور مجلس مبذول فرمائید.
بسیج دانشجویی آمادگی خود را جهت برگزاری جلسه جهت تشریح و بررسی موارد مذکور اعلام می‌دارد.
