در حالیکه مذاکرات ایران و آمریکا وارد پنجمین دور خود می شود و شرایط مذاکرات نیز زیاد مطلوب نیست و به نظر می رسد گره های زیادی در مسیر توافق جدید وجود دارد، وزارت امور خارجه درگیر جبهه ای دیگر از گفتگوها شده است. این گفتگوها مربوط به تروئیکای اروپایی یعنی آلمان و انگلیس و فرانسه می شود. گفتگوهایی که می توانند سخت تر از گفتگو با طرف آمریکایی باشند.
بر اساس ادعای روزنامه فرهیختگان، اولین دور گفتگو میان ایران و اروپا پرتنش بوده و آنها درخواستی «غیرفنی»، «غیرقانونی» و با «ادبیات نامناسب» در مورد ماشه پلاس مطرح کردند. بر اساس گزارشی که این روزنامه نوشته سه کشور اروپایی در مذاکرات روز جمعه مواضعی تند را مطرح کردند و تهدیداتی جدی را روی میز گذاشتند. اروپایی‌ها به این موضوع اشاره داشتند که باید بندی تحت عنوان «ماشه پلاس» در متن توافق احتمالی درج شود. به این معنی که فارغ از امتیازهایی که میان ایران و آمریکا رد و بدل می شود و توافقاتی که طرفین حاصل خواهند کرد، اروپا همچنان از قدرت فعال سازی مکانیسم ماشه برخوردار باشد.
تفاوت اروپا با آمریکا در این است که تروئیکا هنوز در توافق برجام حاضرند و قانونا می توانند از اسنپ‌بک یا مکانیسم ماشه علیه ایران استفاده کرده و تحریم های بین المللی ایران را احیاء کنند (درباره مکانیسم ماشه اینجا بخوانید.)
اروپا و آمریکا؛ رفاقتی که به قهر تبدیل شد
از همان ابتدا مشخص بود عراقچی به زودی به دو راهی اروپا و آمریکا خواهد رسید. البته همانطور که پیشتر بیان شد، انتخاب آمریکا و در اولویت قرار دادن آن، تصمیمی عاقلانه تر بود و عراقچی نیز به این تصمیم عاقلانه گردن نهاد (اینجا بخوانید). با این حال، شکاف اروپا و آمریکا در ماه های اخیر زیاد شده و تیم دیپلماتیک ایران باید جبهه جدید فشارها را خنثی کند.
اروپا و آمریکا در سال ۲۰۲۴ در اوج اختلاف و شکاف قرار دارند. گلوبالیسم بایدن و اوباما جای خود را به ملی‌گرایی افراطی ترامپ داده است. ترامپ بر خلاف اوباما و بایدن مخالف اتحادیه اروپا و توافقات و اتحادیه های بین المللیِ بازمانده از بلوک غرب عصر جنگ سرد است. ترامپ همچنین، حمایت های بایدن از اوکراین را قطع کرده و به نظر می رسد با دادن امتیاز به پوتین مشکلی نداشته باشد. جنگ اوکراین برای اروپا بسیار مهم است، چرا که سقوط زلنسکی می تواند دروازه اروپا را به روی روسیه باز کند و همان اثری را بر قاره سبز داشته باشد که سقوط قسطنطنیه توسط عثمانی ها داشت. به همین دلیل، اروپا رویکرد ترامپ به جنگ اوکراین را خیانتی بزرگ به اتحاد غرب می داند.
در این وضعیت، اروپایی ها سعی دارند پس از نیم قرن، به استقلال سیاسی، امنیتی و اقتصادی برسند و از وابستگی خود به واشنگتن کم کنند. آنها به این نتیجه رسیده اند که ظهور ترامپ یک اتفاق نبوده و حتی اگر او سال ۲۰۲۸ کاخ سفید را ترک کند، باز هم‌جنبش "مگا" می تواند به قدرت رسیده و اروپا را تحت فشار بگذارد.
طرح احیاء ارتش آلمان و افزایش تعداد نیروی انسانی اش به ۲۸۰ هزار نفر، رونمایی انگلیس از موشک ها و پدافندهای جدیدش و سرمایه گذاری وحشتناک فرانسه روی تجهیزات دفاعی، به خصوص جنگنده ها تنها بخشی از تلاش اروپا برای استقلال امنیتی - سیاسی از آمریکا است.
یکی از نمودهای تلاش اروپا برای استقلال از آمریکا مربوط به توافقات مشترکشان با دیگر کشورها می شود. برجام یکی از مهم ترین سندها از این دست است. اروپا در سال ۲۰۱۸ تلاش کرد برجام را حتی پس از خروج آمریکا حفظ کند اما قدرت این کار را نداشت. با این حال، خراب کردن همیشه آسان تر از ساختن است. اروپای سال ۲۰۲۴ سعی دارد از لاشه برجام به سود خود استفاده کرده و با تهدید ایران هم استقلال اروپا از آمریکا را نشان دهد و هم خود را در توافق جدید با ایران سهیم بداند.
دوراهی سخت عباس عراقچی
اکنون عباس عراقچی کار سختی در پیش دارد. او باید همزمان در دو جبهه فعالیت کند؛ دو جبهه ای که اشتراک زیادی هم ندارند. رویکرد تیم ترامپ متفاوت از رویکرد اروپایی ها است. ترامپ همانطور که چند روز پیش گفت، علاقه ای به جزئیات فنی ندارد و به یک توافق حداقلی با ایران راضی است. اروپایی ها بر عکس آمریکا، به چهارچوب برجام علاقه دارند و سعی می کنند در همان مسیر حرکت کنند. عراقچی باید در جبهه اول از برجام فراتر برود و در جبهه دوم در چهارچوب آن بماند. این مساله می تواند کار او را بسیار سخت کند.
از سوی دیگر، اگر ایران با آمریکای ترامپ به توافق برسد، بعید است اروپا مکانیسم ماشه را فعال کند. تروئیکای اروپایی هنوز به استقلال کامل از آمریکا نرسیده اند و همین مساله می تواند آنها را محتاط کند. با این حال، این بدین معنی نیست که اروپا پس از توافق ایران با آمریکا، مسیر تجارت با تهران را باز خواهد کرد. این مساله ای است که می تواند مشکلاتی برای ایران به وجود آورد. در برجام، مقامات عالی کشور تاکید کردند که معامله ایران و آمریکا در برخی حوزه های مصرفی ممنوع است. ایران در آن زمان بیشتر از آمریکا روی اروپا حساب باز کرده بود. در توافق جدید باید این معادله عوض شود و مقامات عالی کشور اجازه معامله حداکثری میان ایران و ایالات متحده را بدهند. این مساله ای است که زمزمه هایش از حالا نیز شنیده می شود و حتی خود ترامپ هم به آن اشاره کرده است. او در یکی از گفتگوهای اخیرش با شبکه فاکس نیوز گفت: «ایران می‌خواهد با ما تجارت کند. من با آن مشکلی ندارم.»
به نظر می رسد تمرکز اصلی ایران در شرایط فعلی، باید بازکردن مسیر انتقال انرژی و نفت به روی خریداران باشد. آنطور که محمود سریع القلم گفته، بهتر است ایران مذاکرات هسته ای را به سرمایه گذاری مستقیم شرکت‌های نفتی آمریکا در ایران گره بزند. در این صورت می تواند ضمن وصل شدن به کریدورهای بین المللی، بیشترین منافع را به دست آورده و جلوی اقدامات اروپا را هم بگیرد و آنها را کم اثر کند.
منبع: خبر فوری
