در سال‌های اخیر، افشای تخلفات مالی و پروژه‌های شکست خورده، یک سؤال اساسی را در ذهن فعالان اقتصادی و کارشناسان دولتی ایجاد کرده: چرا برخی شرکت‌های بی هویت یا تازه تأسیس، موفق به دریافت قراردادهای میلیاردی می شوند؟ در حالی‌که بررسی سوابق حقوقی و مالکیتی این شرکت ها می‌تواند از وقوع بسیاری از این ریسک ها پیشگیری کند، همچنان نبود یک دسترسی سریع و یکپارچه به اطلاعات رسمی، نقطه ضعف مناقصات بزرگ کشور باقی مانده است.
چگونه برخی شرکت‌های تازه‌تأسیس و بدون سابقه اجرایی، موفق به دریافت قراردادهای کلان می‌شوند؟
در سال های اخیر، تعداد قابل توجهی از پروژه های ملی، استانی و شهری با شکست مواجه شده یا در مسیر اجرا دچار اختلال شده‌اند. بررسی های میدانی، گزارش های رسمی و مطالعات تخصصی نشان می دهند که بخشی از این ناکامی ها، ریشه در عدم اعتبارسنجی دقیق طرف های قرارداد دارد؛ موضوعی که متأسفانه در فرآیند بسیاری از مناقصات دولتی و خصوصی نادیده گرفته می‌شود.
در این میان، داده‌های استخراج شده از پلتفرم لینکا که به‌عنوان یک سامانه استعلام و تحلیل اطلاعات رسمی شرکت ها و اشخاص مربوط به آنها فعالیت می‌کند، تصویر دقیقی از واقعیت نگران‌کننده‌ی بازار قراردادها و مناقصات به دست می‌دهد.
شرکت‌هایی با شناسنامه ظاهری اما هویت اجرایی نامعلوم
یکی از یافته های جالب لینکا در بررسی بیش از ۱۲۰ مناقصه بزرگ کشوری در حوزه های مختلف عمرانی، فناوری اطلاعات، تأمین کالا و مشاوره، این بوده است که:
- حدود ۱۸٪ از برندگان مناقصه‌ها، کمتر از ۶ ماه از تاریخ ثبت شرکت شان گذشته بوده،
- بیش از نیمی از این شرکت ها هیچ وب‌سایت، شماره ثبت فعال مالیاتی یا سابقه اجرای پروژه نداشته‌اند،
- و در برخی موارد، اعضای هیئت مدیره آنها در زمان انعقاد قرارداد تغییر یافته بودند.
این موارد نشان می‌دهد که «ظاهر قانونی» یک شرکت لزوماً به معنای «هویت حرفه‌ای» یا «پشتوانه اجرایی» نیست. در واقع، بسیاری از این شرکت ها تنها برای حضور در یک مناقصه خاص تأسیس شده‌اند و پس از اجرای ناقص یا عدم اجرای پروژه، عملاً منحل یا ناپدید می‌شوند.
مشکل از کجاست؟ نبود ابزار تحلیل یا بی‌توجهی به آن؟
یکی از کارشناسان تیم تحلیل داده ی لینکا می‌گوید:
اطلاعات حقوقی و ثبت‌شده شرکت‌ها به‌صورت پراکنده در مراجع مختلف وجود دارد. اما دسترسی به این داده ها، نیاز به ابزار تحلیلی سریع و یکپارچه دارد. وقتی شرکت یا نهاد مناقصه گذار در مرحله پیش ارزیابی فقط به مدارک اولیه بسنده می‌کند، فرصت شناسایی هشدارهای حقوقی و ساختاری از بین می‌رود.
او ادامه می‌دهد: در یکی از پروژه های بررسی‌شده، شرکت برنده مناقصه، یک هفته قبل از موعد برگزاری مناقصه تأسیس شده بود و اساسنامه اش تنها شامل موضوعاتی کلی و بدون سابقه فنی بود. این موضوع اگر از طریق یک پلتفرم جامع استعلام هوشمند بررسی می‌شد، می توانست از هدر رفت میلیاردها تومان منابع مالی جلوگیری کند.
لینکا چه کمکی می‌کند؟
پلتفرم لینکا به عنوان ابزاری نوین در حوزه تحلیل و استعلام اطلاعات رسمی کسب و کارها، امکان مشاهده و بررسی موارد زیر را فراهم می‌کند:
- تاریخ ثبت و تغییرات شرکت،
- اعضای هیئت مدیره فعلی و سابق،
- سوابق تغییرات و انحلال احتمالی،
- ارتباطات میان اشخاص حقیقی در شرکت‌های مختلف،
- روزنامه رسمی ها و موضوع فعالیت قانونی،
- ثبت برند و مالکیت معنوی،
- و حتی بررسی هم پوشانی‌های مشکوک میان شرکت‌های ظاهراً مستقل .
به زبان ساده تر، لینکا مثل یک موتور جستجوگر هوشمند در حوزه حقوقی عمل می‌کند که با چند کلیک به عنوان مثال در گراف ارتباطات ، تصویر کامل‌تری از ماهیت واقعی یک شرکت در اختیار کاربر قرار می‌دهد.
چه کسانی باید از چنین ابزاری استفاده کنند؟
طبق آمار ثبت شده در سامانه لینکا، بیشترین کاربران این پلتفرم را:
- نهادهای حاکمیتی و دولتی،
- شرکت‌های مشاور مالی و حقوقی،
- فعالان حوزه سرمایه‌گذاری،
- تیم های حراست و نظارت داخلی سازمان ها
تشکیل می‌دهند.
با توجه به رویکرد شفاف‌سازی اقتصادی در برنامه‌های کلان کشور، استفاده از ابزارهای دیجیتال و مبتنی بر داده، دیگر یک انتخاب نیست؛ بلکه ضرورتی برای جلوگیری از فساد، رانت و سوء استفاده‌های احتمالی است.
گزارش واقعی؛ وقتی ۵۰ میلیارد تومان به شرکتی بدون سابقه رسید
در یکی از بررسی های منتشر نشده، تیم تحلیل لینکا روند یک قرارداد بزرگ در حوزه تأمین تجهیزات شهری را بررسی کرده که در آن:
- شرکت برنده مناقصه هیچ وب سایت یا رزومه‌ای نداشته،
- تنها ۲ ماه از تاریخ ثبت آن گذشته بود،
- اعضای هیئت مدیره در ۱۰ شرکت دیگر با موضوعات مشابه عضویت داشتند،
- و پس از دریافت پیش پرداخت پروژه، اجرای آن به حالت تعلیق درآمد.
جالب اینجاست که در همان مناقصه، شرکت‌هایی با سابقه‌ی بیش از ۱۰ سال فعالیت، به دلیل کامل نبودن مدارک صوری حذف شده بودند.
نتیجه‌گیری: شفافیت، پیش‌نیاز سلامت اقتصادی
در شرایطی که سیاست گذاران به‌دنبال افزایش شفافیت اقتصادی و اعتمادسازی در فضای کسب‌وکار هستند، استفاده از ابزارهایی مثل لینکا می‌تواند به عنوان یک لایه مکمل در فرآیند تصمیم‌گیری، انتخاب شرکای تجاری، بررسی قراردادها و ارزیابی ریسک عمل کند.
اعتماد به مدارک کاغذی و اطلاعات سطحی، بدون تحلیل داده‌ای، هزینه‌های سنگینی به دولت و بخش خصوصی تحمیل می‌کند. اما وقتی با چند کلیک بتوان اطلاعات کلیدی را استخراج کرد، چرا باید دوباره در دام شرکت‌های کاغذی افتاد؟
