عصر ایران؛ فرزانه احمدی- در دل کویر مرکز ایران شهری وسعت گرفته که تاریخ در میان کوچه‌هایش خانه دارد و گنبدهایش هنر را انعکاس می‌دهد.
اصفهان مانند نگینی در میان انگشتری ایران می‌درخشد اما حالا خبرهای نامطلوب درباره آثار تاریخی‌اش می‌رود تا چهره آن را از غبار بپوشاند.
در یک سال گذشته اخبار ناخوشایندی درباره آثار تاریخی اصفهان منتشر شده که انتقاداتی را به مدیریت میراث فرهنگی و استانداری این استان وارد کرده است. اخباری که از بلندای گنبد شیخ لطف‌الله تا سنگفرش چهلستون را بی‌نصیب نگذاشته است.
در میان سکوت ستون‌ها و حضور عارفانه کاشی‌ها، زمزمه‌هایی از مدیریت ناکارآمد به گوش می‌رسد. زمزمه‌هایی که اگر شنیده نشوند، شاید به فریادی خاموش برای نسل‌های آینده تبدیل شوند.
این گزارش نگاهی دارد به آنچه بر سر آثار تاریخی اصفهان در یک سال گذشته رفته است، شهری که شایسته نگهبانی مدبرانه و مدیریتی آگاهانه است.
یکی از انتقادات اصلی به وضعیت آثار تاریخی و مدیریت میراث استان اصفهان، مربوط به حفاظت از آثار تاریخی است. سرقت کاشی‌های مسجد جامع نطنز نمونه‌ای است که در اسفند سال گذشته رخ داد و مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان در واکنش به آن به ایلنا گفت: مهاجمان به مسجد تاریخی نطنز در عرض چند دقیقه با استفاده از نردبان و در خیابان اصلی شهر کاشی‌ها و بخش سردر این مسجد تاریخی را تخریب و با خود بردند. اینها اتفاقاتی است که می افتد و ما هم پیگیری می کنیم و اینگونه نیست که بگوییم هیچ سرقتی اتفاق نمی افتد.
او درباره نصب دوربین‌ها در جلوگیری از تخریب آثار تاریخی گفته بود که این اقدامی مهم است اما در نهایت ممکن است با وجود دوربین و کشیک در آثار و محوطه‌های تاریخی باز هم عده‌ای برای حفاری و آسیب زدن به آثار اقدام می‌کنند و آن کسی که بخواهد یک اثر تاریخی را تخریب کند می‌داند نیروی کشیک اثر چه زمان در کنار آن مستقر می شود.
و حالا سوال این است که چرا حفاظت دائمی از آثاری که اینطور در معرض تخریب قرار دارند، صورت نمی‌گیرد.
تخریب آثار تاریخی توسط افراد نمونه‌های دیگری هم داشت. انتشار یک فیلم از دیوارنویسی فردی بر بدنه سی و سه پل در نوروز امسال انتقادات زیادی را برانگیخت. به خصوص که حضور حجاب‌بان‌ها در آثار تاریخی اصفهان و برخورد آنها با مردم خبرساز شده بود. روزنامه شرق در یک گزارش نوشت که «کاربران معتقدند اداره میراث فرهنگی اصفهان وظیفه اصلی یعنی حفاظت از آثار تاریخی را فراموش کرده و بودجه‌ای را که باید برای استخدام نگهبان برای جلوگیری از دیوارنویسی و تخریب آثار در نوروز صرف می‌کرد، برای مورد دیگری صرف کرده است.»
طبق گفته مدیر روابط عمومی اداره میراث فرهنگی اصفهان، ستاد سفر استان برای استخدام حجاب‌بان‌ها هزینه‌ای را در نظر گرفته بود.
حالا انتقاد دوست‌داران میراث فرهنگی این است که چرا برای استخدام این افراد بودجه هست اما برای نگهبانان میراث فرهنگی بودجه کافی وجود ندارد.
نکته دیگر اینکه بعد از انتشار این خبر گفته شد فرد وندال سی و سه پل دستگیر شده اما تاکنون اطلاع‌رسانی دقیقی درباره سرنوشت و حکم او صورت نگرفته است.
مرمت آثار تاریخی موضوع دیگری است که در استان اصفهان بارها انتقاد فعالان و کارشناسان میراث فرهنگی را به دنبال داشته است.
در شهریور سال گذشته مرمت سی و سه پل با استفاده از سیمان به جای مصالح سنتی یکی از این موارد بود. بعضی کارشناسان گفتند سیمان باعث حبس رطوبت در بنا و آسیب به آن می‌شود. مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان اما در پاسخ گفت که این روش بر اساس شیوه مرمتی چهل سال پیش انتخاب شده است و هدف آنها حفظ بنا در برابر وزن عبور و مرور و همچنین فرونشست بوده است.
موضوع دیگر مرمت گنبد شیخ لطف الله است که چند سال پیش هم جنجال زیادی به پا کرد. اقدامات تیم مرمتی همواره مورد نقد فعالان میراث فرهنگی و بعضی کارشناسان بود و در نهایت هم مرمت گروه مورد نظر منجر به دو رنگ شدن گنبد شد. پس از یک وقفه چند ساله گزارش‌ها حاکی از آن است که ادامه مرمت گنبد به همان تیم قبلی سپرده شده و این موضوع نگرانی زیادی را میان فعالان میراث فرهنگی ایجاد کرده است.
یک کارشناس مرمت و فعال میراث فرهنگی در اصفهان در این باره به عصر ایران گفت: گویا دوباره مرمت گنبد شیخ لطف‌الله به همان گروه پیمانکار قبلی سپرده شده است. این در حالی است که انتقادات زیادی به کار او از حیث فنی و تخصصی وجود دارد و این موضوع جای نگرانی دارد. باید اجازه بازدید گنبد به خبرنگاران و کارشناسان داده شود.
فریماه هوشیار اظهار کرد: با ادامه روند فعلی نگرانی درباره وقوع یک فاجعه بزرگ در آینده وجود دارد. با این شرایط باید جلوی مرمت گنبد شیخ لطف‌الله گرفته شود. گنبد حتی یکدستی خود را لحاظ شکل دایره محیطی از دست داده است و ممکن است نیاز باشد که کاشی‌ها برداشته و مشخص شود چرا بار اضافه به گنبد تحمیل شده. شاید گنبد باید دوباره مرمت شود.
او گفت: وقتی مدیرکل جدید شروع به کار کرد، قرار بر این شد که برای مرمت گنبد شیخ لطف‌الله مناقصه انجام بدهد اما حالا دوباره شاهد آن هستیم که کار مرمت گنبد با همان تیم قبلی در حال انجام است.
یکی از مهمترین مکان‌های تاریخی در اصفهان که به نحوه حفاظت از آن انتقادات زیادی وجود دارد میدان نقش جهان است. مرمت دو گنبد شیخ لطف‌الله و جامع عباسی در این میدان حتی انتقاد مهدی طغیانی نماینده مردم اصفهان در مجلس را هم در آورده است او مرمت این دو بنا را یک «افتضاح مرمتی» خوانده است.
علاوه بر آن مشاهدات میدانی خبرنگار عصر ایران نشان می‌دهد مدت‌ها است سقف بازارهای میدان در بسیاری از جاها وضعیت مطلوبی ندارد و معلوم نیست چرا اداره میراث فرهنگی اصفهان در طول سال‌ها اقدامی که کاملا موثر باشد برای حفاظت از سقف انجام نداده است؟
یکی دیگر از موضوعات جنجال‌برانگیز در یک سال گذشته که مدیران میراثی و استانی اصفهانی آن را رقم زدند، حضور موتورسواران لهستانی در کاخ چهلستون و در ایوان این کاخ بود.
ماجرا از این قرار بود که به مناسبت هشتاد و سومین سالگرد ورود کودکان لهستانی به ایران، یک گروه موتورسوار با عنوان «پیام‌آوران صلح» از لهستان به ایران آمدند و در این میان به اصفهان سفر کردند. قسمت انتقادبرانگیز آنجا بود که این گروه با موتورهای خود نه تنها وارد حیاط کاخ چهلستون شدند، بلکه موتورهای خود را در ایوان بالای حوض پارک کردند!
انتشار تصاویر این حرکت، انتقادات زیادی را برانگیخت. «اصفهان امروز» یکی از روزنامه‌های محلی در این باره نوشت: «تصاویر منتشر شده از موتورسواران در داخل محوطه چهلستون بار دیگر بحث بی‌توجهی به حفظ حریم آثار تاریخی را به میان آورد. چهلستون، میراث ثبت‌شده جهانی یونسکو مانند هر بنای تاریخی دیگر، به‌شدت در برابر لرزش‌ها، آلاینده‌ها و حتی تردد سنگین حساس است. سوال و انتقاد اینجاست که آیا حضور موتورسیکلت‌ها در حریم چنین بنایی با اصول حفاظتی و استانداردهای یونسکو هم‌خوانی دارد؟ ... آیا این حضور با هماهنگی و برنامه‌ریزی دقیق صورت‌گرفته و آیا کارشناسان میراث‌فرهنگی قبل از ورود موتورسیکلت‌ها ارزیابی آسیب را انجام داده‌اند؟»
معلوم نیست اداره میراث فرهنگی اصفهان با چه اندیشه‌ای اجازه چنین اقدامی را به برگزارکنندگان مراسم داده است؟
وضعیت میراث فرهنگی در اصفهان به صورتی است که حتی نماینده مجلس هم درباره آن اعتراض کرده است. خبرگزاری مهر بهمن ماه سال گذشته نوشته بود: «مهدی طغیانی نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی از ضعف مدیریتی اداره کل میراث فرهنگی استان انتقاد کرده و توضیح داد که این موضوع را نیز در جلسه مجمع نمایندگان استان به وزیر گوشزد کرده است: به وزیر میراث فرهنگی گفتم که اداره کل میراث فرهنگی استان در ضعیف‌ترین وضعیت خود قرار دارد و متأسفانه برخی افراد که در این اداره مسئولیت کلیدی و ارشد دارند، هیچ شناختی از مسائل میراثی ندارند. همین موضوع باعث شده که ابنیه تاریخی اصفهان امروز در چنین وضعیت اسفناکی قرار بگیرد.»
حالا با توجه به این موضوع ایا وقت آن نیست که نماینده‌های اصفهان که دغدغه بعضی از آنها این روزها بیشتر حجاب است، کمی هم به فکر شهر و آثار تاریخی آن باشند؟ ایا وقت آن نیست که وزیر کشور را درباره آنچه در اصفهان می‌گذرد پاسخگو کنند؟
