عصر ایران؛ فرزانه احمدی- حالا دیگر ریزگردها به بخشی از اخبار کشور تبدیل شده‌اند. فیلم‌های کوتاه از یک گرد سیاه یا نارنجی یا قهوه‌ای که بر سر شهر آوار شده چند روزی در میان مردم دست به دست می‌شود و بعد دوباره همه چیز فراموش می‌شود تا موج بعدی گرد و خاک بیاید، حالا فرقی نمی‌کند از داخل یا خارج از ایران.
با این حال باید بدانیم شرایط هر سال بدتر خواهد شد و استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران می‌گوید با شرایط فعلی امید چندانی هم برای حل مشکل ریزگردها در آینده وجود ندارد.
حسین مرادی در گفت‌وگو با خبرنگار عصر ایران درباره وقوع ریزگردها در ایران گفت: بخش بزرگی از مراکز ریزگرد، تالاب‌های خشک شده ایران هستند. ما با مدیریت ناکارآمد آب باعث خشکی این تالاب‌ها و ایجاد مراکز گرد و غبار شدیم. علاوه بر آن زمین‌های کشاورزی که خشک مانده، دومین عامل ایجاد ریزگردها هستند.
او درباره تعداد مراکز کانون گرد و غبار در ایران گفت: ریزگردهای ایران دو منبع داخلی و خارجی دارد و ما چند منطقه بزرگ در ایران داریم که در درون آنها هم کانون‌های کوچک‌تری برای گرد و غبار وجود دارد.
مرادی بیان کرد: در همین چند روز کانون‌های ریزگرد کره زمین روی یک کمربند به صورت جدی فعال شده‌اند.
او بیان کرد: این کمربند روی جنوب عراق، سوریه، مصر قرار دارد و احتمال دارد ایران را هم درگیر کند.
به گفته این استاد دانشگاه ریزگردها یک پدیده جهانی است اما به طور مشخص خاورمیانه بیشترین کانون گرد و غبار را در جهان دارد.
این استاد دانشگاه سپس به شهرهایی که بیشتر در معرض ریزگردها هستند اشاره کرد و گفت: در شرق تهران و در مناطقی از دشت مرکزی ایران و همچنین در جنوب پایتخت در حوض سلطان یا دریاچه نمک قم با منشا ریزگرد مواجهیم. درغرب تهران یعنی کرج هم تالاب صالحیه وجود دارد. این تالاب‌ها در حال خشک شدنند و می‌توانند گرد و غبار ایجاد کنند.مرادی بیان کرد: در خوزستان یکی از مهمترین کانون‌های ریزگرد را داریم. این کانون‌ها به این دلیل ایجاد شده که با سدسازی بر روی رود کارون و سایر سدها جلوی ورود آب را به تالاب‌ها و زمین‌های کشاورزی گرفته‌ایم.
او عنوان کرد: در سیستان و بلوچستان هامون خشک مانده و سدهایی نیز بر روی رود سرباز احداث شده و جلوی ورود آب به منطقه باهوکلات را گرفته است. اینها کانون گرد و غبار را در این منطقه ایجاد کرده‌اند. همچنین در جنوب شرق ایران در منطقه گواتر و جازموریان کانون‌های گرد و غبار وجود دارد.
او تاکید کرد: در مرکز ایران نیز یک کانون بسیار بزرگ و خطرناک ریزگرد به نام تالاب گاوخونی داریم که حتی از کانون موجود در منطقه بلوچستان هم پرخطرتر است. تالاب گاوخونی وسعت زیادی دارد و علاوه بر آن بستر رودخانه زاینده‌رود هم منبعی برای ذرات غبار است.
او گفت: زمین‌های کشاورزی شرق اصفهان و به تازگی زمین‌های غرب این شهر هم خشک و به کانون‌های ریزگرد تبدیل شده‌اند. خطر اینها از این بابت است که بستر رود و تالاب پیش از این پساب را حمل کرده‌اند و بنابراین ترکیبات آلوده پایدار و فلزات سنگین در خود دارند.
مرادی بیان کرد: در شمال غرب ایران دریاچه ارومیه با بیش از100 سدی که در حوضه خود دارد، خشک شده و این هم یکی از خطرناک‌ترین کانون‌های گرد و غبار است و خطر آن از این جهت است که جمعیت زیادی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
او افزود: این کانون تا حدودی هم فعال شده و فقط به دلیل اینکه اکنون فصل بهار است و رسوبات هنوز مرطوب است، جلوی وقوع فاجعه گرفته شده.
او با تاکید بر اینکه کانون‌های گرد و غبار شوخی‌بردار نیستند، گفت: متاسفانه به چند دلیل به بهبود وضعیت در آینده امیدوار نیستیم. اول اینکه برنامه مدیریتی برای کنترل و بهبود شرایط آب وجود ندارد.
او گفت: با وجود اینکه روی کاغذ گفته می‌شود برنامه‌هایی هست اما در عمل برنامه‌ای که ما را امیدوار کند هنوز اتفاق نیفتاده است.
او ادامه داد: دلیل بعد این است که برای بهبود بارندگی در آینده امیدوار نیستیم چراکه روند تغییرات اقلیمی نشان می‌دهد در کل جهان وضعیت بارش بدتر و دما بالاتر خواهد بود. ریزگردها درواقع یکی از پیامدهای تغییر اقلیم است که مدیریت نادرست منابع آبی آن را به مراتب بدتر کرده است.
این استاد دانشگاه تهران درباره منشا خارجی ریزگردهای ایران گفت: همین الان یک کانون ریزگرد در سوریه فعال است و کل عراق را درگیر کرده و درواقع ایران خوش‌شانس بوده است که جهت باد به سمت شرق نیست.
مرادی اظهار کرد: تاثیرپذیری ایران از ریزگردهای سایر کشورها، بستگی به قدرت و شدت آن کانون خارجی دارد. چند سال پیش گرد و غباری که از عراق وارد ایران شد تا مشهد هم رسید، یعنی بعضی از این ذرات می‌توانند تا دو هزار کیلومتر هم حرکت کنند. بستگی به شدت و جهت باد و قدرت کانون دارد.
او بیان کرد: کانون‌های گرد و غبار در کشورهای غرب ایران به حدی قوی هستند که می‌توانند غرب ایران را درگیر کنند و در این باره هم آینده خوبی نمی‌ببنیم چراکه ترکیه سدهای زیادی بر روی رودخانه‌های دجله و فرات را زده است که بخش زیادی از زمین‌های کشاورزی و تالاب‌ها را در عراق خشک خواهد کرد.
او گفت: با روال فعلی کشورهای منطقه باید بیشتر از قبل تغییرات اقلیمی را جدی بگیرند و درباره پیامدهای وضعیت فعلی با یکدیگر گفت و گو کنند چراکه اقدامات یک کشور می‌تواند بخش‌های دیگری از منطقه را درگیر کند.
او تاکید کرد: همین الان هم چند دهه از دیپلماسی محیط زیست عقب هستیم و آن را هنوز فعال نکرده‌ایم باید هر چه زودتر به این اقدام دست بزنیم.
مرادی عنوان کرد: دیپلماسی محیط زیستی اینطور نیست که فقط سازمان‌های محیط زیست و یا وزارت امور خارجه درگیر آن شوند، بلکه نیاز به یک تیم از این دو گروه هست تا تصمیمات اصلی گرفته شود.
او اظهار کرد: متاسفانه ایران و کشورهای منطقه یک سری از معاهدات و کنوانسیون‌های بین‌المللی محیط زیستی را امضا نکرده‌اند. برای مثال کنوانسیون OUR HOUSE درباره اثرات محیط زیستی پروژه‌های فرامرزی است که هیچ کدام از کشورهای منطقه آن را امضا نکرده‌اند.
او افزود: ایران می‌تواند در این زمینه پیشگام باشد چراکه ایران از نظر ژئوپلیتیکی قوی‌ترین کشور منطقه خاورمیانه است و همین قدرت را می‌تواند در بخش محیط زیستی را به کار بگیرد.
