بریتانیا به طور رسمی حاکمیت بر جزایر "چاغوس" در اقیانوس هند را به کشور موریس تحویل داد. این اتفاق بعد از 215 سال حاکمیت بریتانیا بر این جزایر و حدود 60 سال اختلاف میان دو کشور رخ داد.
به گزارش عصرایران، این اقدام طبق توافقنامه ای صورت گرفت که بریتانیا و موریس آن را امضا کردند. براساس این توافقنامه، بریتانیا ضمن تحویل حاکمیت و مالکیت این جزایر به موریس، بزرگترین آن یعنی جزیره "دیگو گارسیا" را به مدت 99 سال اجاره کرد.
جزیره حلقه ای شکل "دیگو گارسیا" از دهه ها قبل مرکز استقرار پایگاه نظامی حساس و استراتژیک انگلیس و امریکاست. این پایگاه محل استقرار هواپیماهای نظامی استراتژیک امریکاست که در حملات متعدد در خاورمیانه از جمله در جنگ افغانستان و عراق مشارکت داشتند.
این جزیره 44 کیلومتر مربع مساحت دارد. بعد از اخراج اجباری بومیان جزیره، هم اکنون تنها ساکنان آن، کارکنان پایگاه نظامی مشترک امریکا و انگلیس هستند که تعداد آنها حدود 4 هزار نفر است.
نقشه جزایر چاگوس در اقیانوس هند
این جزایر تا قبل از این توافق، به عنوان جزئی از حاکمیت "منطقه اقیانوس هند بریتانیا" The British Indian Ocean Territory (BIOT) و بخشی از خاک بریتانیا به شمار می رفتند. حالا بخشی از خاک و حاکمیت کشور آفریقایی موریس هستند. "منطقه اقیانوس هند بریتانیا" نام حاکمیت خودمختار زیرمجموعه دولت بریتانیاست که 1006 جزیره در اقیانوس هند را شامل می شود. "دیگو گارسیا" بزرگترین جزیره در این میان جزایر است.
"اقلیم اقیانوس هند بریتانیا" نام انگلیس بر منطقه ای است که شامل جزایر چاگوس نیز می شود. این جزایر تحت حاکمیت خودمختار و زیرنظر پادشاه انگلیس اداره می شد.
در بیانیه چند سال قبل دولت انگلیس آمده بود: بریتانیا کوچکترین شکی درباره حاکمیت خود بر اقلیم اقیانوس هند بریتانیا ندارد. اقلیمی که از سال 1814 تحت حاکمیت مستمر بریتانیا قرار دارد.
آرم و پرچم منطقه خودمختار اقیانوس هند بریتانیا - این منطقه زیرمجموعه دولت بریتانیاست که جزایر تحت حاکمیت لندن در اقیانوس هند را اداره می کند
توافق بریتانیا و موریس برای انتقال مالکیت این جزایر در نتیجه مدت ها مذاکره مستقیم میان دو کشور انجام شد که از 2 سال پیش شروع شد. بریتانیا برای سال های طولانی، ضمن تاکید بر اینکه جزایر چاگوس بخشی از سرزمین این کشور است انتقال مالکیت آنها به موریس را رد می کرد. با این حال دولت جدید بریتانیا به نخست وزیری "استامر کر" و رهبری حزب کارگر، برخلاف دولت های قبلی لندن، تصمیم گرفت آنها را به تحویل موریس دهد.
براین اساس، دولت انگلیس بعد از 210 سال ، از حاکمیت بر جزایر "چاگوس" دست می کشد و حاکمیت بر این جزایر را به دولت موریس واگذار می کند.
جزایر چاگوس شامل 67 جزیره در اقیانوس هند (جنوب مالدیو) هستند. موقعیت این جزایر به گونه ای هستند که می توان آنها را تقریبا در میان استرالیا، جنوب شرق آسیا، آفریقا، هند و خاورمیانه دانست.
جزیره حلقه ای شکل "دیه گو گارسیا" بزرگترین جزیره در میان جزایر چاگوس در اقیانوس هند است. این جزیره محل پایگاه استراتژیک آمریکا - انگلیس است.
بریتانیا و موریس برای دهه های طولانی بر سر مالکیت این جزایر، اختلاف داشتند و بارها در سازمان ها و دادگاه های بین المللی، وارد رویارویی شدند. موریس خود در سال 1968 از بریتانیا مستقل شد.
بارها در رای گیری مجمع عمومی سازمان ملل متحد درباره حاکمیت بر جزایر موریس، اکثریت کشورها به سود موریس و علیه لندن رای دادند. همچنین دادگاه بین المللی نیز حکم مشابهی صادر کرد. این اتفاقات، لندن را به شدت تحت فشار قرار داد.
دست کشیدن دولت بریتانیا از سرزمین تحت حاکمیت خود به سود کشور دیگر در سال های اخیر ، پدیده ای نادر است.
نشست خبری نخست وزیر بریتانیا به همراه وزیر دفاع و فرمانده ارتش درباره توافقنامه تحویل جزایر چاگوس به موریس
"کر استارمر" نخست‌وزیر بریتانیا در اظهار نظر رسانه ای تأکید کرد توافقنامه شامل اجاره پایگاه نظامی دیه گو گارسیا به مدت 99 سال قابل تمدید به مدت 40 سال دیگر در ازای پرداخت سالانه 101 میلیون پوند (حدود 135.6 میلیون دلار) در سال است.
وی افزود بریتانیا مسئولیت کامل دفاع از امنیت پایگاه نظامی در جزیره "دیگو گارسیا" را بر عهده خواهد گرفت.
او اشاره کرد کشور موریس دارای تمامی اختیارات در مدیریت برنامه‌های اسکان مجدد در جزایر چاگوس به جز "دیگو گارسیا" است.
نخست وزیر بریتانیا این توافق را برای امنیت بریتانیا و متحدانش، به دلیل اهمیت حیاتی پایگاه نظامی و موقعیت راهبردی آن در اقیانوس هند "استراتژیک" دانست.
تجمع مردم بومی جزیره دیه گو گارسیا علیه اخراج خود و مطالبه بازگشت به جزیره
وی افزود بدون این معاهده، برخی از دعاوی قضائی بین‌المللی قادر خواهند بود فعالیت پایگاه نظامی را متوقف کرده و مانع از فعالیت نیروهای بریتانیایی در اطراف جزایر "چاغوس" شوند.
استامر کر اضافه کرد "توافقنامه، تنها راه برای تأمین آینده پایگاه نظامی دیگه گو گارسیا و جلوگیری از حضور دشمنان بریتانیا در منطقه است."
وزیر دفاع بریتانیا (جان هیلی) گفت: بدون این پایگاه، توانایی بریتانیا برای بازدارندگی تروریست ها، دفاع از منافع خود و حفاظت از نیروهای خود در سراسر جهان در خطر خواهد بود. وی افزود: توافق امروز امنیت ملی و اقتصادی را برای نسل های آینده تضمین می کند.
بر اساس بیانیه ای که دولت بریتانیا در ضمیمه این توافقنامه منتشر کرده پایگاه دیه گو گارسیا علاوه بر یک مرکز دائمی برای رصد فعالیت های لرزه ای، دارای قابلیت های دریایی، هوایی و فضایی مختلف است.
پایگاه نظامی آمریکا در جزیره دیه گو گارسیا - اقیانوس هند
در این بیانیه آمده است "این پایگاه یک مرکز لجستیکی حیاتی است که در موقعیت استراتژیک قرار دارد و مجموعه‌ای از امکانات متکامل را شامل می شود. همچنین دارنده یک مرکز اصلی سوخت‌گیری و تامین برای عملیات‌های دریایی و هوایی است که امکان استقرار سریع و انعطاف‌پذیر نیروها را در سراسر خاورمیانه، شرق آفریقا و جنوب آسیا فراهم می‌کند."
بیانیه اضافه می کند: این پایگاه به حمایت از برخی از مهمترین مسیرهای دریایی انتقال کالا در جهان کمک می کند. درعین حال به اندازه کافی در انزواست تا در برابر حملات دشمنان، حمایت شود.
در این بیانیه تاکید شده امریکا، استرالیا، کانادا و هند از این از توافقنامه جدید حمایت می کنند زیرا اهمیت آن را برای امنیت جهان، درک می کنند.
پایگاه نظامی آمریکا در جزیره دیه گو گارسیا - اقیانوس هند
مجمع الجزایر چاگوس که از 67 جزیره تشکیل شده و بزرگترین آنها دیگو گارسیا است، به طور رسمی به عنوان قلمرو اقیانوس هند بریتانیا شناخته می شود و بخشی از سرزمین بریتانیاست. این جزایر در سال 1965 میلادی زمانی که هنوز مستعمره بریتانیا بودند از موریس جدا شدند.
در اواخر دهه 1960، امریکا با اجاره بزرگترین جزیره (دیه گو گارسیا) از بریتانیا یک پایگاه نظامی در دیگو گارسیا ایجاد کرد. امریکا و انگلیس قبل از این، هزاران نفر از ساکنان بومی این جزیره را به اجبار از جزیره اخراج کردند و مانع از بازگشت آنها شدند. این اقدام آنها باعث اعتراض و شکایت و پیگیری مدام بومیان این جزیره شد که برای دهه ها طول کشیده و همچنان ادامه دارد.
سازمان غیردولتی دیده بان حقوق بشر در سال 2023 ، انگلیس و امریکا را به دلیل اخراج ( مهاجرت اجباری / انتقال اجباری) ساکنان بومی جزایر چاگوس به ارتکاب جرایم ضدانسانی متهم کرد اما لندن این اتهام را نپذیرفت.
با اعلام بریتانیا و امضای توافقنامه در تاریخ 23 مه 2025 ، موریس جزایر چاغوس را پس از 215 سال حاکمیت بریتانیا بر آنها ، بازپس گرفت.
فرانسه مستعمره موریس و جزایر چاغوس را که به "ایل دو فرانس" (جزایر فرانسه) معروف بود، در سال 1810 به دولت بریتانیا واگذار کرد. بریتانیا نیز جزایر چاغوس را در 1965 از موریس جدا کرد یعنی قبل از استقلال موریس در سال 1968 .
دادگاه بین المللی لاهه (زیرمجموعه سازمان ملل متحد) در سال 2019 ، با صدور حکمی، حاکمیت انگلیس بر جزایر چاگوس را غیرقانونی دانسته بود. رئیس دادگاه در آن زمان گفته بود: جداسازی جزیره «چاگوس» (Chagos) در سال ۱۹۶۵ بر اساس اعلام آزادانه و واقعی مردم آن نبوده‌است.
دولت انگلیس در دادگاه شکست خورد اما از پذیرش حکم دادگاه خودداری کرد.
مجمع عمومی سازمان ملل متحد درسال 2019 ، با تصویب قطعنامه غیرالزام آوری، از دولت انگلیس خواسته بود در مهلت 6 ماهه ، جزایر چاگوس را به دولت موریس تحویل دهد.
لندن - تجمع مردم بومی جزیره دیه گو گارسیا علیه اخراج خود و مطالبه بازگشت به جزیره
در این قطعنامه، اقدام انگلیس در اخراج 2 هزار نفر از ساکنان بومی جزایر چاگوس با هدف ایجاد پایگاه نظامی در جزیره "دیه‌گو گارسیا" نیز به شدت مورد انتقاد قرار گرفت و این اقدام محکوم شد. این موضوع از دیگر موارد اختلافی میان دولت های انگلیس و موریس بود.
116 کشور به این قطعنامه رای مثبت، تنها 6 رای منفی شامل انگلیس و امریکا تصویب شد. 56 کشور از جمله المان ، فرانسه و کانادا ممتنع بود
