سوگواری در ایران همواره با آیین‌هایی همراه بوده است که سینه را می‌فشارد و دل را به آسمان می‌سپارد: سینه‌زنی، نوحه‌خوانی، تلاوت قرآن، دعا و فاتحه. اما حالا گاه می‌بینیم که پاها نیز به حرکت درمی‌آیند.

 

به گزارش سرویس اجتماعی تابناک، گویی مرگ نه پایان که بهانه‌ای است برای رقص. در فرهنگ ما، مجلس ختم جایگاه طلب مغفرت است، جایی که بازماندگان با ذکر و خیرات، بار گناهان مرده را سبک می‌کنند، نه آنکه بار دیگری بر دوشش نهند.

 

 

در گوشه‌ای از اینستاگرام، دختری جوان تعریف می‌کند که چگونه در مراسم ختم مادر دوستش رقصیده است. او این کار را "هدیه‌ای به روح مرحومه" خوانده و ویدئوی آن را نیز منتشر کرده است: نرم‌نرمک می‌رقصد، آهنگ ملایم است، و جسد در همان اتاق آرام گرفته است.

 

واکنش‌ها دوگونه بود:

 

عده‌ای آن را "شکستن تابو" نامیدند، "تسلی مدرن" برای دلی شکسته. اما بسیاری دیگر با انزجار پرسیدند: "این چه رسم تازه‌ای است؟ مگر عزاداری جای رقص است؟"

 

ایرانیان از دیرباز سوگواری را با اشک و مویه همراه کرده‌اند. حتی در آیین‌های کهن زرتشتی، مرگ بیش از هر چیز با سکوت و حرمت برگزار می‌شد. اما امروز گویی نسل تازه‌ای می‌خواهد حتی سوگ را نیز به سبک خود بگذراند: نه با نوحه، که با موسیقی و پایکوبی.

 

روانشناسان می‌گویند شاید این روش برای برخی، راهی برای پذیرش مرگ عزیزان باشد. اما جامعه و فرهنگ ایرانی-اسلامی نگاهی دیگر دارد.

 

آیا این تنها یک مد زودگذر است؟ یا نشانه‌ای از دگرگونی نگرش نسلی که می‌خواهد در هر حال، "خود" باشد؟ در این میان، چشم‌وهم‌چشمی‌ها نیز بی‌تأثیر نیستند. این پدیده تنها به نسل جوان محدود نمی‌شود؛ خانواده‌ها نیز گویا در این رقابت عجیب سهیم‌اند.

 

پاسخ را سال‌های آینده روشن خواهند کرد. اما تا آن روز، رقص در کنار مردگان برای بسیاری از ایرانیان پدیده‌ای ناخوشایند و ناپذیرفتنی خواهد ماند.

 

چند سالی است که مراسم ترحیم از مساجد و حسینیه‌ها کوچ کرده و به تالارهای مجلل پناه برده است. روزنامه‌ای چندی پیش نوشته بود که ساده‌ترین منوی پذیرایی در این مراسم، برای هر نفر نزدیک به دو میلیون تومان هزینه دارد. و این تازه آغاز راه است.

 

اما در این میان، خانواده‌هایی نیز هستند که از تشریفات پرهیز می‌کنند، هزینۀ سنگین مراسم را بر دوش بازماندگان نمی‌گذارند، یا دست کم، به جای هزینه‌های بیهوده، دست نیاز به سوی کار خیر دراز می‌کنند. در برابر این سادگی، اما پکیج‌های جدیدی به بازار آمده است: موسیقی، رقص، و سماع. بهای این اجراها گاه از ده میلیون تومان آغاز می‌شود و هر رقصنده، پنج میلیون برای چند دقیقه حرکت می‌طلبد.

 

اما شگفت‌انگیزتر از همه، ویدئوهایی بود که در صفحات اینستاگرام برخی تالارها دیده می‌شد: بستگان متوفی با لباس‌های مجلسی تیره‌رنگ، خانم‌ها با آرایشی کامل و شینیون‌های هنرمندانه، گویی نه در سوگ، که در مهمانی شبانه حاضر شده‌اند.

 

این روندِ رو به رشدِ مراسم‌های پرزرق‌وبرق، نیازمند تأملی جدی است. مجالس ختم که باید مأمنی برای تسلی دل‌های شکسته و طلب آمرزش باشند، امروز گاه به صحنه‌ای برای نمایش ثروت و چشم‌وهم‌چشمی بدل شده‌اند. این روند نه‌تنها از معنای اصلی خود تهی شده، که فشار روانی و اقتصادی سنگینی بر دوش بازماندگان می‌گذارد، به‌ویژه آنان که ناچارند برای حفظ آبرو، در این رقابت نابرابر شرکت کنند.

 

الگوهای نادرست گذشته نیز در این میان بی‌تأثیر نبوده‌اند. به هر روی، این پدیده‌ نیازمند بررسی و کنکاش است، پیش از آنکه به سنتی تازه در آیین سوگواری بدل شود.