فیلم خشم راننده و تصادف شدید
صادق طائی تحلیلگر ارشد مسائل خاورمیانه و ستون نویس روزنامه القدس العربی
به گزارش فرارو به نقل از روزنامه القدس العربی، مذاکراتی که از ماه آوریل گذشته بین ایران و آمریکا آغاز شده، بالاترین سطح تماس میان دو رقیب محسوب می‌شود. هیئت‌های ایرانی و آمریکایی روز جمعه ۲۳ مه (2 خرداد)، پنجمین دور مذاکرات خود را در شهر رم به پایان رساندند؛ مذاکراتی که با وجود پیشرفت اندک، همچنان در تلاش برای حل منازعه‌ای است که دهه‌ها بر سر برنامه هسته‌ای ایران جریان داشته است.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، از امکان پیشرفت در مذاکرات خبر داد؛ به‌ویژه پس از آن‌که عمان چند پیشنهاد میانجی‌گرانه ارائه کرده است؛ هرچند که هر دو طرف پیش از آغاز گفت‌وگوها بر مواضعی سخت‌گیرانه در خصوص غنی‌سازی اورانیوم پافشاری کرده بودند. عباس عراقچی در گفت‌وگو با تلویزیون رسمی ایران اظهار داشت: «ما همین حالا یکی از حرفه‌ای‌ترین دوره های گفت‌وگو را به پایان رساندیم. موضع ایران را با قاطعیت اعلام کردیم. اینکه اکنون در مسیری معقول قرار داریم، به‌نظر من، خود نشانه‌ای از پیشرفت است.» او همچنین تاکید کرد: «پیشنهادها و راه‌حل‌ها در پایتخت‌های ذی‌ربط مورد بررسی قرار خواهد گرفت و زمان دور بعدی مذاکرات بر اساس نتایج این بررسی‌ها تعیین می‌شود.»
از جمله موانع باقی‌مانده بر سر راه توافق، مخالفت تهران با انتقال کامل ذخایر اورانیوم با غنای بالا به خارج از کشور است. همچنین، ایران قاطعانه از ورود به هرگونه مذاکره درباره برنامه موشک‌های بالستیک خود امتناع کرده است. در مقابل، یکی از مقام‌های ارشد آمریکایی اعلام کرد که مذاکرات بیش از دو ساعت به‌طول انجامیده و با میانجی‌گری عمان به‌صورت غیرمستقیم برگزار شده است. او گفت: «مذاکرات همچنان سازنده است؛ پیشرفت‌هایی حاصل شده، اما همچنان کارهایی باقی مانده و دو طرف توافق کرده‌اند که به‌زودی دوباره دیدار کنند. ما قدردان همکاری مستمر شرکای عمانی خود هستیم.»
مارکو روبیو، وزیر امور خارجه ایالات متحده، روز سه‌شنبه اعلام کرد که واشنگتن به‌دنبال دستیابی به توافقی است که در چارچوب آن، ایران بدون حق غنی‌سازی اورانیوم بتواند برنامه‌ای برای انرژی هسته‌ای غیرنظامی داشته باشد. اما مارکو روبیو با اذعان به دشواری مسیر، تاکید کرد: «رسیدن به چنین توافقی آسان نخواهد بود.» در همین حال، تامی بروس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، در پاسخ به سؤالی درباره روند مذاکرات گفت: «ما اطمینان داریم که در این گفت‌وگوها و در تلاش‌های‌مان برای توقف غنی‌سازی موفق خواهیم شد.» او تاکید کرد: «ایرانی‌ها در پای میز مذاکره حضور دارند، بنابراین از موضع ما آگاه‌اند و همچنان برای دستیابی به توافق تلاش می‌کنند.»
این گفت‌وگوها در حالی جریان دارد که اسرائیل بارها ایران را به حمله نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای‌اش تهدید کرده است. تل‌آویو همچنان مدعی است که تهران در پی ساخت سلاح هسته‌ای است و به ادعای ایران درباره ماهیت صرفاً غیرنظامی برنامه هسته‌ای‌اش باور ندارد. در همین حال، کشورهای حوزه خلیج فارس به دونالد ترامپ هشدار داده‌اند که خواهان درگیری تازه‌ای در منطقه نیستند؛ درگیری‌ای که می‌تواند در پی هرگونه اقدام نظامی اسرائیل علیه ایران شعله‌ور شود. با این‌حال، رئیس‌جمهور آمریکا تمایل غیرمنتظره‌ای برای دستیابی به توافق با تهران از خود نشان داده است.
کشورهایی مانند امارات متحده عربی که دارای برنامه‌ای محدود در زمینه انرژی هسته‌ای است و نیاز خود به اورانیوم را از طریق واردات تأمین می‌کند پیشنهاد کرده‌اند که ایران نیز می‌تواند از همین الگو تبعیت کند. اما تهران این مقایسه را رد کرده و با تأکید بر شرایط متفاوت خود، یادآور می‌شود که بهای سنگینی برای حفظ برنامه‌ای که آن را «صلح‌آمیز و غیرنظامی» می‌داند، پرداخته است؛ بهایی که عمدتاً در قالب تحریم‌های اقتصادی آمریکا تحمیل شده است. از نگاه جمهوری اسلامی، غنی‌سازی اورانیوم یک حق حاکمیتی به‌شمار می‌رود. مقامات ایرانی همچنین به این نکته اشاره می‌کنند که اسرائیل، با وجود در اختیار داشتن زرادخانه‌ای از سلاح‌های هسته‌ای اعلام‌نشده، هرگز با فشار مشابهی از سوی ایالات متحده مواجه نشده است.
محمد مرندی، مشاور پیشین پرونده هسته‌ای ایران، با لحنی صریح تأکید می‌کند: «موضوع بسیار ساده است؛ اگر آمریکا انتظار دارد ایران غنی‌سازی را متوقف کند، توافقی در کار نخواهد بود.» هم‌زمان، سازمان انرژی اتمی ایران اعلام کرده که صنعت هسته‌ای کشور حدود ۱۷ هزار نفر را به کار گرفته است؛ مشابه بسیاری از کشورهایی که بدون اهداف نظامی، اقدام به غنی‌سازی اورانیوم می‌کنند. بهروز کمالوندی، سخنگوی این سازمان، نیز در این‌باره گفته است: «کشورهایی مانند هلند، بلژیک، کره جنوبی، برزیل و ژاپن نیز بدون داشتن سلاح هسته‌ای، اورانیوم را برای مصارف غیرنظامی غنی می‌کنند.»
در این میان، موضع اسرائیل نسبت به روند مذاکرات، همچنان مبهم، پنهان‌کارانه و آمیخته با بی‌اعتمادی نسبت به هرگونه پیشرفت باقی مانده است. در حالی‌که گزارش‌هایی از آماده‌سازی احتمالی اسرائیل برای حمله نظامی منتشر شده، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، اعلام کرده که تهران «تدابیر ویژه‌ای» برای محافظت از تأسیسات هسته‌ای خود در نظر گرفته و در برابر هرگونه حمله، واکنشی قاطع نشان خواهد داد.
هم‌زمان، سخنگوی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز روز پنج‌شنبه ۲۲ مه هشدار داد که در صورت اقدام نظامی اسرائیل علیه ایران، این رژیم با «پاسخی ویرانگر و قاطع» روبه‌رو خواهد شد. علی‌محمد نائینی، سخنگوی سپاه، به نقل از رسانه‌های رسمی اعلام کرد: «آن‌ها تصور می‌کنند با تهدید به جنگ می‌توانند ما را مرعوب کنند، اما دچار اشتباه محاسباتی هستند؛ چراکه از گستره حمایت مردمی و ظرفیت عظیم نظامی جمهوری اسلامی در شرایط جنگی بی‌اطلاع‌اند.»
از سوی دیگر، مذاکرات میان واشنگتن و تهران شکاف عمیقی را میان دولت‌های دونالد ترامپ و بنیامین نتانیاهو نمایان کرده است؛ شکافی که در واقع ریشه در مخالفت سرسختانه نتانیاهو با توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ در دوران باراک اوباما دارد. از منظر اسرائیل، برنامه هسته‌ای ایران بی‌تردید یک تهدید جدی است، اما راه‌حل مقابله با آن صرفاً به حمله نظامی به تأسیسات هسته‌ای تهران محدود نمی‌شود؛ هدف نهایی باید تغییر نظام باشد. به باور نتانیاهو، هیچ چیز در حال حاضر بیش از یک توافق موفق هسته‌ای، امنیت اسرائیل را تهدید نمی‌کند؛ حتی اگر چنین توافقی توان ایران برای تولید بمب اتمی را به‌طور چشمگیری محدود سازد؛ چراکه تحقق چنین توافقی، ضربه‌ای جدی به آرزوی دیرینه تل‌آویو برای فروپاشی جمهوری اسلامی وارد خواهد کرد.
در همین راستا، دیوید بارنیا، رئیس موساد و رون درمر، وزیر امور استراتژیک اسرائیل، روز جمعه ۲۳ مه، هم‌زمان با برگزاری پنجمین دور مذاکرات میان تهران و واشنگتن در رم، با استیو ویتکاف، مذاکره‌کننده آمریکایی، دیدار کردند. به‌دنبال این دیدار، عباس عراقچی در نامه‌ای به سازمان ملل هشدار داد: «ما بر این باوریم که اگر رژیم صهیونیستی حمله‌ای علیه تأسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران انجام دهد، ایالات متحده شریک این تجاوز محسوب خواهد شد و مسئولیت حقوقی آن را نیز بر عهده خواهد داشت.» این هشدار پس از آن مطرح شد که شبکه سی ان ان به‌نقل از منابع آمریکایی گزارش داد اسرائیل در حال تدارک حمله‌ای احتمالی به تأسیسات هسته‌ای ایران است.
کاخ سفید اعلام کرد که دونالد ترامپ روز پنج‌شنبه گفت‌وگویی «سازنده» با بنیامین نتانیاهو درباره ایران و همچنین حادثه تیراندازی مرگبار در واشنگتن که به کشته‌شدن دو تن از کارکنان سفارت اسرائیل انجامید انجام داده است. تنها ساعاتی بعد، وب‌سایت آکسیوس به‌نقل از دو منبع اسرائیلی گزارش داد که در صورت شکست مذاکرات با آمریکا، اسرائیل آماده است به‌سرعت وارد عمل شده و به ایران حمله کند. این گزارش همچنین خاطرنشان کرده که چنین حمله‌ای، یک اقدام مقطعی نخواهد بود، بلکه مستلزم یک کارزار نظامی گسترده و دست‌کم یک‌هفته‌ای خواهد بود.
برخی ناظران اسرائیلی بر این باورند که حتی اگر مذاکرات میان استیو ویتکاف و عباس عراقچی به توافقی مطلوب منتهی شود؛ توافقی که با محدودسازی ظرفیت غنی‌سازی، الزام تهران به انتقال ذخایر اورانیوم غنی‌شده، نابودی سانتریفیوژهای پیشرفته و پذیرش نظارت‌های دقیق، مانع دستیابی ایران به بمب اتمی شود، باز هم اسرائیل آن را تهدیدی جدی تلقی خواهد کرد.
