فروردین امسال، دستورالعمل صدور کارت ریالی برای گردشگران و سایر اشخاص حقیقی خارجی غیرمقیم از سوی بانک مرکزی ابلاغ شد. نگاه کارشناسان به چالش‌ها و فرصت‌های این طرح دوگانه است: برخی آن را گامی ناکارآمد در جذب توریست می‌دانند و برخی معتقدند زیرساخت‌های فنی موجود قابلیت اجرای آن را دارد، مشروط بر رفع ابهامات ارزی و نظارتی.
«آلبرت بغزیان»، کارشناس اقتصادی، در گفتگو با دیجیاتو این طرح را «فاقد جذابیت برای گردشگر» توصیف می‌کند و می‌گوید: «گردشگران بین‌المللی مایل به استفاده از کارت‌های اعتباری جهانی، مانند مسترکارت یا ویزاکارت، هستند که هم امنیت مالی آنها را تضمین کند هم نرخ تبدیل شفافی داشته باشد. در ایران اما نه‌فقط این کارت‌ها فعال نیستند، بلکه ابهام در نرخ ارز مسئله‌ساز است.»
او می‌افزاید: «اگر نرخ تبدیل کارت‌های ریالی براساس قیمت مصوب بانک مرکزی باشد، گردشگر ترجیح می‌دهد ارز خود را در بازار آزاد با نرخ بالاتر بفروشد. این طرح عملاً او را متضرر می‌کند.»
بغزیان همچنین هشدار می‌دهد: «کارت ریالی می‌تواند به ابزاری برای پولشویی تبدیل شود. اگر سازوکار دقیقی برای رصد ورود و خروج ارز از این کارت‌ها تعریف نشود، امکان تبدیل ریال‌های مشکوک به دلار در مرز وجود خواهد داشت.»
در مقابل، «میلاد بی‌آزار»، مدیر راهکارهای پردازش تراکنش داتین، معتقد است اجرای این طرح از نظر فنی امکان‌پذیر است اما بانک مرکزی و بانک‌ها باید الزامات آن را دقیق تعریف کنند.
بی‌آزار می‌گوید: «کارت ریالی گردشگران محصول کسب‌وکاری است، نرم‌افزاری نیست؛ یعنی باید روی ساختار کارت موجود سوار شود و از کل زیرساخت استفاده کند اما تغییری اساسی لازم دارد؛ ورود و خروج ارز باید به آن اضافه شود. در واقع توریست باید جایی کارت را شارژ کند و درنهایت، کارت خالی و ارز به او تحویل داده شود. نقطه قابل‌توجه این محصول نرخ تبدیل ارز است. در کنار این تغییرات، الزاماتی که بانک مرکزی برای صدور کارت در نظر گرفته نیز پیاده‌سازی می‌شود.»
او درباره تغییرات لازم در ساختار فنی و محصولی برای ارائه این سرویس نیز می‌گوید: «این موضوع وابسته به رگولاتور است که چارچوب تغییرات را تعیین کند و در مرحله بعد، سیاست خود بانک‌هاست که این تحولات را اعمال کنند. در این زمینه می‌توان سؤالاتی مطرح کرد؛ مثلا اینکه کارت باید از چه درگاهی دریافت شود؟ چطور باید شارژ شود؟ چه تراکنش‌هایی دارد؟ چگونه از حساب پول کسر می‌شود و چه محدودیت‌هایی دارد؟ و… این سیاست‌ها همگی نیاز به تعریف دارند تا میزان تغییرات نرم‌افزاری مشخص شود.»
او در پاسخ به سؤال ما درباره اینکه راهکارهای داتین قابلیت یکپارچه‌سازی با زیرساخت‌های فعلی بانک‌ها برای ارائه خدمات به این دسته از مشتریان را دارد یا نه؟ توضیح می‌دهد: «قطعاً دارد؛ زیرا از همان ساختار استفاده می‌کند. برای تهیه این محصول از همان روال صدور کارت مگنت استفاده می‌کنیم؛ کارت باید چاپ شود، تاریخ انقضای آن مشخص شود و... فقط به‌صورت نرم‌افزاری باید محدودیت‌ها یا قابلیت‌هایی به آن اضافه شود و در تمام ترمینال‌ها اگر محدودیتی نباشد، استفاده شود.»
بی‌آزار درباره ذخیره‌سازی داده‌ها نیز می‌گوید: «اطلاعات پایه مانند شماره کارت و تاریخ انقضا مانند کارت‌های معمولی ثبت می‌شود اما داده‌های پاسپورتی گردشگر نیز باید به سیستم اضافه شود. سامانه‌های ما از این نظر مشکلی ندارند.»
او درباره امکان اتصال این کارت‌ها به کیف پول دیجیتال هم می‌گوید: «این مسئله از نظر فنی امکان‌پذیر است اما به سیاست‌گذاری بانک مرکزی بستگی دارد. اگر اجازه تراکنش‌های آنلاین با شماره موبایل رجیسترشده صادر شود، گردشگر می‌تواند از این سرویس استفاده کند.»
آن طورکه از توضیحات کارشناسان برمی‌آید، صدور کارت ریالی برای گردشگران چالش فنی مهمی ندارد و درصورت سیاست‌گذاری مناسب رگولاتور پولی قابل‌اجراست؛ مشکل چالش‌هایی است که در بُعد غیرفنی برای صدور کارت ریالی گردشگران خارجی وجود دارد.
یکی از این چالش‌ها اطلاع‌رسانی به گردشگران است. توریست یا فرد خارجی غیرمقیم از چه طریقی باید از امکان دریافت کارت ریالی مطلع شود و چه تمهیداتی اندیشیده شده که با کلاهبرداری‌های احتمالی مواجه نشود؟
مشکل دیگر شفافیت نرخ ارز و تعیین نرخ تبدیل رقابتی و نزدیک به بازار آزاد برای جلوگیری از ضرر گردشگر است که بغزیان بر آن تاکید می‌کند. موضوعاتی مانند امنیت سایبری و یکپارچه‌سازی با سیستم‌های جهانی نیز چالش‌های دیگر این طرح است.
بغزیان می‌گوید: «مشکل اصلی فقدان استانداردهای جهانی در سیستم بانکی است. تا وقتی نتوانیم با شبکه‌های مالی بین‌المللی هماهنگ شویم، چنین طرح‌هایی بیشتر شبیه راهکارهای موقت داخلی خواهند بود.»
این کارشناس اقتصادی پیشنهاد می‌دهد: «به‌جای تمرکز بر کارت ریالی، بهتر است موانع رفع تحریم و زیرساخت پذیرش کارت‌های جهانی را فراهم کنیم. این نه‌فقط امنیت گردشگر را افزایش می‌دهد، بلکه پیام ثبات اقتصادی در ایران را به جهان ارسال می‌کند.»
