امریکایی‌ها در کش‌وقوس مذاکرات غیرمستقیم با ایران، سرانجام یک پیشنهاد مکتوب ارائه دادند. بنابر آنچه نیویورک‌تایمز از مفاد این پیشنهاد منتشر کرده، موضوع آن، حول شکل‌گیری یک کنسرسیوم، البته با متوقف شدن غنی‌سازی ایران است. مواضع مقامات ایرانی مبنی بر لزوم حفظ غنی‌سازی و نیز سوابق عملکرد امریکایی‌ها در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران نشان می‌دهد که چنین اقدامی حرکتی آرام و هدفمند، در مسیر از بین‌بردن غنی‌سازی بومی است.
موضوع تشکیل کنسرسیوم هسته‌ای، پس از چند دور گفت‌وگوی غیرمستقیم میان ایران و امریکا، مدتی است بار دیگر بر سر زبان‌ها افتاده است، به خصوص که ایران تأکید دارد این موضوع را رد نمی‌کند، اما تشکیل کنسرسیوم، نفی‌کننده حق ایران برای غنی‌سازی داخلی نیست. در این مورد، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، تصریح کرد: «از هر روندی که مبتنی بر مشارکت کشورهای منطقه برای انجام غنی‌سازی و تولید سوخت مورد نیاز برای طرح‌های هسته‌ای صلح‌آمیز باشد، حمایت می‌کنیم، اما این ابتکار قاعدتاً به هیچ عنوان نمی‌تواند جایگزین بحث غنی‌سازی در داخل ایران باشد.» در شرایط تشدید اختلاف میان دو طرف گفت‌وگو، نیویورک‌تایمز در گزارشی به سندی رسمی اشاره کرده که به شکل‌گیری کنسرسیوم منطقه‌ای متشکل از ایران، عربستان، امارات و امریکا می‌پردازد و این سند، پیشنهاد امریکا به ایران است که از مسیر مسقط، با تهران مطرح شده است.
نکته حائز اهمیت این است که پیشنهاد یاد شده، همزمان با انتشار گزارش محرمانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره برنامه هسته‌ای ایران، ارائه شد و بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان روز شنبه در سفر به تهران، سند مکتوب این پیشنهاد را به مقامات ایرانی تحویل داد و سید عباس عراقچی، وزیر خارجه و رئیس تیم مذاکره‌کننده ایران نیز، دریافت این پیشنهاد را تأیید کرد.
در گزارشی که روزنامه امریکایی به نقل از مقامات آگاه منتشر کرده، آمده است که این پیشنهاد به‌صورت فهرستی از نکات کلیدی تنظیم شده و هنوز پیش‌نویس کامل یک توافق به‌شمار نمی‌رود، اما آنچه نقطه عطف نخستین پیشنهاد مکتوب طرف امریکایی در این مذاکرات محسوب می‌شود این است که از ایران خواسته شده که به‌طور کامل غنی‌سازی اورانیوم را متوقف کند، به خصوص که یک منبع امریکایی تأکید دارد که این پیشنهاد در راستای شکستن بن‌بست موجود در پی پافشاری ایران بر «غنی‌سازی داخلی» مطرح شده است.
پاسخ بر اساس منافع ایران
مذاکره برای تشکیل کنسرسیوم به دهه ۱۹۷۰ میلادی بر می‌گردد. مرحوم علی اکبر اعتماد، رئیس وقت سازمان انرژی اتمی، در جریان مذاکرات اولیه با امریکایی‌ها، موضوع دستیابی به چرخه کامل سوخت از جمله تأسیس مرکز بازفرآوری اورانیوم را مطرح کرد، اما در آن زمان، امریکا به دنبال ایجاد یک مرکز بازفرآوری منطقه‌ای برای غنی‌سازی و بازفرآوری اورانیوم بود که تضمین می‌کرد اورانیوم غنی شده انتقالی به ایران و همچنین سوخت تولیدشده در رآکتورهای فروخته شده، صرف مصارف تسلیحاتی نمی‌شود. البته اعتماد با ایجاد چنین مرکزی که عملاً چرخه سوخت انحصاری ایران را زیر سؤال می‌برد، مخالفت کرد و در نهایت، این رویکرد امریکایی‌ها به جایی نرسید. پس از این تحولات و بنابر آنچه منابع امریکایی به آن اشاره کرده‌اند، در جریان دیداری که هنری کیسینجر با شاه مخلوع داشت، به صراحت به شاه گفت که واشینگتن با ایجاد تأسیسات بازفراوری ملی ایران موافقت نخواهد کرد.
به دنبال این دیدار، مذاکره‌کنندگان امریکا به ایران سفری داشتند که نشان داد، موضع ایران در این رابطه تعدیل شده و ایران صرفاً بر تأمین تضمین‌شده سوخت تأکید دارد. مجموعه این اقدامات در نهایت با پیروزی انقلاب اسلامی به نتیجه مورد نظر نرسید. در سال ۲۰۰۶ نیز ایران پیشنهاد تشکیل یک کنسرسیوم بین‌المللی برای غنی‌سازی اورانیوم در خاک خود را مطرح کرد. این پیشنهاد بر اساس مدل‌های پیشنهادی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) برای فعالیت‌های چندملیتی سوخت هسته‌ای بود و این بار، کشورهای گروه ۱+۵ به دلیل عدم تعلیق فعالیت‌های غنی‌سازی درایران، آن را رد کردند. در هفته‌های اخیر، مقام‌های ایرانی به‌صراحت خواسته امریکا را برای توقف کامل غنی‌سازی هسته‌ای رد و تأکید کرده‌اند هرگز از حق خود برای تولید سوخت هسته‌ای غیرنظامی صرف‌نظر نخواهند کرد. عراقچی نیز تأکید کرده است که ایران به پیشنهاد امریکا «بر پایه اصول، منافع ملی و حقوق ملت ایران» پاسخ خواهد داد.
ادامه بی‌اعتمادی ایران به امریکا
کارولین لویت، سخنگوی کاخ سفید، شنبه شب در بیانیه‌ای با تأیید اینکه دونالد ترامپ به‌روشنی اعلام کرده که ایران هرگز نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد، از پیشنهاد کشورش، با عنوان پیشنهادی دقیق و قابل‌قبول یاد کرده و بر این تأکید دارد که به سود ایران است، چنین پیشنهادی را بپذیرد. کارشناسان بر این باورند که این اقدام امریکایی‌ها در شرایطی که دیوار بلند
ی از بی‌اعتمادی میان ایران و امریکا وجود دارد، صرفاً گامی در جهت ترمیم وجهه واشینگتن است.
تهران، چه در سال‌های پس از انقلاب و چه در دوران پیش از انقلاب، تجربه‌ای ندارد که نشان دهد، حتی اگر ایران، چنین طرحی را قبول کند، رئیس‌جمهور امریکا آن را اجرا خواهد کرد. به خصوص که ایران، توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ (برجام) را هم مدنظر دارد. علاوه بر این موارد، از یک نکته نیز نباید غافل شد و آن این است که در پیشنهاد امریکایی، به این موضوع اشاره‌ای نشده که سایت‌های هسته‌ای و غنی‌سازی موجود در ایران، چه سرنوشتی خواهند داشت. سیدحسین موسویان، دیپلمات سابق ایرانی معتقد است که فشارهای خارجی بعید است سیاست هسته‌ای ایران را تغییر دهد.
کِلسی داونپورت از انجمن کنترل تسلیحات می‌گوید: «برای ایران، کنار گذاشتن غنی‌سازی معادل واگذاری کنترل آینده هسته‌ای‌اش است.» با توجه به سوابق تاریخی و واقعیت‌های ژئوپلیتیکی کنونی، بعید است ایران کنسرسیوم غنی‌سازی تحت رهبری ایالات متحده را در صورتی که مستلزم چشم‌پوشی از غنی‌سازی بومی باشد، بپذیرد. وندی شرمن، مذاکره‌کننده ارشد پیشین امریکا در توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با ایران و قائم‌مقام وزیر خارجه پیشین امریکا در گفت‌وگو با تایمز، ضمن حمایت از مذاکرات جاری میان تهران - واشینگتن گفت: «ترامپ و هیئت مذاکره‌کننده امریکایی برای رسیدن به توافق با ایران تحت فشار بسیاری قرار دارند.
کنگره امریکا خواستار برچیده شدن کامل برنامه هسته‌ای ایران است. هیئت امریکایی از سوی اسرائیل و خواسته مکرر آن برای حمله به ایران نیز تحت فشار قرار دارد.» مذاکره‌کننده ارشد پیشین امریکا در مذاکرات هسته‌ای ایران، درباره حمله نظامی به تأسیسات هسته‌ای ایران گفت که چنین اقدامی نمی‌تواند مانع از ادامه برنامه هسته‌ای ایران شود، چرا که دانش را نمی‌توان با بمباران از بین برد.
