همشهری‌آنلاین - مجیدجباری: دیوار پارک روستای «کوچک سفلی» در دل دشت‌های بکر سقز تبدیل به بوم نقاشی شده و تصویر میش‌مرغ، پرنده‌ای نادر و در معرض خطر انقراض را با رنگ‌هایی زنده و پرامید به نمایش گذاشته است. این اثر هنری ترکیبی از تلاش کودکان و دغدغه‌های مردم محلی است که می‌خواهند رابطه نزدیک‌تری با طبیعت برقرار کنند. این کار علاوه بر افزایش آگاهی در میان اهالی، راه تازه‌ای برای حفاظت از محیط‌زیست منطقه و جلب توجه گردشگران به حساسیت‌های طبیعی فراهم کرده است.
دیوار روستا؛ پیام‌آور محیط‌زیست
کودکان روستای «کوچک سفلی» با همراهی افسر تازه‌مولود، دهیار جوان و دغدغه‌مند دیوار پارک را پیام‌آور ارزش‌های زیست‌محیطی کرده‌اند. تازه‌مولود درباره انگیزه این اقدام می‌گوید: زیستگاه میش‌مرغ بخشی مهم از هویت فرهنگی و طبیعی ماست. اگر نتوانیم این پرنده را حفظ کنیم، نه‌تنها بخشی از طبیعت را از دست می‌دهیم، بلکه ریشه‌های فرهنگی‌مان نیز آسیب می‌بیند. باید از کودکی عشق به طبیعت را در دل بچه‌ها بکاریم تا در آینده پاسدار این میراث باشند.
او ادامه می‌دهد: دیوارنگاره زبان مشترکی است که همه را به فکر وامی‌دارد، حتی کسانی که سواد خواندن ندارند. امیدوارم این اثر نه‌فقط اهالی روستا، بلکه گردشگران و رهگذران را هم به شکنندگی حیات وحش حساس کند.
دهیار روستای کوچک سفلی به همکاری سایر ساکنان روستا اشاره می‌کند و می‌گوید: در جریان نقاشی دیوارنگاره‌ها و اقدامات فرهنگی برای افزایش آگاهی مردم در حفاظت از میش مرغ جا دارد از زحمات سیدخلیل حسینی، محمد شیرمحمدی ، پرنگ جوانمردان و الهه درویشی قدردانی کنم.
حفاظت از میش‌مرغ با زبان هنر
عضو هیأت مدیره انجمن ژین‌بانان هم از چهره‌های محلی مؤثر در حفاظت از حیات وحش است که نقش فعالی در مشارکت مردم محلی به‌ویژه کودکان در حفاظت از میش‌مرغ دارد.
دیار محمدنژاد در گفت‌وگو با همشهری‌آنلاین از نقش هنر در فرهنگسازی می‌گوید: در روستای کوچک سفلی که یکی از زیستگاه‌های میش‌مرغ در منطقه است، تصمیم گرفتیم با استفاده از زبان هنر مردم را وارد جریان حفاظت کنیم. هنرمندی محلی و گروهی از کودکان تصویر میش‌مرغ را بر دیوار مدرسه و مکان‌های عمومی نقاشی کردند. همچنین از نقش دستها و اثر انگشت بچه‌ها برای طراحی پر و بال پرنده استفاده شد تا کودکان روستا نیز خودشان را بخشی از این ماجرا بدانند.
او می‌افزاید: بچه‌ها علاوه بر نقاشی روی دیوار، آثارشان را روی کاغذ هم خلق کرده‌اند که قرار است در نمایشگاه‌هایی در کشور نمایش داده شود. این کار باعث می‌شود صدای میش‌مرغ از زبان کودکانی که با آن بزرگ شده‌اند شنیده شود.
محمدنژاد تأکید می‌کند: هدف ما فقط نقاشی نیست؛ می‌خواهیم بگوییم که حیات وحش بخشی از فرهنگ ماست و محافظت از آن تنها از راه آموزش و مشارکت مردمی ممکن است.
بحرانی‌تر از شرایط یوز
یکی دیگر از فعالان محیط‌زیست محلی که او نیز در انجمن ژین‌بانان فعالیت می‌کند و سال‌ها در لباس محیط‌بانی از حیات وحش منطقه حفاظت کرده، جعفر شیخ‌جلیلی است. او درباره اهمیت این گونه نادر به همشهری‌آنلاین می‌گوید: میش‌مرغ روزگاری نماد زندگی در دشت‌های منطقه بود، اما امروز به‌سختی می‌توان اثری از آن یافت. تخریب زیستگاه، سگ‌های ولگرد، شکار بی‌رویه و تغییرات اقلیمی جمعیت آن را به‌شدت کاهش داده است.
او تأکید می‌کند: میش‌مرغ در حال حاضر در میان گونه‌های در معرض خطر ایران در وضعیت بسیار نگران‌کننده‌ای قرار دارد، حتی وخیم‌تر از یوزپلنگ آسیایی. تفاوت در اینجاست که یوز به‌دلیل اطلاع‌رسانی گسترده، حمایت‌های دولتی و جلب توجه عمومی در مرکز توجه قرار گرفته، اما میش‌مرغ هنوز برای بسیاری از مردم ناشناخته است. کمتر کسی خارج از جامعه محلی یا علاقه‌مندان حیات وحش نام این پرنده را شنیده است.
اینفوگرافیک | نجات میش‌مرغ با نذر گندم | بزرگ ترین پرنده قادر به پرواز جهان در ایران منقرض نمی شود
درعین حال، شیخ‌جلیلی از شکل‌گیری موجی از آگاهی در میان مردم محلی ابراز امیدواری می‌کند و می‌گوید: در سال‌های اخیر، علاقه اهالی منطقه به میش‌مرغ افزایش یافته و خوشبختانه شاهد حساسیت‌هایی برای حفاظت از آن هستیم. در روستای کوچک سفلی، کودکان با کمک هنرمندان محلی نقاشی‌هایی از این پرنده را روی دیوارهای روستا کشیده‌اند. دیوارنگاره‌های کودکان گام مهمی در جلب توجه و مشارکت عمومی است. مردم باید بدانند حفاظت از این پرنده مسئولیتی مشترک است. همین حرکت‌های به‌ظاهر کوچک می‌تواند گام بلندی در مسیر فرهنگسازی برای حفاظت از این گونه ارزشمند باشد.
این دیوارنگاره ساده و معنادار، فراتر از یک اثر هنری محلی، نمادی از امید و مسئولیت جمعی در حفاظت از طبیعت است. کودکان، دهیار و فعالان محلی با هم نشان داده‌اند که تغییرات بزرگ می‌تواند از گام‌های کوچک آغاز شود. شاید سال‌ها بعد، کسی از کنار همین دیوار بگذرد و بگوید: اینجا نقطه‌ای بود که داستان نجات میش‌مرغ شروع شد، با دستان کوچک و قلب‌های بزرگ کودکان کوچک سفلی.
تهدیدات میش‌مرغ
در حاشیه سایت زباله‌ای که در نزدیکی یکی از اصلی‌ترین زیستگاه‌های میش‌مرغ در دشت سوتاو واقع شده سگ‌های ولگرد تهدیدی جدی برای حفظ جان این پرنده‌اند. این سایت زباله همچنین با از بین بردن منابع غذایی و افزایش ابتلای میش‌مرغ‌ها به بیماری شرایط زیستی آنها را به‌شدت بحرانی کرده است. یکی دیگر از عوامل مهم تهدیدکننده چرای دام‌ها در دشت‌هاست که منجر به لگدمال شدن جوجه‌های تازه‌متولد می‌شود. ساخت خانه باغ و ویلاسازی در حاشیه زیستگاه‌ها هم در کنار دیگر عوامل، موجب شده تا فرایند زادآوری عملا بی‌نتیجه بماند. سالانه فقط ۲ یا ۳جوجه متولد می‌شوند که به‌دلیل این تهدیدات، شانس چندانی برای بقا ندارند و در نهایت از بین می‌روند. به همین دلیل، جمعیت میش‌مرغ در سال‌های اخیر درجا زده و هیچ رشدی نداشته است.
امید به نجات میش‌مرغ
میش‌مرغ، پرنده‌ای نادر و باشکوه است که جمعیتش در سال۱۳۹۹ در دشت‌های اطراف بوکان و سقز به کمتر از ۱۶فرد رسید و زنگ خطر انقراض آن به صدا درآمد، اما با اجرای پروژه حفاظت مشارکتی و همراهی مردم محلی، به‌ویژه گندم‌کاران که در قالب پویش «۱۰۰متر برای میش‌مرغ» بخشی از مزارعشان را درو نکردند، جمعیت این پرنده افزایش یافت و براساس آخرین سرشماری‌ها اکنون پیش‌بینی می‌شود به کمتر از ۲۵فرد رسیده باشد. به‌تازگی فرایند تکثیر در اسارت میش‌مرغ نیز آغاز شده و نخستین جوجه‌های متولدشده با این روش نویدبخش بقای این گونه در حال انقراض است.
