خبرگزاری مهر، گروه استانها، کوروش دیباج: تئاتر آئینی همواره یکی از بسترهای اصیل و ریشه‌دار برای بازنمایی فرهنگ، تاریخ و هویت مردمان این سرزمین بوده است؛ بستری که از دل آئین‌ها و زیست بومی جوامع محلی برمی‌خیزد و روایت‌هایی عمیق، پرمفهوم و اغلب کمتر شنیده‌شده را به صحنه می‌آورد. در همین چارچوب، نمایش «ساحل» به نویسندگی منصور ترکمان و ندا یمانی و کارگردانی حسن وحید دستجردی، تلاشی است برای بازآفرینی آئین‌های مردم بوشهر و احیای حافظه تاریخی و فرهنگی خلیج فارس بر صحنه تئاتر.
حسن وحید دستجردی، کارگردان با سابقه تئاتر آئینی با بیش از سه دهه فعالیت مستمر در حوزه نمایش‌های سنتی، آئینی و مردمی، این بار نیز با وفاداری به دغدغه‌های دیرینه‌اش در پاسداشت فرهنگ بومی، نمایشی را کارگردانی کرده که هم از دل آئین‌های جنوب برآمده و هم بر مسئله‌ای مهم و ملی یعنی هویت تاریخی خلیج فارس تمرکز دارد. نمایش «ساحل» که از هشتم خردادماه در تالار هنر اصفهان روی صحنه رفته، تلاش دارد با بهره‌گیری از موسیقی، فرم، فضاسازی و روایت بومی، تجربه‌ای متفاوت و درعین‌حال ریشه‌دار برای مخاطبان رقم بزند.
در گفت‌وگوی پیش رو با این کارگردان پیش‌کسوت، از ایده اولیه و روند تولید این نمایش تا چالش‌های اجرایی، ترکیب بازیگران و نسبت اثر با مخاطب امروز اصفهان سخن گفته‌ایم؛ گفت‌وگویی درباره تجربه‌ای آئینی، خلاقانه و همدلانه که «ساحل» نام دارد.
در ابتدا درباره ایده اولیه نمایش «ساحل» بفرمائید. جرقه شکل‌گیری این اثر از کجا زده شد؟
من همیشه ایده‌هایم را از متنی که دوست دارم، آغاز می‌کنم. اگر متنی به دلم بنشیند و دغدغه‌ای در من ایجاد کند، حتماً آن را به اجرا می‌رسانم. نمایش «ساحل» نیز از دل یک متن برآمد که ریشه در آئین‌ها و آداب جنوب کشور، به‌ویژه شهر بوشهر، دارد.
چه دغدغه یا مسئله‌ای باعث شد سراغ این متن یا مضمون بروید؟
دغدغه خاصی نداشتم اما همان‌طور که اشاره کردم، بیشتر در حوزه نمایش‌های آئینی فعالیت می‌کنم و «ساحل» هم در ادامه این مسیر است. این نمایش در واقع تلاش دارد آئین‌ها و رسوم مردم بوشهر را زنده نگه دارد و به‌ویژه یادآور جایگاه مهم خلیج فارس در هویت ملی ما باشد.
اگر نمایش اقتباسی است، اقتباس شما از متن اصلی تا چه اندازه وفادار بوده و در کجاها دست به بازآفرینی زده‌اید؟
نمایش‌نامه توسط دو نویسنده نوشته شده اما من آن را بر اساس فضای آئینی جنوب بازخوانی و دراماتورژی کرده‌ام. در روند تمرین‌ها، بخش‌هایی از اجرا با الهام از آئین‌های بوشهری بازآفرینی شده‌اند تا فضای بومی و اقلیمی اثر پررنگ‌تر باشد.
چه رویکرد یا زاویه‌دید خاصی در کارگردانی این اثر داشته‌اید؟
تأکید من در این نمایش بر فرم و فضاسازی برای روایت درام بوده است. سعی کرده‌ام نمایش را نه صرفاً به‌عنوان یک روایت خطی، بلکه به‌عنوان یک آئین نمایشی که با موسیقی و تصویر و حرکت همراه است، اجرا کنم.
به‌عنوان کارگردان، چه تم یا مؤلفه‌هایی برایتان در این اجرا در اولویت بوده‌اند؟
فرم، فضاسازی و بهره‌گیری از موسیقی آئینی از مؤلفه‌های اصلی کار من در این اجرا بوده است. تلاش کرده‌ام فضا و فرم را به‌گونه‌ای طراحی کنم که مخاطب را در دل ماجرا قرار دهد.
در روند تمرینات و اجرا با چه چالش‌هایی مواجه بودید؟
اصولاً تئاتر بدون چالش معنایی ندارد. چالش در همه مراحل وجود داشت، از پیدا کردن فرم مناسب تا رسیدن به هماهنگی گروه. اما تلاش کردیم با تمرین‌های مداوم و پیگیر، به کیفیت مطلوب برسیم.
ترکیب گروه اجرایی و بازیگران نمایش بر چه مبنایی انتخاب شده است؟
من اصولاً از تیپ بازیگر استفاده می‌کنم. یعنی شخصیت نمایشی را بر اساس تیپ و توانایی‌های خاص هر بازیگر طراحی می‌کنم. در این نمایش هم همین رویکرد را داشتم.
از نظر طراحی صحنه، نور، لباس و موسیقی، چه ویژگی‌هایی در این اجرا وجود دارد؟
یکی از وظایف کارگردان، ایجاد زیبایی‌شناسی نو در فرم، لباس، موسیقی و طراحی صحنه است. ما تلاش کردیم در همه این بخش‌ها نوآوری داشته باشیم و فضایی منسجم با محتوای اثر ایجاد کنیم.
چقدر زمان صرف تمرین و آماده‌سازی این اجرا شد؟
بیش از شش ماه برای آماده‌سازی نمایش وقت گذاشتیم. تمرین‌ها تا جایی ادامه یافتند که هم من به‌عنوان کارگردان راضی باشم و هم بازخوردهای تماشاگران نشان دهد کار به دلشان نشسته است.
آیا نمایش با محدودیت‌های فنی یا بودجه‌ای مواجه بود؟
تلاش کردم به‌عنوان تهیه‌کننده و کارگردان، محدودیتی در روند تولید ایجاد نکنم. با این حال، محدودیت‌ها همیشه وجود دارند اما با برنامه‌ریزی و همدلی گروه توانستیم آن‌ها را مدیریت کنیم.
در این نمایش چه میزان از خلاقیت گروهی و چه میزان از دیکته فردی حضور دارد؟
ترکیبی از هر دو. خلاقیت گروهی همیشه مهم است و باعث غنای اثر می‌شود اما در نهایت کارگردان است که باید ساختار کلی اثر را هدایت کند و تصمیم نهایی را بگیرد.
این نمایش چه نسبتی با مخاطب امروز اصفهانی دارد؟
نمایش برای مخاطب عام طراحی شده و سعی کرده‌ایم اثری همه‌پسند ارائه دهیم. هرچند بر بستر آئینی جنوب ایران است، اما پیام آن جهان‌شمول و قابل درک برای همگان است.
این نمایش در امتداد مسیر هنری شماست یا تجربه‌ای متفاوت محسوب می‌شود؟
در امتداد همان راهی‌ست که سال‌هاست در آن قدم برداشته‌ام. بیش از ۳۰ سال است در تئاتر فعالیت می‌کنم و این اثر نیز بی‌تأثیر از تجربه‌های قبلی نیست.
چه تجربه‌هایی از پروژه‌های پیشین خود به این اجرا منتقل کرده‌اید؟
تجربه‌های زیسته مردم، مخصوصاً مردم بوشهر، برایم بسیار الهام‌بخش بوده‌اند. همین‌طور تجربه‌های شخصی‌ام در اجرای نمایش‌های آئینی در مناطق مختلف کشور.
در روند شکل‌گیری اثر، به چه منابع یا تجربه‌های هنری رجوع کرده‌اید؟
به آئین‌ها و رسوم بوشهر، موسیقی محلی و نیز برخی نمایش‌نامه‌های بومی توجه داشته‌ام. همچنین تجربیات کارگردانان پیش‌کسوت در حوزه تئاتر آئینی برایم راهگشا بوده‌اند.
اگر مخاطب قرار باشد فقط یک پیام از نمایش شما دریافت کند، ترجیح می‌دهید آن پیام چه باشد؟
اینکه همدلی و همبستگی در گرو آگاهی و تفکر پیش از قضاوت‌های زودهنگام است. نمایش می‌خواهد بگوید ما باید پیش از داوری، تلاش کنیم یکدیگر را بفهمیم.
