خبرگزاری مهر، گروه استانها- سمیه سعادتمند: همزمان با سالروز شهادت امام محمد باقر (ع) یک کارشناس دینی گفت: لقب باقرالعلوم به معنای شکافنده علوم، نشان‌دهنده تلاش بی‌وقفه ایشان در معرفی اسلام ناب و مبارزه با تحریفات بود. او این حرکت را زمینه‌ساز بیداری جامعه برای مبارزه با ظلم و فساد حاکمان وقت دانست.
بیداری شیعه در عصر امام باقر (ع)
حجت‌الاسلام حسین ابراهیمی، کارشناس حوزه و دین در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: دوران زندگی امام باقر (ع) نقطه عطفی در تاریخ شیعه بود. پس از سال‌ها مظلومیت و فشار بر شیعیان در زمان امام حسین (ع) و امام سجاد (ع)، در عصر امام باقر (ع) شیعه توانست نفسی تازه کند و دوباره خود را متشکل سازد. خیل عظیمی از مردم تشنه علم به سوی ایشان روی آوردند و از چشمه‌سار دانش بیکران آن حضرت سیراب شدند. این گردهمایی، نه تنها یک اتفاق علمی، بلکه آغاز یک بیداری اجتماعی بود.
این کارشناس دینی افزود: امام باقر (ع) با تبیین حقایق قرآن و معرفی اسلام راستین، در برابر تحریفات و کج‌روی‌هایی که در آن زمان به وجود آمده بود، ایستادند. ایشان به خوبی می‌دانستند که مردمی که با اسلام ناب محمدی آشنا شوند، هرگز سکوت در برابر ظلم را برنمی‌تابند و حکومت فاسقان و ستمگران را تحمل نمی‌کنند. از همین رو، مبارزه امام باقر (ع) در دو جبهه فکری-فرهنگی و سیاسی جریان داشت. تعلیم حقایق دینی، بستر مناسبی برای تهییج مردم به سوی مبارزه با حاکمان ظالم اموی فراهم می‌کرد.
وی با اشاره به رویکرد مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در کتاب انسان ۲۵۰ ساله بیان کرد: همان‌طور که مقام معظم رهبری نیز به زیبایی تبیین کرده‌اند، زندگی ائمه اطهار (ع) یک مسیر پیوسته و ۲۵۰ ساله است که هر امام بخشی از این حرکت تکاملی را به پیش برده است. در کنار گسترش عبودیت، عرفان و تلاش برای تکامل انسان، یکی از اهداف اصلی اهل بیت (ع) فراهم آوردن زمینه‌های تشکیل حکومت اسلامی و هدایت جامعه به سوی آن بوده است. در زمان امام باقر (ع) نیز این مجاهدت علمی، زمینه عطش مردم برای تشکیل یک حکومت الهی را فراهم آورد.
درس‌آموزی علمای معاصر از سیره امام
ابراهیمی ادامه داد: این شیوه مبارزه، یعنی بیدار کردن جامعه از طریق آموزش مفاهیم اصیل اسلامی، الگویی برای علمای مجاهد ما در دوران معاصر و در زمان طاغوت نیز بوده است. علمای ما آموختند که وقتی جان مردم با حقایق اسلام ناب عجین شود، دیگر تحمل ظلم و فساد برایشان ممکن نیست و به پا می‌خیزند.
شهادت و میراث ماندگار؛ نهضتی که ادامه یافت
این کارشناس دینی خاطرنشان کرد: دوران پربرکت امامت و مبارزه امام باقر (ع) ۱۹ سال به طول انجامید تا اینکه سرانجام هشام بن عبدالملک، خلیفه اموی، تاب مقاومت در برابر روشنگری‌ها و فعالیت‌های حضرت را نیاورد و ایشان را در سن ۵۷ سالگی به شهادت رساند. اما شهادت ایشان پایان کار نبود، بلکه میراثی گران‌بها از بیداری، دانش و مبارزه برای نسل‌های بعد به یادگار ماند.
وی تصریح کرد: آموزش‌های عمیق امام باقر (ع) پایه‌هایی را بنا نهاد که بعدها توسط فرزندشان امام صادق (ع) به اوج خود رسید و مکتب جعفری را تشکیل داد. این مکتب علمی-سیاسی، به منبع اصلی نشر معارف اهل بیت و تربیت یاران انقلابی تبدیل شد و راه را برای قیام‌های آینده علیه ستم، هموار ساخت. شهادت ایشان، نه تنها از بین رفتن یک امام، بلکه آغاز فصلی نو در مبارزه با ظلم و تداوم نهضت حسینی بود که با بذرهای معرفت کاشته شده توسط ایشان، به بار نشست.
شوخ‌طبعی و محبوبیت در نگاه امام باقر (ع)
ابراهیمی به نکته‌ای اخلاقی از سیره امام باقر (ع) اشاره کرد و افزود: یکی از دستورات همیشگی اهل بیت (ع) تاکید بر خوش‌اخلاقی و روابط حسنه با دیگران است. مؤمن باید به گونه‌ای باشد که اطرافیان از همنشینی با او لذت ببرند و محبوب قلب‌ها باشد.
این کارشناس دینی بیان کرد: در همین راستا، روایتی از امام باقر (ع) به ما رسیده است که فرمودند: اِنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ یُحِبُّ المُداعبَ فی الجماعَةِ بلا رَفَثٍ." (خداوند عز و جل کسی را دوست دارد که در جمع، شوخی و مزاح کند، به شرط آنکه سخن ناشایست و گناه‌آلود بر زبان نیاورد و موجب آزار دیگران نشود.) این روایت نشان می‌دهد که حتی شوخ‌طبعی سالم و به دور از گناه، می‌تواند عامل محبوبیت انسان نزد مردم و در پیشگاه خداوند باشد.
بصیرت و تفکر انتقادی؛ درس بزرگ امام باقر (ع) برای عبور از هجمه اطلاعات
در ادامه همچنین فاطمه عبداللهی، استاد حوزه در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: مهم‌ترین درسی که از امام محمد باقر (ع) برای زندگی امروزمان می‌توانیم بگیریم، بصیرت و قدرت تفکر انتقادی است. در دوران ایشان، جامعه با هجمه‌ای از اطلاعات غلط، روایات جعلی و انحرافات فکری مواجه بود؛ درست شبیه به عصر حاضر که در اقیانوس اطلاعات و شبکه‌های اجتماعی غرق هستیم. امام باقر (ع) صرفاً به پاسخ دادن به سوالات فقهی اکتفا نمی‌کردند، بلکه به شیعیان می‌آموختند که چگونه نقد و تحلیل کنند، ریشه‌ها را بیابند و صحیح را از سقیم تشخیص دهند.
استاد حوزه افزود: لقب باقرالعلوم نه تنها نشان‌دهنده گستره دانش ایشان، بلکه بیانگر عمق‌نگری و شکافتن لایه‌های سطحی مسائل بود. این یعنی در مواجهه با هر خبری، هر عقیده‌ای و هر روایتی، نباید به ظاهر آن بسنده کنیم. باید چراغ عقل را روشن کنیم و با تکیه بر اصول ثابت و معارف اهل بیت (ع)، به عمق حقیقت دست یابیم. این رویکرد، امروز می‌تواند ما را در برابر اخبار جعلی (فیک‌نیوز)، شبهات دینی و القائات نادرست واکسینه کند و به ما قدرت تصمیم‌گیری آگاهانه بدهد.
الگویی برای نظم‌بخشی به زندگی پر از هیاهو
وی در ادامه تصریح کرد: در دنیای پر سرعت امروز، بسیاری از ما با مشکل فقدان نظم فکری و عدم اولویت‌بندی در مواجهه با حجم عظیم اطلاعات و مسئولیت‌ها روبرو هستیم. سیره امام باقر (ع) در نظام‌سازی فکری و مدیریت دانش می‌تواند الگوی بی‌نظیری برایمان باشد. ایشان در شرایطی که علوم به صورت پراکنده و شفاهی منتقل می‌شد، با تشویق شاگردان به تدوین و نگارش، یک سیستم منسجم برای حفظ و گسترش معارف ایجاد کردند.
عبداللهی تأکید کرد و گفت: این به این معناست که در زندگی فردی خود، به جای دنبال کردن هر موضوعی به صورت پراکنده، باید اولویت‌بندی داشته باشیم و بر مبنای آن، نظام فکری خودمان را بسازیم. در امور دینی، چه چیزهایی اصلی و چه چیزهایی فرعی‌اند؟ در مسائل زندگی، کدام کارها باید در اولویت قرار بگیرند؟ امام (ع) به ما می‌آموزند که با تشخیص اولویت‌ها و ساماندهی دانش و فعالیت‌ها، می‌توانیم در زندگی خود هم باقرالعلوم باشیم؛ یعنی آنچه را که برایمان مهم است، عمق ببخشیم و بر آن مسلط شویم.
شبکه‌سازی مثبت و تأثیرگذاری خاموش؛ درسی برای روابط اجتماعی و مسئولیت پذیری
این استاد حوزه علمیه تصریح کرد: امام باقر (ع) در دوران خفقان، به جای مبارزه مستقیم و پرهزینه، استراتژی شبکه‌سازی نخبگان و تأثیرگذاری خاموش و تدریجی را در پیش گرفتند. ایشان با تربیت شاگردانی توانمند از نقاط مختلف جهان اسلام، شبکه‌ای از حاملان علم و معرفت را ایجاد کردند که هر یک در منطقه خود، به سفیر هدایت تبدیل شدند. این شبکه، نه تنها یک پایگاه علمی، بلکه یک پشتیبان فرهنگی و اجتماعی برای شیعیان بود.
وی خاطرنشان کرد: این سیره به ما می‌آموزد که در زندگی امروزمان، باید روابط اجتماعی خود را هدفمند کنیم. آیا با افراد تأثیرگذار و مثبت در ارتباط هستیم؟ آیا ما خودمان می‌توانیم منبع تأثیرگذاری مثبت در جمع‌هایمان باشیم؟ گاهی اوقات، یک تأثیرگذاری کوچک اما مداوم در دایره اطرافیانمان، بسیار مؤثرتر از اقدامات بزرگ اما مقطعی است.
عبدالهی افزود: امام باقر (ع) با این روش، نشان دادند که چگونه می‌توان در سخت‌ترین شرایط، با تأثیرگذاری نرم و پرورش نیروهای توانمند، یک جنبش فکری و فرهنگی پایدار را شکل داد. این درس، برای همه ما، از یک فعال اجتماعی تا یک مربی، بسیار ارزشمند است.
پایداری در مسیر حق و امید به آینده
استاد حوزه با اشاره به شهادت مظلومانه امام باقر (ع) گفت: امام محمد باقر (ع) با تمام وجود در مسیر احیای اسلام ناب و نشر معارف اهل بیت (ع) ایستادگی کردند و در نهایت، به دلیل همین پایداری و نفوذ معنوی، به شهادت رسیدند. شهادت ایشان، نمادی از پایداری بی‌قید و شرط در مسیر حق است. با وجود تمامی فشارها، تهدیدها و تهمت‌ها، امام (ع) لحظه‌ای از رسالت خود دست نکشیدند و همواره امید به آینده و نصرت الهی را در دل شیعیان زنده نگه می‌داشتند.
وی ادامه داد: در زندگی امروز ما که با چالش‌های فراوان و گاه ناامیدی‌ها روبرو می‌شویم، سیره امام باقر (ع) به ما می‌آموزد که استقامت ورزیم، ناامید نشویم و همواره به آینده امیدوار باشیم. ایشان نشان دادند که با تلاش و مجاهدت در مسیر حق، حتی اگر ظاهر امر به ضرر ما باشد، اما نور حقیقت هرگز خاموش نخواهد شد.
عبداللهی افزود: یاد و نام امام باقر (ع) و تأمل در سیره پربار ایشان، می‌تواند نیروی محرکه عظیمی برای حرکت در مسیر رشد و تعالی باشد. آیا ما نیز می‌توانیم مانند ایشان، در برابر ناملایمات، مقاوم باشیم و با بصیرت، مسیر درست را تشخیص دهیم و در آن گام برداریم.
