به گزالرش گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد؛ در حالی‌که قیمت جهانی برنج هندی و پاکستانی روندی نزولی داشته، بازار داخلی ایران با افزایش قیمت برنج ایرانی مواجه شده است. این محصول اکنون جایگاه کالایی لوکس را در سبد مصرفی خانوارهای طبقه متوسط و بالا یافته و از سفره بسیاری از خانوارهای کم‌درآمد حذف شده است.
بسیاری از مصرف‌کنندگان مرفه و طبقه متوسط، حتی در شرایط اقتصادی دشوار، حاضر به جایگزینی برنج وارداتی با نمونه‌های ایرانی نیستند. عطر و طعم خاص برنج ایرانی، همراه با ارزش فرهنگی آن، از دلایل اصلی این وفاداری است. این ترجیح، تقاضا را در بازار بالا نگه داشته و به افزایش مداوم قیمت دامن زده است.
با گران‌تر شدن برنج ایرانی، مصرف برنج وارداتی در حال افزایش است. داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد که در مناطق روستایی، حدود ۷۰ درصد و در مناطق شهری نزدیک به ۶۰ درصد از سرانه مصرف برنج، به انواع وارداتی—عمدتاً هندی و پاکستانی—اختصاص دارد. این تغییر، نشانه‌ای از دگرگونی جدی در الگوی مصرف غذایی خانوارهاست.
یکی از دلایل بحران فعلی، برآورد نادرست از تولید داخلی در سال گذشته است. در حالی‌که وزارت جهاد کشاورزی میزان تولید برنج ایرانی را ۲.۷ میلیون تن اعلام کرده بود، فعالان بخش خصوصی از رقمی کمتر از ۲ میلیون تن سخن می‌گویند. در کنار این، ممنوعیت فصلی واردات و تأخیر در تخصیص ارز، به کمبود ذخایر و نوسانات شدید قیمتی منجر شد.
برنج ایرانی مرغوب در بازار با قیمت‌هایی بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان عرضه می‌شود. به گفته فروشندگان، حتی در محله‌های میانی شهر نیز تقاضا برای برنج ایرانی کاهش یافته و فروش خرده‌فروشان با افت چشم‌گیر روبه‌رو شده است. بسیاری از خانوارها دیگر توان خرید این محصول را ندارند.
اختلال در تخصیص ارز باعث شده بیش از ۱۰۰ هزار تن برنج وارداتی در بنادر کشور دپو شود. فعالان بازار هشدار می‌دهند که این تأخیرها نه‌تنها اعتبار تجار را زیر سؤال برده، بلکه با افزایش هزینه‌ها، قیمت نهایی برنج وارداتی را نیز بالا برده است. در چنین شرایطی، ادامه حذف ارز ترجیحی بدون تسویه معوقات ارزی، به تشدید بحران می‌انجامد.
در حالی‌که ایران با بحران جدی منابع آبی مواجه است، تولید هر کیلوگرم برنج ایرانی بین ۴ تا ۵ هزار لیتر آب مصرف می‌کند. با وجود این، به‌دلیل جایگاه فرهنگی و کیفیت بالای برنج ایرانی، تقاضا برای آن در طبقات خاص جامعه همچنان بالاست.
کارشناسان تأکید می‌کنند که برای بازگشت ثبات به بازار برنج، باید سیاست‌های اشتباه اصلاح شود. لغو ممنوعیت فصلی واردات، تسویه مطالبات ارزی واردکنندگان، و اعلام آمار واقعی تولید از جمله اقدامات ضروری در این زمینه است. در غیر این صورت، روند فعلی نه‌تنها معیشت خانوارهای کم‌درآمد را به خطر می‌اندازد، بلکه به سودجویی بیشتر واسطه‌ها دامن خواهد زد.
مشروح گزارش را اینجا بخوانید.
