به گزارش مشرق،کانال تلگرامی اندیشکده سرآمد مطلبی با عنوان فرار مغزها در آمریکا؛ جنگ ترامپ علیه دانشگاه‌ها می‌تواند نوآوری در ایالات متحده را از بین ببرد منتشر کرد:
در ژوئن ۲۰۲۴، رئیس‌جمهور چین، شی جین‌پینگ، اعلام کرد که فناوری پیشرفته به میدان اصلی نبرد رقابت بین‌المللی تبدیل شده است. این سخن بیانگر واقعیتی است: ایالات متحده و چین در رقابتی تنگاتنگ برای سلطه بر فناوری‌های نوین هستند، فناوری‌هایی که اغلب کاربردهای دوگانه نظامی و غیرنظامی دارند.
چین با برنامه‌هایی چون «ساخت چین ۲۰۲۵» از سال ۲۰۱۵، سرمایه‌گذاری عظیمی بر فناوری‌های کلیدی انجام داده و اکنون رقیبی جدی برای آمریکاست. شرکت BYD از تسلا در فروش خودروهای برقی پیشی گرفته و نوآوری‌هایی چون خودروهای شناور و شارژرهای فوق‌سریع ارائه داده است. در حوزه هوافضا، پکن جت مافوق‌صوتی طراحی کرده و ارتباطات کوانتومی را به‌کار گرفته است. زیست‌فناوری، انرژی همجوشی و هوش مصنوعی دیگر حوزه‌هایی هستند که چین در آن‌ها به سرعت پیش می‌رود. حتی شرکت چینی دیپ‌سیک بدون دسترسی به تراشه‌های پیشرفته، مدلی در سطح جهانی توسعه داده که تردیدهایی جدی درباره اثربخشی تحریم‌های آمریکا ایجاد کرده است.
در واکنش، آمریکا سیاست‌هایی حمایت‌گرایانه مانند تعرفه بر واردات، کنترل صادرات فناوری و محدودیت بر سرمایه‌گذاری‌های چینی اعمال کرده، اما این اقدامات در بلندمدت احتمالاً کارایی لازم را نخواهند داشت.
موفقیت تاریخی آمریکا در فناوری، حاصل یک نظام علمی-پژوهشی منحصربه‌فرد بوده است؛ نظامی که عمدتاً بر پایه دانشگاه‌های تحقیقاتی قدرتمند شکل گرفته است. این دانشگاه‌ها خاستگاه بسیاری از نوآوری‌های بنیادین مانند اینترنت، شبکه‌های عصبی مصنوعی، رایانش کوانتومی، واکسن‌های mRNA، ویرایش ژنوم با CRISPR، و چاپ سه‌بعدی بوده‌اند.
علم و نوآوری در این نظام در هم تنیده‌اند: دانش علمی موجب تولید ابزارها و فرآیندهای نوین می‌شود که به نوبه خود پیشرفت علم را تسریع می‌کند. با وجود ادامه سلطه آمریکا در سرمایه‌گذاری بر علم تا سال ۲۰۲۱، روند نزولی نقش دولت فدرال در این حوزه نگران‌کننده است. از اواسط دهه ۱۹۶۰ تاکنون، سهم پژوهش علمی از بودجه فدرال از بیش از ۱۰٪ به تنها ۳٪ کاهش یافته است، درحالی‌که آمریکا اکنون با رقیبی به‌مراتب توانمندتر از شوروی مواجه است.
هرچند دانشگاه‌های آمریکایی سعی کرده‌اند با منابع داخلی مانند صندوق‌های وقفی کاهش بودجه فدرال را جبران کنند، اما این منابع کافی نیستند. به‌عنوان مثال، در سال ۲۰۲۳ بودجه فدرال برای تحقیقات دانشگاهی حدود ۶۰ میلیارد دلار بود، اما این مقدار برای کشوری که ادعای رهبری جهانی دارد، ناکافی است.
قانون CHIPS و علوم مصوب ۲۰۲۲ با هدف جبران این کمبودها تصویب شد، اما در عمل بودجه‌های مصوب هیچ‌گاه به‌طور کامل اجرا نشدند و حتی کاهش نیز یافتند. در نقطه مقابل، چین بودجه علوم و فناوری خود را ۱۰٪ افزایش داده و تأکید ویژه‌ای بر تحقیقات پایه دارد.
رشد کیفی دانشگاه‌های چین نیز بسیار چشمگیر بوده است. در فهرست Nature Index سال ۲۰۲۴، ۸ دانشگاه از ۱۰ مؤسسه برتر از چین و تنها ۲ دانشگاه از آمریکا هستند؛ تغییری اساسی نسبت به فهرست ۲۰۱۶.
افزایش حساسیت‌های امنیتی آمریکا نیز تأثیر منفی بر تبادل علمی گذاشته است. نمونه‌اش بازداشت یک دانشمند فرانسوی در ماه مارس به‌دلیل پیام‌های انتقادی در تلفنش، که باعث شد بسیاری از دانشمندان خارجی در مورد شرکت در کنفرانس‌های علمی در آمریکا تردید کنند. این اتفاقات بر آزادی علمی و جذابیت آمریکا برای نخبگان جهانی سایه افکنده است.
ایالات متحده نه به‌دلیل نژادی یا ذاتی، بلکه به‌خاطر ساختار علمی منحصربه‌فردش به قدرت اول علمی دنیا تبدیل شد. اگر این ساختار آسیب ببیند، رهبری علمی آمریکا نیز از بین خواهد رفت.
دانشگاه تحقیقاتی مدرن ایالات متحده از مدل آلمانی الگو گرفته‌اند و MIT نیز در ابتدا تنها یک مؤسسه فنی برای آموزش عملی بود. اما سفر رئیس وقت آن، هنری پریچت، به آلمان باعث شد که پژوهش نیز در دستور کار قرار گیرد. از آن پس، MIT و دانشگاه‌های مشابه به قطب‌های نوآوری علمی تبدیل شدند. در جنگ جهانی دوم، دولت فدرال با هدایت وانیوار بوش، برای نخستین‌بار نقش فعال‌تری در تأمین مالی تحقیقات ایفا کرد. MIT میزبان آزمایشگاه رادار شد، پروژه منهتن در دانشگاه‌های شیکاگو، برکلی و کلمبیا شکل گرفت و دستاوردهای علمی در خدمت پیروزی نظامی قرار گرفتند. پس از جنگ، بوش در گزارشی تاریخی با عنوان «علم: مرز بی‌پایان»، خواستار ادامه حمایت دولت فدرال از علم در دوران صلح شد. او تأکید کرد که علم عامل کلیدی در سلامت عمومی، امنیت ملی، و رشد اقتصادی است.
تحقیقات اقتصادی نیز نشان داده‌اند که بازدهی سرمایه‌گذاری دولت در تحقیق و توسعه، بسیار بیشتر از زیرساخت‌ها یا حتی سرمایه‌گذاری‌های خصوصی بوده است. این موضوع، ضرورت احیای نقش دولت در حمایت از علم را بیش از پیش نمایان می‌کند.
در شرایطی که چین با شتابی روزافزون به سمت خودکفایی فناورانه پیش می‌رود، بی‌تفاوتی آمریکا به پژوهش دانشگاهی می‌تواند به قیمت از دست رفتن جایگاه جهانی‌اش تمام شود. تنها با تقویت مجدد دانشگاه‌ها، تدوین سیاست‌های مهاجرتی هوشمندانه، و سرمایه‌گذاری جسورانه در علم، می‌توان آینده‌ای رقابتی و پایدار را تضمین کرد.
*بازنشر مطالب شبکه‌های اجتماعی به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان از فضای این شبکه‌ها منتشر می‌شود.
