به گزارش همشهری آنلاین، واقعه غدیر از مهم‌ترین وقایع تاریخ اسلام است که در آن، پیامبر اکرم(ص) هنگام بازگشت از حجه‌الوداع در ۱۸ ذی‌الحجه سال دهم قمری در غدیر خم، امام علی(ع) را جانشین خود معرفی کرد. پیامبر اسلام طی خطبه‌ای با عبارات گوناگون از جمله «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» علی(ع) را خلیفه و امام پس از خود معرفی کرد. این معرفی بنا به دستور خدا در آیه تبلیغ بود. این آیه به پیامبر(ص) دستور می‌داد آنچه خداوند بر او نازل کرده، ابلاغ کند و اگر این کار را نکند، رسالتش را انجام نداده است. پس از واقعه غدیر آیه اکمال نازل شد که براساس آن خداوند از تکمیل دین و اتمام نعمت خود خبر داد و دین اسلام را برای مردم پسندید. درباره این واقعه مهم تاریخ اسلام تا به حال کتاب‌های زیادی نوشته شده که هر یک از زاویه‌ای متفاوت به موضوع می‌پردازد. در آستانه عید غدیر، سه عنوان از کتاب‌های شاخص با موضوع غدیر معرفی می‌شود.
- حدیث غدیر و مسئله امامت
کتاب«حدیث غدیر و مسئله امامت» شامل دو فصل است که برگرفته از دو کتاب «پانزده گفتار» و «امامت و رهبری» استاد مرتضی مطهری است. دیگاه نویسنده در این کتاب با بررسی واقعه غدیر خم و آیات و روایات مرتبط، اثبات می‌کند که امامت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام از سوی پیامبر صلی الله علیه وآله تعیین شده بود اما به‌دلیل غفلت مسلمانان اجرا نشد. همچنین، تفاوت مفاهیم اکمال و اتمام دین و نقش مشکلات داخلی جامعه اسلامی در این موضوع تحلیل می‌شود. استاد مطهری در این کتاب با بررسی واقعه غدیر خم، به این پرسش می‌پردازد که چرا توصیه پیامبر صلی الله علیه وآله درباره خلافت حضرت علی علیه‌السلام اجرا نشد و نظریات مختلف درباره این موضوع را تحلیل می‌کند. نویسنده با اشاره به دو دیدگاه عمده و ذکر نمونه‌هایی از استقامت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام، نتیجه می‌گیرد که مسلمانان در آن زمان دچار غفلت شدند و به تفاوت میان «اتمام» و «اکمال» دین می‌پردازد.
در ادامه، مشیت الهی و نقش خطرات داخلی برای جامعه اسلامی و مشکلات امیرالمؤمنین پس از پیامبر صلی الله علیه وآله را بررسی می‌کند. بخش دوم کتاب، با استناد به حدیث غدیر، حدیث منزلت و آیه «الیوم یئس...»، دلالت این روایات و آیات بر حقانیت امامت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام را تبیین می‌نماید. همچنین، تفاوت «اکمال» و «اتمام»، مقصود از «الیوم»، و تفسیر شیعه درباره محکمات و متشابهات قرآن در زمینه امامت تحلیل می‌شود.
- غدیر در قرآن، قرآن در غدیر
کتاب« غدیر در قرآن، قرآن در غدیر» به قلم محمدباقر انصاری، اثری با موضوع کلام اسلامی و تفسیر قرآن است که در سه جلد تألیف و منتشر شده است. بخش اول کتاب به آیات نازلشده در سراسر واقعه غدیر از مدینه تا مدینه اختصاص دارد، که دربرگیرنده آیات مربوط به اقدامات پیامبر(ص) از یکسو و اقدامات منافقین از سوی دیگر است.
جلد اول به‌طور کامل در اختیار این بخش قرار دارد. بخش دوم کتاب موارد تفسیر قرآن در غدیر است که جلوه‌های مختلفی خواهد داشت. گاهی یک مفهوم به‌صورت کلی در سراسر قرآن تفسیر شده است. در مواردی یک سوره به‌طور کامل و یا یک آیه به‌صراحت تفسیر شده است. در مواردی آیات قرآن به‌صورت اقتباس و استشهاد تفسیر گردیده است. مواردی نیز وجود دارد که ائمه(ع)، آیه‌ای را به فرازی از واقعه غدیر تفسیر فرموده‌اند.
جلد دوم کتاب نیز به‌طور کامل به این بخش اختصاص دارد. بخش سوم کتاب یک جمع‌بندی داستانی از مراحل حضور آیات قرآن در واقعه غدیر بهصورتهای مختلف آن از نزول و تفسیر و استشهاد و اقتباس است. جلد سوم کتاب با این بخش آغاز می‌شود. بخش چهارم موارد مربوط به شئون قرآن را در بر خواهد داشت که طی واقعه غدیر بیان شده است و شامل عظمت قرآن و محتوای آن و معرفی سرپرست و مفسر قرآن و نهایتاً وظایف ما درباره قرآن خواهد بود. این بخش قسمت دوم از جلد سوم کتاب است.
بخش پنجم کتاب به‌طور طبیعی زاییده بخش‌های گذشته است. انبوه مطالب جمع‌آوری‌شده، تجزیه و تحلیلی برخاسته از جمع‌بندی و بازنگری آنها را میطلبید که عنوان «پژوهش‌های قرآنی غدیر» را برای آن برگزیدم. در این بخش ابتدا تحلیلهای اعتقادی تاریخی غدیر مطرح خواهد شد. آمارهای قرآنی غدیر، فصل دیگری از این بخش است. موضوع‌بندی و جمع‌بندی‌های علمی نیز جنبه دیگری است که در این فصل بدان پرداخته‌ام. قسمت سوم از جلد سوم به این بخش اختصاص یافته است.
بخش ششم گشت و گذاری در گوشه و کنار تاریخ برای یافتن جزئیاتی در حاشیه قرآن و غدیر است. این بخش با عنوان «تاریخچه قرآنی غدیر» دربردارنده نکات شیرینی از گذشته‌های منسجم قرآن و غدیر است. در فرازی از آن معرفی قرآنی غدیر را به تماشا خواهیم نشست و فرازی دیگر اتمام حجتهای قرآنی غدیر است که در طول چهارده قرن اسلام استناد غدیر به قرآن را نشان داده است. دعاها و زیاراتی که غدیر را در سایه قرآن ذکر کرده، نمونه جالبی است که تازگی خواهد داشت. اشعار زیبایی که محتوای قرآنی غدیر را به نظم کشیده، جلوه دیگری از این سابقه است. پایان‌بخش این فصل معرفی کتاب‌های مستقلی است که تاکنون درباره ارتباط قرآن و غدیر تألیف شده است و سپس به معرفی منابع قرآنی غدیر خواهیم پرداخت. این بخش، قسمت پایانیِ جلد سوم کتاب حاضر است.
- درسنامه خطبه غدیر
کتاب«درسنامه خطبه غدیر» نوشته حبیب عباسی و اکبر روستایی، مجموعه درس‌های کارگاه خطبه غدیر در دانشگاه علم و صنعت ایران با هدف شناسایی سند و دلالت این حدیث، اهمیت امامت و ولایت امام علی علیه‌السلام و پیامدهای ناگوار فراموشی آن است. پدیدآورندگان، مقدمه این کتاب را در قم دهه غدیر 1430ق. نوشته‌اند. نویسندگان تأکید کرده‌اند: وظیفه ایجاب می‌کند در راه شناخت معارف خطبه غدیر که بلندترین خطبه پیامبر(ص) است، قدمی شایسته برداشته شود تا مبانی اعتقادی شیعه در زمینه حکومت اسلامی آنچنان که بایسته است تبیین و روشن گردد.
کتاب از 12 درس تشکیل شده است. در پایان همه درس‌ها، پرسش‌هایی برای فهم بهتر و نیز منابعی برای مطالعه بیشتر فراهم شده است جز اینکه برای درس اول، هیچ پرسشی و منبعی ذکر نشده و برای درس‌های دوم، ششم، هفتم، نهم، دهم و دوازدهم، پرسش‌ها آمده ولی منابع از قلم افتاده است. افزون بر حدیث غدیر، چند دلیل دیگر از ادله ولایت امیرالمؤمنین(ع) مانند حدیث منزلت، حدیث یوم الدار، واقعه لیلة المَبیت، حدیث اخوّت، حدیث ثقلین، و آیه اکمال نیز در این اثر بررسی و تبیین شده است. نویسندگان به برخی از شبهات درباره حدیث غدیر مانند شبهه شکایت برخی از لشکریان یمن نیز پاسخ داده‌اند.
در بخشی از کتاب می‌خوانیم: «حدیث غدیر نه تنها سندش صحیح است؛ بلکه بسیاری از بزرگان اهل تسنن تواتر آن را پذیرفته‌اند چنانکه ملاعلی قاری از علمای اهل تسنن معروف به هروی، صاحب کتاب معتبر مرقاة المفاتیح به آن تصریح کرده است:...حدیث غدیر بدون شک صحیح است؛ بلکه بعضی از حافظان آن را متواتر دانسته‌اند؛ چون در روایت احمد آمده است: در زمان خلافت علی(ع) بعد از اختلافی که درباره این حدیث پیش آمد، 30 تن از اصحاب شهادت دادند که آن را از رسول خدا(ص) شنیده‌اند.»
به گفته نویسندگان، یکی از پیامدهای غفلت از غدیر، تغییر و تحریفی است که حاکمان زمانه در احکام الهی (حتی وضوء و نماز) ایجاد کردند. نویسندگان برای نگارش این اثر، افزون بر قرآن کریم و نهج‌البلاغه، از 110 کتاب عربی(کلامی، تفسیری، تاریخی، روایی و...) و 1 نشریه فارسی(مجله دانشمند) استفاده کرده‌اند.
