قبر گبری
قبرستان‌ها از دیرباز به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مکان‌های تاریخی و فرهنگی در هر جامعه‌ای شناخته شده‌اند. این مکان‌ها نه‌تنها محل دفن درگذشتگان هستند، بلکه آیینهای از باورها، آیین‌ها و فرهنگ مردمان آن منطقه به‌شمار می‌روند. قبرستان گبری درگز، یکی از این مکان‌های تاریخی در ایران، با قدمتی که به دوران میانه اسلامی بازمی‌گردد، نمونه‌ای برجسته از فرهنگ و آیین زرتشتیان است. در این مقاله، به معرفی قبرستان گبری، ویژگی‌های آن، تاریخچه، و اهمیت فرهنگی و تاریخی آن می‌پردازیم.
قبرستان گبری درگز
واژه "گبر" در متون تاریخی ایران به زرتشتیان اطلاق می‌شد. این کلمه ریشه در زبان آرامی دارد و از واژه "گَبْرا" یا "گَوْرا" به معنای "مرد" گرفته شده است. در دوران ساسانیان، این واژه برای اشاره به زرتشتیان ساکن در مناطق میان‌رودان به کار می‌رفت و پس از ورود اسلام به ایران، به‌صورت کلی برای غیرمسلمانان، به‌ویژه زرتشتیان، استفاده شد. هرچند این واژه در گذر زمان گاهی بار توهین‌آمیز پیدا کرد، اما در زمینه باستان‌شناسی و تاریخ، به قبرها و قبرستان‌های متعلق به زرتشتیان "قبر گبری" گفته می‌شود.
قبرهای گبری معمولاً با ویژگی‌های خاصی از جمله جهت‌گیری رو به خورشید، استفاده از اشیای شخصی و هدایا در کنار متوفی، و ساختار ساده اما معنادار شناخته می‌شوند. این قبرها نشان‌دهنده اعتقاد زرتشتیان به زندگی پس از مرگ و احترام به درگذشتگان است.
نشانه‌های قبر گبری
قبرستان گبری درگز در 20 کیلومتری شهر درگز، در استان خراسان رضوی و در نزدیکی روستای پالکانلو قرار دارد. این قبرستان که روی تپه‌ای با ارتفاع حدود 10 متر از سطح زمین‌های اطراف واقع شده، در تاریخ 18 شهریور 1387 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. قدمت این قبرستان به قرون 6 تا 9 هجری قمری (دوران ایلخانی) بازمی‌گردد و به گروهی از زرتشتیان مهاجر به این منطقه نسبت داده می‌شود.
بر اساس تحقیقات باستان‌شناسی، زرتشتیانی که در این دوره به روستاهای جلفا، خیرآباد مرکزی و پالکانلو مهاجرت کرده بودند، این قبرستان را برای دفن درگذشتگان خود ایجاد کردند. قبرهای این قبرستان به‌صورت پراکنده روی تپه قرار دارند و ساختار آن‌ها نشان‌دهنده آیینهای خاص زرتشتی در خاکسپاری است.
قبرستان گبری درگز در فضایی به ابعاد 267 در 320 متر گسترده شده است. ویژگی‌های این قبرستان عبارت‌اند از:
جهت‌گیری قبرها: بسیاری از قبرهای گبری به‌گونه‌ای ساخته شده‌اند که رو به خورشید باشند، که این امر با باورهای زرتشتیان به اهورامزدا و نور خورشید به‌عنوان نماد روشنایی و پاکی همخوانی دارد.
اشیای مدفون: در این قبرها، اشیای شخصی متوفی مانند کاسه‌های سفالی (در قبرهای افراد فقیر) یا خنجر، سپر، زیورآلات و حتی گاه نسخه‌ای از گنج‌نامه‌ها (نشانی اموال فرد) یافت شده است. این اشیا نشان‌دهنده اعتقاد به زندگی پس از مرگ و نیاز متوفی به این وسایل در جهان دیگر است.
دفن حیوانات: در برخی موارد، حیواناتی مانند اسب، قاطر یا سگ که متعلق به فرد درگذشته بودند، همراه او دفن می‌شدند. این رسم نیز ریشه در باورهای زرتشتی دارد.
ساختار قبرها: قبرهای موبدان و سرداران زرتشتی معمولاً در بالاترین نقطه تپه و در صف اول قرار داشتند. این قبرها از نظر جایگاه و هدایای مدفون در آن‌ها از سایر قبرها متمایز بودند.
قبرستان گبری درگز نه‌تنها یک مکان تاریخی، بلکه یک سند زنده از فرهنگ و آیین زرتشتیان در دوره‌ای است که اسلام به‌تدریج در ایران گسترش می‌یافت. این قبرستان نشان‌دهنده ادامه حیات جوامع زرتشتی در مناطق خاصی از ایران، حتی پس از ورود اسلام، است. مطالعه این قبرستان و اشیای یافت‌شده در آن به باستان‌شناسان و مورخان کمک می‌کند تا درک بهتری از زندگی روزمره، باورها و آیینهای زرتشتیان در آن دوره داشته باشند.
علاوه بر این، قبرستان گبری درگز به‌عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری تاریخی منطقه، برای علاقه‌مندان به تاریخ و باستان‌شناسی جذابیت ویژه‌ای دارد. این مکان به بازدیدکنندگان امکان می‌دهد تا با بخشی از تاریخ ایران و فرهنگ زرتشتی آشنا شوند.
دفینه قبرهای گبری
برای بازدید از قبرستان گبری درگز، می‌توانید به شهر درگز در استان خراسان رضوی سفر کنید. این شهر از طریق وسایل نقلیه عمومی مانند اتوبوس یا خودروی شخصی قابل دسترسی است. برای سفر با اتوبوس، می‌توانید بلیط خود را از سامانه‌های آنلاین مانند مستربلیط تهیه کنید. قبرستان گبری در نزدیکی روستای پالکانلو و در فاصله‌ای کوتاه از شهر درگز قرار دارد و دسترسی به آن آسان است.
بازدید از این قبرستان رایگان است و نیازی به پرداخت هزینه ورودی ندارد. این موضوع، قبرستان گبری را به مقصدی مقرون‌به‌صرفه برای گردشگران تبدیل کرده است.
1. قبرستان گبری درگز کجاست؟
قبرستان گبری در 20 کیلومتری شهر درگز، در استان خراسان رضوی و در نزدیکی روستای پالکانلو قرار دارد. این قبرستان روی تپه‌ای با ارتفاع حدود 10 متر از سطح زمین‌های اطراف واقع شده است.
2. قبر گبری چیست؟
قبر گبری به محل دفن مردگان در آیین زرتشت گفته می‌شود. واژه "گبر" در گذشته به زرتشتیان اطلاق می‌شد و قبرهای گبری معمولاً با جهت‌گیری رو به خورشید و همراه با اشیای شخصی متوفی ساخته می‌شدند.
3. قدمت قبرستان گبری درگز به چه دوره‌ای بازمی‌گردد؟
قدمت این قبرستان به قرون 6 تا 9 هجری قمری (دوران ایلخانی) بازمی‌گردد و به گروهی از زرتشتیان مهاجر به این منطقه نسبت داده می‌شود.
4. چه اشیایی در قبرهای گبری یافت شده است؟
در قبرهای گبری، اشیایی مانند کاسه‌های سفالی (برای افراد فقیر)، خنجر، سپر، زیورآلات، سکه‌ها و حتی گاه نسخه‌هایی از گنج‌نامه‌ها یافت شده است. همچنین گاهی حیواناتی مانند اسب یا سگ همراه متوفی دفن می‌شدند.
5. آیا بازدید از قبرستان گبری درگز هزینه‌ای دارد؟
خیر، بازدید از قبرستان گبری درگز رایگان است و نیازی به پرداخت هزینه ورودی ندارد، که این موضوع آن را به مقصدی مقرون‌به‌صرفه برای گردشگران تبدیل کرده است.
قبرستان گبری درگز، با قدمتی بیش از یک هزاره، یکی از نمونه‌های برجسته از فرهنگ و آیین زرتشتیان در ایران است. این مکان نه‌تنها ارزش تاریخی و باستان‌شناسی دارد، بلکه به‌عنوان نمادی از همزیستی ادیان و فرهنگ‌ها در تاریخ ایران، درس‌های بسیاری برای ما به همراه دارد. اگر به تاریخ، باستان‌شناسی یا فرهنگ زرتشتی علاقه‌مند هستید، بازدید از این قبرستان می‌تواند تجربه‌ای منحصربه‌فرد و به‌یادماندنی باشد.
گرد آوری:بخش گردشگری بیتوته
