همشهری آنلاین - گروه سیاسی: در پی حملات هماهنگ و گسترده اسرائیل به خاک ایران، اندیشکده واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک، مجموعه‌ای از ارزیابی‌های اولیه را از سوی ۶ تن از برجسته‌ترین کارشناسان امنیتی و هسته‌ای خود منتشر کرد. این تحلیل‌ها تاکید دارند که اسرائیل، پس از سال‌ها جنگ سایه و خرابکاری، با انباشت داده‌های اطلاعاتی از فعالیت‌های هسته‌ای و نظامی ایران، سرانجام به این جمع‌بندی رسید که تهران به‌سمت «نقطه بی‌بازگشت» در برنامه هسته‌ای حرکت می‌کند. به باور این کارشناسان، حمله اخیر اسرائیل نه یک عملیات مقطعی بلکه بخشی از یک راهبرد مرحله‌بندی‌شده نظامی، اطلاعاتی و دیپلماتیک است که هدف آن توقف، تاخیر و در نهایت تخریب توانمندی هسته‌ای و موشکی ایران است.
گزارش اندیشکده آمریکایی سوگیری پررنگی نسبت به دستاوردهای اسرائیل در این جنگ دارد ولی در بین سطور خود نمی‌تواند تناقض این نمایش قدرت، ضعف ادعایی ایران و گزینه‌های پیش روی ایران برای ورود به یک جنگ طولانی و بازدارندگی را حل کند.
۳ محور راهبردی حمله اسرائیل از نگاه تحلیلگران
نابودی هدفمند زنجیره دانش هسته‌ای ایران: متیو لویت، از کارشناسان برجسته تروریسم و برنامه‌های تسلیحاتی، با اشاره به تاریخچه هدف قرار دادن دانشمندان کلیدی ایران توسط اسرائیل، حملات اخیر را گامی در جهت حذف بازیگران انسانی برنامه هسته‌ای ایران دانسته است. از دید او، اسرائیل دریافته که حذف مهندسان و مغزهای متفکر می‌تواند سرعت بازسازی زیرساخت‌های هسته‌ای را به‌شدت کاهش دهد. فلج‌سازی پدافند و فرماندهی نظامی: مایکل آیزنشتات، نظامی پیشین و مدیر برنامه مطالعات نظامی و امنیتی، معتقد است که یکی از لایه‌های کلیدی این حمله، حمله به پدافند هوایی و مراکز فرماندهی نظامی ایران بوده که برای جلوگیری از واکنش موثر تهران طراحی شده است. او اشاره می‌کند که عملیات موفقیت‌آمیز در انهدام سامانه‌های اس۳۰۰ و سامانه‌های مشابه، راه را برای مراحل بعدی حمله هموار کرده است. ضربه به زیرساخت‌های حیاتی انرژی و اقتصاد دفاعی: دنیس راس، مذاکره‌کننده سابق آمریکایی و تحلیلگر ارشد سیاست منطقه‌ای، تاکید می‌کند که بخشی از حملات اسرائیل متوجه پالایشگاه‌ها، مراکز برق و صنایع دفاعی مرتبط با تأمین سوخت و فلزات حساس برای برنامه موشکی ایران بوده است. این اقدام، همراستا با سیاست دیرینه اسرائیل مبنی بر «قطع اکسیژن صنعتی» برنامه هسته‌ای است.
تحلیل واکنش ایران
کارن یانگ، تحلیلگر حوزه اقتصاد سیاسی ایران، واکنش اولیه ایران را «کنترل‌شده و خویشتندارانه» توصیف می‌کند. او می‌گوید ایران با وجود فشار داخلی برای پاسخ شدید، با محدودکردن حملات به مرزهای اسرائیل و عدم درگیر کردن نیروهای نیابتی، سعی دارد از ورود به جنگ فراگیر جلوگیری کند. این رویکرد می‌تواند نشان‌دهنده وضعیت شکننده اقتصادی و امنیتی داخل ایران باشد (ادعای اندیشکده خاورمیانه).
به گفته هنری روم، ایران از نظر بازدارندگی به شدت آسیب‌پذیر شده (ادعای اندیشکده خاورمیانه) و حمله به تاسیسات هسته‌ای، نه‌تنها ظرفیت نظامی بلکه وجهه ملی جمهوری اسلامی را هدف گرفته است. این موضوع می‌تواند عواقب سیاسی قابل‌توجهی از جمله افزایش اعتراضات و فشار بر نهاد رهبری ایجاد کند (اشاره‌ای به فشارهای سیاسی وارد بر اسرائیل نمی‌کند).
پیامدهای احتمالی برای دیپلماسی هسته‌ای
پاتریک کلاوسون، از متخصصان باسابقه مسائل هسته‌ای، با نگاهی خوش‌بینانه‌تر اشاره می‌کند که این حمله ممکن است ایران را به بازنگری در رویکرد خود نسبت به مذاکرات هسته‌ای وادار کند. با این حال، او هشدار می‌دهد که اگر اسرائیل دامنه حملات خود را گسترش دهد یا ایران تصمیم به خروج از معاهده منع گسترش (NPT) بگیرد، چشم‌انداز دیپلماسی در کوتاه‌مدت تاریک خواهد شد.
سنجش توازن قدرت: بازدارندگی یا آغاز یک جنگ فرسایشی؟
کارشناسان اندیشکده واشنگتن میان ۲ سناریو تفاوت قائل شده‌اند: نخست سناریوی بازدارندگی موفق اسرائیل که با حملاتی محدود، اما استراتژیک، ایران را وادار به تغییر محاسبات کند. دوم سناریوی فرسایشی و مخاطره‌آمیز که در آن، ایران علیرغم آسیب‌پذیری، مسیر رادیکال‌تری انتخاب کرده و کل منطقه را وارد بی‌ثباتی طولانی‌مدت کند.
مایکل آیزنشتات تاکید می‌کند که «اسرائیل با حملات هوایی، سلاح‌های هوشمند، و پشتیبانی اطلاعاتی آمریکا، مزیتی تاکتیکی دارد، اما در جنگ بلندمدت بدون جبهه مشخص، ایران ممکن است از پراکندگی جغرافیایی خود بهره گیرد.»
جمع‌بندی اندیشکده چنین است که اسرائیل روی لبه بازدارندگی حرکت می‌کند. ارزیابی ۶ کارشناس ارشد اندیشکده واشنگتن بر این اصل استوار است که حمله اسرائیل، اقدامی پیش‌دستانه علیه تهدید فزاینده برنامه هسته‌ای ایران است. این اقدام بخشی از یک دکترین مرحله‌ای و چندوجهی است که شامل عملیات اطلاعاتی، سایبری، نظامی و روانی می‌شود. پاسخ ایران اگرچه محدود بود، اما بازدارندگی متقابل شکننده باقی مانده و ممکن است در هر لحظه به جنگ گسترده‌تر بینجامد. چشم‌انداز دیپلماسی هسته‌ای وابسته به رفتار ایران در هفته‌های پیش رو است که آیا تنش را کاهش می‌دهد یا مسیر رویارویی را برمی‌گزیند.
