عصر ایران؛ راضیه (رزا) عقیلی‌مهر - به سبب جنگی تحمیلی که بر زندگی مردم سایه انداخته و شرایط امنیتی و اقتصادی را در وضعیت حساسی قرار داده روان جامعه بیش از هر زمان دیگری در معرض آسیب است.

 

   در این وضعیت روان‌شناسان و فعالان حوزه سلامت روان می‌کوشند با تولید محتوا در فضای مجازی و آگاهی‌بخشی به افکار عمومی بر تاب‌آوری جامعه بیفزایند به‌ویژه با هدف محافظت از کودکان که آسیب‌پذیرترین گروه در هر بحرانی هستند.

 

  با این حال، فراتر از مشاوره‌ها و توصیه‌های تخصصی جامعه به شکلی خودجوش در حال ترمیم روان جامعه است. اتفاقات کوچک اما تأثیرگذار از جنس همدلی و ثبات به ابزاری نیرومند برای کاهش اضطراب و ایجاد حس امنیت تبدیل شده‌اند.

 

 به عنوان مثال وقتی راننده‌ای در مسیر همیشگی با همان نرخ پیشین مسافری را جابه‌جا می‌کند یا مغازه‌داری از افزایش قیمت خودداری می‌ورزد آنچه منتقل می‌شود چیزی فراتر از یک خدمات ساده است و به نوعی حس اعتماد، آرامش و همبستگی اجتماعی را پررنگ می‌کند.

 

  در همین راستا اقدام دولت در پرداخت زودتر از موعد حقوق کارمندان و بازنشستگان، معنادار تلقی می‌شود و نشانه‌ای از اهمیت دادن به روان خسته مردم است. در نگاهی دیگر نانوایی که خبر شهادت برادرش را دریافت کرده اما تنور نان را خاموش نمی‌کند نه تنها نان که آرامش و احساس تداوم زندگی را به مردم محله‌اش می‌دهد.

 

  مشاهدات روزمره نشان می‌دهد قهرمانان این روزها تنها در خطوط مقدم نظامیان نیستند. آتش‌نشانی که جان خود را به خطر می‌اندازد، رفتگری که در محله‌ای که رسانه‌های آن سو  از آن به‌عنوان منطقه خطرناک یاد می‌کنند با ارامش به کار خود ادامه می‌دهد یا پزشکانی که بدون وقفه در حال خدمت‌رسانی‌اند. هر یک نمادی از پایمردی و امیدند. حتی کلیپ آن دو مکانیک‌ جوانی که به‌صورت سیار در اتوبان‌ها به خودروهای دچار نقص فنی کمک می‌کنند به شکلی دیگر ستون‌های روانی جامعه را حفظ می‌کنند.

 

  نکته جالب توجه آنکه حتی مخالفان و منتقدان دیرین ساختار سیاسی نیز در این شرایط بحرانی اختلاف‌ها را کنار گذاشته‌اند. چهره‌های اپوزیسیون خارج از کشور با نگاهی مسئولانه از اتحاد ملی سخن می‌گویند و خواهان حفظ تمامیت ارضی ایران شده‌اند. این هم‌صدایی بی‌سابقه برای مردمی که زیر فشار روانی جنگ قرار دارند پیام روشنی دارد: اینکه ما تنها نیستیم.

 

  از ابتکار چند جوان در توزیع هندوانه در مسیرهای پرتردد شمال تا هر اقدام همدلانه کوچک دیگر همه و همه پازلی از تاب‌آوری ملی را تکمیل می‌کنند.

 

یک فعال سیاسی مشهور اما زندانی در متن کوتاهی حمله نظامی اسرائیل به کشور ایران را محکوم و بر اولویت تمامیت ارضی کشور تأکید کرده است. اقدامی که در آن نگاه میهن پرستی بر اختلافات سیاسی می‌چربد.

 

  چهره‌های رسانه‌ای و هنری نیز در این میان نقش‌آفرینی کرده‌اند. در جریان حمله اسراییل و کشته شدن جمعی از هم وطنان مان در تهران و ترک پایتخت به دلیل شرایط سخت پیش رو امید زندگانی بازیگر سینما و تلویزیون چند روز بعد با انتشار کلیپی اعلام می‌کند کشور را ترک نکرده و در کنار مردم و در تهران ایستاده است. خانم امامی مجری شبکه خبر در جریان حمله به ساختمان صدا و سیما تا لحظه آخر در قاب خبر باقی می‌ماند و به نمادی از شجاعت و تعهد زن ایرانی بدل می‌شود. همچنین ویدیویی از مدیر اتاق فرمان منتشر شده که نشان می دهد تا آخرین لحظه محل خدمت خود را ترک نکرده است.

 

  واکنش‌ها در عرصه ورزش نیز قابل توجه است. سردارِ آزمون با اقداماتی حمایتی به یاری آسیب‌دیدگان می‌شتابد. تیم‌های ورزشی ملی در رقابت‌های بین‌المللی با اجرای حرکاتی نظیر احترام نظامی هنگام پخش سرود ملی و پرهیز از شادی پس از پیروزی، پیام‌هایی از همدلی و وحدت ملی را به نمایش گذاشتند. در یکی از این نمونه‌ها، تیم والیبال ساحلی ایران بدون جشن گرفتن پیروزی شان همبستگی خود را با مردم کشور اعلام کرد.

 

  در حوزه خدمات مردمی نیز اقدامات امیدبخشی مشاهده می‌شود. برخی مردم خطه شمال کشور با رایگان کردن یا تخفیف در قیمت ویلاها و بوم‌گردی‌های خود پذیرای خانواده‌هایی شدند که به دلیل شرایط بحرانی مجبور به ترک خانه‌های خود شده‌اند. چنین همبستگی‌هایی چهره‌ای روشن از جامعه‌ای است که در سخت‌ترین روزها به بازوی خود تکیه می‌کند.

 

  هر چند  نداشتن پناهگاه مشخص- شبیه آنچه در اسرائیل ساخته شده- در این روزها دغدغه مردم به ویژه تهرانی ها شده است اما قدرت این همدلی‌های مردمی کمتر از پناهگاه نیستند!

 

  شاید این رفتارهای به ظاهر ساده همان چیزی باشد که از ده‌ها جلسه روان‌درمانی مؤثرتر عمل می‌کند. آن‌ها ما را به زندگی دلگرم می‌کنند به فردا امیدوار و در ادامه مسیر مقاوم‌تر. این رفتارهای کوچک و این پایداری‌های بی‌نام و نشان اند که ساختار روانی جامعه را در بحران حفظ می‌کنند. این همان تاب‌آوری ملی در بحران هاست.