من اصالتا اصفهانی هستم و در سال‌های جنگ تحمیلی نیز در شهر اصفهان و در سمت مشاور شهردار و مدیرعامل سازمان پارک‌‌‌ها و فضای سبز شهر اصفهان مشغول به خدمت بودم. اصفهان اگرچه در مناطق مرکزی کشور واقع شده است، اما در ۸ سال جنگ تحمیلی به سبب بمباران گسترده شهری توسط نظام بعث، اعزام چند لشگر از این استان از جمله لشگر امام حسین به فرماندهی شهید خرازی به جبهه‌‌‌های جنگ و همچنین پذیرا شدن مهاجران جنگ‌‌‌زده از استان‌‌‌های جنوبی و غربی کشور به شکل مستقیم و غیرمستقیم درگیر جنگ شد. در روزهای اوج بمباران اصفهان نیز مانند برخی دیگر از شهرها از جمله تهران آماج بمباران شبانه هواپیماهای بعثی بود و در روزهای اوج جنگ پیکر شهیدان از گردان‌‌‌های اصفهان به شهر می‌‌‌آمد و مورد مشایعت مردم قرار می‌‌‌گرفت.
نکته حائز اهمیت از آن روزها؛ آن است که در سخت‌‌‌ترین شرایط نیز مردم و مسوولان در صحنه بودند و هر فردی به شکلی که می‌توانست از سویی به جبهه‌‌‌های جنگ کمک می‌‌‌کرد و از سوی دیگر به اجرای وظایف معمول خود می‌‌‌رسید.
البته جنگ کنونی با جنگ با عراق به لحاظ ماهیتی تفاوت‌‌‌های جدی دارد؛ جنگ با عراق زمینی بود؛ در آن زمان مردم از مرزهای خود دفاع می‌‌‌کردند، اما این مرتبه تجاوز دشمن، هوایی است و جبهه زمینی به شکل ویژه وجود ندارد. با این وجود به‌رغم تفاوت‌‌‌ها، هر دو جنگ ویژگی‌‌‌های مشترکی دارند و می‌توان از تجارب ۸ سال دفاع مقدس برای اداره بهتر امور در شرایط کنونی استفاده کرد.
در پاسخ به این سوال قصد داشتم که بگویم شهرداری‌‌‌ها پس از نیروهای نظامی، انتظامی و امنیتی کشور باید وارد عرصه مدیریت شهری شده و نقش خود را در ایفای امور اجرایی کنند؛ اما با اندکی تامل می‌‌‌گویم لازم است که شهرداری‌‌‌ها در کنار نیروهای نظامی، انتظامی و امنیتی به عرصه مدیریت شهری ورود کنند. شهرداری‌‌‌ها می‌توانند بیشترین نقش را در حفظ امنیت شهری، حفظ ثبات و جریان زندگی و تامین مایحتاج ضروری مردم داشته باشند. این موارد علاوه بر آن است که سازمان آتش‌‌‌نشانی و سازمان مدیریت بحران هر شهر زیرمجموعه شهرداری‌‌‌ها هستند و بنابراین از این منظر نیز انتظار می‌رود که شهرداری و مدیران شهری از ابتدای بروز بحران‌هایی نظیر جنگ پای کار باشند.
در زمان آغاز جنگ تحمیلی، به سبب شرایط خاص کشور مردم با فرمان حضرت امام «ره» بسیج شده و به دفاع از کشور پرداختند، در آن زمان مدیریت شهری از همان ابتدای جنگ پای کار بود و در کنار مردم از سویی به جبهه‌‌‌ها کمک می‌‌‌کرد و از سوی دیگر به بهترین شکل از پس اداره مدیریت شهر برمی‌‌‌آمد. در شرایط کنونی انتظار می‌رود که شهرداری‌‌‌ها در کنار نیروهای نظامی، انتظامی و امنیتی پای کار بیایند و در کنار ایفای مسوولیت‌‌‌های معمول خود کمک‌‌‌های لجستیکی فراوانی را در «میدان» داشته باشند. درواقع با استناد به تجربه فعالیت در شهرداری اصفهان در سال‌های جنگ تحمیلی تاکید دارم که شهرداری‌‌‌ها و به‌خصوص شهرداری‌‌‌های کلان‌شهرها به مفهوم مدیران شهری و اعضای شوراهای شهر می‌توانند نقش بسیار سازنده‌‌‌ای در اداره امور جنگ داشته باشند.
شهرداری به واسطه نوع فعالیت خود در اقصی نقاط شهر و تمامی صحنه‌‌‌های شهری حضور دارد و کارکنان شهرداری در بسیاری از حوزه‌‌‌ها با مردم ارتباط نزدیکی دارند؛ همین ارتباط نزدیک میان کارکنان مدیریت شهری و مردم باعث می‌شود که شهرداری بتواند نقش مهمی در اطلاع‌‌‌رسانی به مردم در زمان بروز بحران داشته باشد.
حوزه «خدمات شهری» موثرترین معاونت شهرداری در کلان‌شهرها در زمان جنگ است؛ این معاونت حوزه‌‌‌هایی نظیر سازمان آتش‌‌‌نشانی، میادین میوه و تربار، فروشگاه‌‌‌های زنجیره‌‌‌ای و بخش خدمات نگهداشت شهری را در زیرمجموعه خود دارد. هر یک از این سازمان‌ها نقش اساسی در مدیریت بحران در زمان جنگ ایفا می‌کنند. به عنوان مثال آتش‌‌‌نشانی در زمان بمباران به کمک اطفای حریق و آواربرداری می‌‌‌آید و سازمان میوه و تربار و فروشگاه‌‌‌های زنجیره‌‌‌ای می‌توانند نقش موثری در تامین کالاهای اساسی مصرفی مردم ایفا کنند. درواقع شهرداری‌‌‌ها این امکان را دارند تا با در اختیار داشتن سازمان میادین و فروشگاه‌‌‌های زنجیره‌‌‌ای، در تامین و توزیع به موقع و مناسب مواد غذایی اساسی به‌خصوص برای دهک‌‌‌های کم‌‌‌درآمد و میان‌‌‌درآمد نقشی اساسی در تنظیم بازار با توجه به شرایط متفاوت ناشی از جنگ را ایفا کنند.
در زمان جنگ تحمیلی شهرداری اصفهان از همان ابتدا به سرعت توانست اداره امور شهری را در دست بگیرد و در زمان اوج بمباران شهری و روزهای اوج جنگ در مرزهای کشور نه تنها در انجام هیچ یک از مسوولیت‌‌‌های خود کوتاهی نداشت که حتی با کمک لجستیکی و نیروی انسانی به یاری جبهه‌‌‌های جنگ شتافت. به خاطر دارم که در همین زمان شهرداری اصفهان حتی از انجام وظیفه گلکاری در پارک‌‌‌ها و میادین شهر نیز فروگذار نبود؛ یک روز در یکی از پارک‌‌‌های شهر با یکی از باغبانان هم صحبت بودم که مشغول گلکاری بود؛ وی در تشریح وضعیت خود اینگونه عنوان کرد که ما در یک دست خود بیل و در دست دیگرمان تفنگ داریم، یعنی همزمان که متعهد به انجام مسوولیت کاری و خدمت‌‌‌رسانی به مردم هستیم، آماده اعزام به جبهه نیز هستیم.
اجرای فعالیت‌‌‌هایی نظیر رسیدگی به فضای سبز، فعالیتی غیر‌ضروری در زمان جنگ نیست، بلکه نگهداشت شهری می‌تواند به بهبود روحیه شهروندان منجر شود که این موضوع از جمله ضروریات زندگی در زمان جنگ است. تلاش مردم و سازمان‌ها برای سبقت گرفتن از یکدیگر در ارائه خدمات به سایرین از ویژگی‌‌‌های منحصر به فرد زندگی در آن دوره بود. درواقع موفقیت شهرداری در ارائه خدمات در حوزه شهری در سال‌های ۸ سال دفاع مقدس باعث شد تا شهر شکل و شمایل جنگ‌‌‌زده بودن به خود نگیرد. آن دوره آقای کرباسچی استاندار اصفهان و آقای ملک مدنی نیز شهردار اصفهان بودند؛ این افراد به کمک یکدیگر و نیروهای خدمات شهری توانستند به خوبی از عهده نقش خود در ارائه خدمات به شهروندان برآیند. این در حالی که هر دو بزرگوار بارها به جبهه اعزام شدند، اما مدیریت شهر توسط مدیران و معاونان آنها به بهترین شکل و بدون هیچ‌گونه خللی پیش رفت.
کسی پیش‌بینی نمی‌‌‌کرد که جنگ میان ایران و عراق ۸ سال به طول بینجامد، اما پایان آن طی چند روز و چند هفته نیز متصور نبود. به‌رغم طولانی شدن این جنگ اما همچنان مردم کشور پای کار ایستادند و با دفاع تمام قد اجازه ندادند که دولت عراق، حتی بخش اندکی از خاک ایران را تصاحب کند.
در بخشی از صحبت‌‌‌های خود به چالش سوخت‌‌‌رسانی در زمان بروز بحران جنگ اشاره داشتید؛ بخشی از چالش ذکر شده در نتیجه تضعیف حمل‌ونقل عمومی رقم خورده است. در سال‌های جنگ تحمیلی با توجه به محدودیت وسایل حمل‌ونقل شخصی مردم چگونه در شهرها جابه جا شده و در به محل کار خود حاضر می‌‌‌شدند؟
طی روزهای سپری شده از حمله اسرائیل به ایران برخی مشاغل در کشور دورکار شدند؛ این در حالی است که در سال‌های دهه ۶۰ چنین امکانی وجود نداشت. در آن زمان اغلب مشاغل به قوت خود پایدار بود و بخش عمده‌‌‌ای از شهروندان نیز به سیاق معمول از حمل‌ونقل عمومی برای جابه‌‌‌جایی درون‌‌‌شهری استفاده می‌‌‌کردند. درواقع شهرهای مرکزی کشور به‌رغم درگیری مستقیم با بمباران هوایی در آن زمان، هیچ‌گاه از روند زندگی عادی دور نشدند.
در شرایط کنونی نیز مدیریت شهری به‌خصوص در کلان‌شهرها وظیفه دارد تا با تامین سرویس خدمات حمل‌ونقل عمومی به میزان کافی، جابه‌‌‌جایی ایمن مردم در سطح شهر به کمک وسایل حمل‌ونقل عمومی را تسهیل کند. این موضوع با کاهش نیاز به تردد خودروهای سواری از میزان مصرف سوخت در کشور می‌‌‌کاهد.
شهرداری، استانداری و سایر سازمان‌های عمومی با کمک و همکاری یکدیگر توانستند چند پناهگاه امن در سطح شهر اصفهان را در زمان کوتاهی در روزهای ۸ سال دفاع مقدس بنا کنند. در شرایط کنونی نیز که کلان‌شهرهای کشور مورد هجمه هوایی رژیم صهیونیستی قرار گرفته‌‌‌اند، شهرداری می‌تواند نقش مهمی در شناسایی و اعلام نقاط امن شهری به مردم ایفا کند. به عنوان مثل ایستگاه و کانال‌‌‌های مترو در شهر تهران حکم پناهگاه را دارد، حداقل وظیفه شهرداری در این بخش آشنایی مردم با این پناهگاه‌‌‌هاست.
شهرداری و وزارت آموزش و پرورش با همکاری یکدیگر توانستند تا به سرعت کودکان و حتی سایر شهروندان را با نکات ایمنی برای در امان ماندن در زمان بحران جنگی آشنا کنند. در آن زمان و حتی سال‌های ابتدایی پس از اتمام کلاس‌‌‌های درس، آتش‌‌‌نشانان و مدیران شهری توانستند تا آموزش‌‌‌های ضروری در خصوص مواجهه با بحران جنگی را در اختیار مردم قرار دهند.
حمله اخیر اسرائیل به کشور عزیزمان هشداری بود که هیچ‌گاه نباید این آموزش‌‌‌ها را به تعویق انداخت و لازم است تا تمامی مردم در خلال زندگی روزمره خود با آموزش‌‌‌های این چنینی مواجه شوند. همانند سال‌های دفاع مقدس، حفظ تمامیت ارضی برای تمام ایرانیان در اولویت است؛ این هدف می‌تواند مردم را گرد یکدیگر جمع کرده و با ایجاد انسجام و همبستگی به پیروزی کشور بینجامد.
در شرایط کنونی شهرداری‌‌‌ها نقشی بی‌‌‌بدیل در حفظ ثبات شهری، امنیت روانی شهروندان، آموزش همگانی و حتی گردهم جمع کردن مردم می‌تواند ایفا کند. با این وجود انتظار می‌رود که مدیران شهری این موضوع را از طریق همفکری و کسب تجربه از مدیران و نیروهای سابق شهرداری که تجربه فعالیت در زمان جنگ را دارند پیش ببرند تا بدون سعی و خطا به نتیجه معقول و قابل قبول دست یابند.
