همشهری آنلاین-زهرا رفیعی: سازمان حفاظت محیط زیست جمهوری اسلامی ایران چند روز پیش با صدور بیانیه‌ای رسمی، اقدامات خصمانه رژیم صهیونیستی را مصداق بارز جنایت زیست‌محیطی، تهدیدی علیه امنیت زیستی و نقض آشکار تعهدات بین‌المللی دانست. بر اساس این بیانیه، سازمان حفاظت محیط زیست ضمن محکوم کردن رژیم صهیونیستی اعلام کرد: حملات اخیر رژیم صهیونیستی به مخازن انبار سوخت‌های فسیلی و سایر اقدامات تخریبی انفجاری که موجب آلودگی گسترده و تخریب محیط‌زیست شده است. این اقدامات غیرمسئولانه علاوه بر تهدید مستقیم سلامت عمومی و اکوسیستم‌های منطقه‌ای منجر به انتشار مواد سمی و آلاینده‌هایی شده که پیامدهای بلندمدتی بر کیفیت هوا، منابع آب و زیستگاه‌های طبیعی خواهد داشت.
در یازدهمین روز از جنگ تحمیلی رژیم صهیونیستی علیه ایران، تلویزیون اینترنتی همشهری میزبان شینا انصاری، معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست بود.
تشکیل کارگروه اضطرار در حوزه محیط‌زیست
معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست ضمن تسلیت به مردم غیور ایران برای شهادت فرماندهان ارشد نظامی و مردم بی‌گناه سرزمین‌مان درباره مخاطرات زیست محیطی جنگ گفت.
شینا انصاری درباره انسجام هیات دولت در این روزها گفت: بعد از ۲۳ خرداد که با اولین حمله رژیم منحوس صهیونیستی مواجه شدیم، جلسه اضطراری هیات دولت تسکیل شد؛ تا الان جلسه‌ها با حضور همه اعضای هیات دولت در محل دولت به صورت مستمر برگزار می‌شود. کارگروه‌هایی مانند اقتصادی، امنیتی، زیربنایی، رسانه و ... برای مدیرت مسائل جنگ در ذیل هیات دولت تشکیل شده است. همه اعضای دولت پای کار هستند تا خدمات‌رسانی به صورت مستمر و در اسرع وقت انجام شود.
او درباره آمادگی کشور در مدیریت آلودگی‌های ناشی از حملات به زیر ساخت‌های صنعتی و نفتی کشور توضیح داد: قبل از ورود به این شرایط جنگی، دستورالعملی درباره پدافند غیرعامل به همه واحدهای تابعه سازمان حفاظت محیط‌زیست ارائه شد. حدود یک ماه و نیم گذشته دستورالعمل مخاطره‌های زیست محیطی جنگ توسط معاونت‌های مختلف در سازمان تهیه و تدوین شد. در جنگ‌ها و منازعات مسلحانه، محیط‌زیست و منابع طبیعی همیشه قربانی بوده‌اند و مورد غفلت قرار می‌گیرند. در شرایطی قرار داریم که اقدامات دشمن بعضا غیر منتظره است. از همان ابتدا تلاش کردیم که با بسیج امکانات و نیروهای غیور یگان حفاظت محیط زیست در مناطق حفاظت شده سازمان، با نیروهای نظامی و انتظامی نهایت همکاری را داشته باشیم. اقدامات حفاظتی و مراقبتی به خوبی در حال پیگیری است.
انصاری توضیح داد: «کارگروه اضطرار» در حوزه مخاطرات زیست محیطی برای مواجهه با آثار و پیامدهای محیط‌زیستی در ستاد سازمان حفاظت محیط‌زیست راه‌اندازی شده است. این خسارات شامل آلاینده‌های ایجاد شده از حمله‌ها، تخریب زیستگاه‌ها و... است و مستندسازی آنها توسط متخصصان انجام می‌شود.
استفاده از تجربه‌های جنگ تحمیلی
معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره تجربه تبعات زیست محیطی جنگ تحمیلی هم گفت: در آن زمان کشورها به دنبال مستندسازی مخاطره‌های جنگ نبودند ولی الان با گذشت ۳۵ سال از جنگ تحمیلی، آثار و عوارض آن را در غرب و جنوب غرب کشور همچنان شاهد هستیم. نمی‌شود از بروز گرد و غبار در فصول گرم سال صحبت کنیم ولی از خشک کردن عامدانه تالاب هورالعظیم در زمان جنگ به دست صدام و تاثیرات آن نگوییم. از آن جایی که تلاش دشمن تخریب و تضعیف زیرساخت‌های کشور به هر قیمتی است در این بین آنچه مورد فراموشی قرار می‌گیرد، محیط زیست و منابع طبیعی است. تلاش می‌کنیم از تجربه جنگ تحمیلی ۸ ساله و جنگ خلیج فارس استفاده کنیم به طور مثال در جنگ خلیج فارس با نشت گسترده مواد نفتی به دریا مواجه شدیم. با توجه به منازعاتی که در منطقه رخ می‌دهد ما باید آمادگی مواجهه با آسیب‌های احتمالی را داشته باشیم. تلاش می‌کنیم علاوه بر سنجش تخریب مناطق حفاظت شده، میزان آلودگی شهرها در نتیجه حملات را نیز بررسی و ثبت کنیم.
مکاتبه با نهادهای بین‌المللی
معاون رئیس‌جمهوری درباره کاربرد مستندسازی خساراتی که رژیم صهیونیستی به کشور تحمیل کرده است، گفت: مستندسازی برای مطالبه‌گری ایران در سطح بین‌المللی مهم است. مسئله محیط زیست فراتر از مرزهای سیاسی است. گازهای گلخانه‌ای که جنگ ایجاد می‌کند نه تنها ایران که کشورهای منطقه و کره زمین را متاثر می‌کند. به همین دلیل اخیرا مکاتبه‌ای با وزرای محیط زیست در منطقه داشتیم.
شینا انصاری درباره پروتکل‌های حفاظت محیط‌زیست در زمان جنگ گفت: بندهایی از پروتکل‌ها و معاهدات بین‌المللی به این موضوع اختصاص دارند. در بندهای ۲۴ و ۲۵ بیانیه کنفرانس ریو که در سال ۱۹۹۲ برگزار شد به نقش مخرب جنگ‌ها در محیط زیست پرداخته شده است. بر اساس این بندها جنگ ذاتا نابود کننده توسعه پایدار است و دولت‌ها باید در منازعات به قوانین بین‌المللی مرتبط با محیط زیست احترام بگذارند. هم اکنون با «برنامه محیط زیست ملل متحد» UNEP نیز مکاتبات مجزایی درباره آسیب جنگ به زیستگاه‌ها و گونه‌های در معرض خطر انقراض داشتیم، زیرا اینها سرمایه‌های جهانی هستند.
او همچنین با بیان اینکه با «کنوانسیون راپمی» که متشکل از کشورهای حاشیه خلیج فارس است درباره احتمالات ایجاد آلودگی در محیط زیست دریایی مکاتبه صورت گرفته است، افزود: مستنداتی را نیز برای اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) که مربوط به حفاظت از گونه‌های در معرض انقراض است، جمع‌آوری و با آنها نیز مذاکره کرده‌ایم. تلاش می‌کنیم از طریق مذاکره با نهادهای بین‌المللی مطالبه‌گری کنیم. به هر حال این جنگ به ما تحمیل شده و ایران آغازگر جنگ نبوده‌است. هر روزه با هجوم مشوک‌های این رژیم ددمنش روبه‌رو هستیم. محیط زیست ما و منابع طبیعی ما در معرض خطر قرار دارد و مهم است که حقوق بین‌الملل و ضوابط جهانی از طریق نهادهای زیر مجموعه سازمان ملل متحد مد نظر قرار بگیرد و حمایت شود.
هنوز از سازمان ملل بازخورد نگرفته‌ایم
رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره واکنش نهادهای بین‌المللی و همتایانش در کشورهای دیگر گفت: فعلا واکنشی دریافت نکرده‌ایم و از جانب همتایان خود با سکوت مواجه بودیم. البته پیگیری‌های مربوط به برنامه محیط زیست سازمان ملل انجام شده‌است ولی هنوز بازخوردی دریافت نکرده‌ایم ولی ما ناامید نمی‌شویم تا موضوعات حساس محیط زیستی (در حوزه‌های انسانی، طبیعی و دریایی) فراموش نشود. تداوم حملات علاوه بر اینکه محدوده‌های مسکونی را تحت‌الشعاع قرار می دهد، تاثیرات غیر قابل جبرانی بر زیستگاه‌ها و اکوسیستم‌های طبیعی می‌گذارد و جبران آن با صرف هزینه‌های زیاد همراه است.
اسناد و مدارکی که سازمان در حال ثبت و جمع‌آوری آن است، نمونه‌برداری از آلاینده‌های هوا آب و خاک از مناطق شهری و زیستگاه‌هاست. شینا انصاری در این باره گفت: حتی از گرد و غبار ایجاد شده در شهرها و مناطق با تجهیزات پرتابل نمونه‌برداری می‌کنیم تا علاوه بر ذرات معلق، سایر آلاینده‌های اخیر را نیز به عنوان مستندات خسارات جنگ ثبت کنیم.
او درباره نگرانی به جای مردم درباره آسیب دود ناشی از انفجارها و اخیرا بمباران سایت‌های هسته‌ای توضیح داد و گفت: سازمان حفاظت محیط زیست طبق قانون درباره سنجش آلاینده‌های محیط زیستی، ذرات معلق و گازهای آلاینده و ترکیبات آلی پایدار آب خاک و هوا مسئولیت دارد، اما درباره انرژی هسته‌ای و پرتوهای یونیزان و غیر یونیزان طبق ماده ۳۰ قانون هوای پاک و آیین‌نامه مربوطه، این مسئولیت بر عهده سازمان انرژی اتمی است، ضمن اینکه فقط این سازمان تجهیزات سنجش این آلاینده‌ها را دارد. سازمان حفاظت محیط زیست در این زمینه فاقد صلاحیت است ولی با توجه به گزارش‌های تخصصی سازمان انرژی اتمی و همچنین با توجه به اینکه تاسیسات اتمی که مورد اصابت قرار گرفته‌اند فاقد راکتور بوده و صرفا متمرکز بر غنی‌سازی بوده‌اند، جای نگرانی نیست.
رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره میزان تخلفات محیط زیستی مثل صید، شکار و قاچاق حیات وحش گفت: در ایام جنگ هنوز گزارش‌هایی از این تخلفات وجود دارد ولی تعدادشان کمتر شده است. البته هنوز نمی‌توان با قطعیت این را اعلام کرد. همکاران یگان حفاظت محیط زیست در این روزها نظارت‌های همیشگی را خواهند داشت. ولی در نهایت تلاش می‌کنیم مشارکت حداکثری مردم را در حوزه حفاظت از محیط زیست همچنان داشته باشیم. در سال‌های اخیر آگاهی و دغدغه مردم درمورد محیط زیست افزایش یافته و این سرمایه ارزشمندی برای سازمان حفاظت محیط زیست است.
شینا انصاری همچنین درباره غیر فعال شدن سامانه سنجش آلاینده‌های محیط زیست سازمان حفاظت محیط زیست توضیح داد و گفت: این تصمیم به دلایل و ملاحظات امنیتی اتخاذ شده است ولی داده‌های آفلاین به دست مسئولان کشوری و استانی می‌رسد.
او همچنین درباره نحوه همکاری مردم با سازمان هم توضیح داد: در سطح استانی، ادارات کل با تشکل‌های محیط زیستی در ارتباط هستند و در دولت چهاردهم جلسات مستمری با تشکل‌های محیط زیستی داریم. تلاش می‌کنیم از ظرفیت‌های مردمی کمک بگیریم. سازمان حفاظت محیط زیست از نهادهایی است که نیازمند مشارکت مردم است. همین‌جا از تشکل‌های فعال محیط زیست که در شرایط جنگی به حفاظت محیط زیست به محیط‌بانان ما کمک می‌کنند و پروژه‌های حفاظت از یوزپلنگ، میش‌مرغ، لاکپشت پوزه عقابی، خرس سیاه، مرال‌های هیرکانی و ... را حمایت می‌کنند، تشکر می‌کنم.
دانش از بین رفتنی نیست
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست درباره شهادت نخبگان و دانشمندان کشور تاکید کرد: دشمن نمی‌تواند «دانش» ما را مورد حمله قرار دهند. دانشی که با اتکا به دانش بومی و ملی به دست آمده باعث نگرانی دشمنان شده است. در واقع توان متخصصان ما به حدی بوده که این هراس را دل آنها ایجاد کند. ولی آنها بدانند که این دانش از بین رفتنی نیست. جنگ تحمیلی فعلی درس‌هایی زیادی برای کشور داشته است. ما در سازمان حفاظت محیط زیست درباره پدافند غیرعامل فاقد ساختار مصوب هستیم. حتما باید در سازمان ظرفیت‌سازی داخلی را ایجاد کنیم؛ اگرچه کارگروه‌های اضطراری برای مخاطرات زیست محیطی ایجاد شده است ولی نیازمند تجربه گرفتن از شرایط کنونی هستیم به خصوص در زمینه مستند سازی آسیب‌های زیست محیطی جنگ.
او در پایان علاوه بر تشکر از نیروهای نظامی کشور از محیط‌بانان کشور برای جان‌فشانی‌هایی که برای محیط زیست و منابع طبیعی کشور می‌کنند تشکر کرد و گفت: همه باید برای حفاظت از این سرزمین به عنوان گهواره، دار و ندار و جان‌پناه و همه دارایی‌های طبیعی مان، همه تلاشمان را بکنیم.
