خواص دارویی شقاقل: از قلب تا پوست!
شقاقل (Pastinaca sativa)، گیاهی ریشه ای از خانواده چتریان (Apiaceae) است که شباهت زیادی به هویج دارد، اما رنگ آن معمولاً سفید مایل به کرم و طعمی شیرین تر و کمی تند دارد. این گیاه بومی اروپا و آسیا بوده و از دوران باستان به عنوان غذا و دارو مورد استفاده قرار می گرفته است. شقاقل به دلیل داشتن مواد مغذی فراوان، فیبر بالا و ترکیبات فعال زیستی، فواید بسیاری برای سلامتی دارد. در این مقاله به بررسی دقیق و علمی خواص شقاقل، ارزش غذایی، کاربردهای آن و نکات مهم در مصرف آن می پردازیم.
شقاقل یک سبزی مغذی با کالری پایین است که منبع خوبی از ویتامین ها، مواد معدنی و فیبر غذایی به شمار می رود. در هر 100 گرم شقاقل خام، تقریباً موارد زیر یافت می شود:
• کالری: 75 کیلوکالری
• کربوهیدرات: 18 گرم (شامل 4.9 گرم فیبر)
• پروتئین: 1.2 گرم
• چربی: 0.3 گرم
• ویتامین C: حدود 17 میلی گرم (28٪ نیاز روزانه)
• ویتامین K: حدود 22.5 میکروگرم (19٪ نیاز روزانه)
• فولات (ویتامین B9): 67 میکروگرم (17٪ نیاز روزانه)
• پتاسیم: 375 میلی گرم (8٪ نیاز روزانه)
• منگنز: 0.56 میلی گرم (24٪ نیاز روزانه)
• منیزیم: 29 میلی گرم (7٪ نیاز روزانه)
• آنتی اکسیدان ها: مانند فالکارینول و فالکاریندیول
• فیبر: فیبر محلول و نامحلول برای سلامت گوارش
این ترکیبات مغذی باعث می شوند شقاقل به عنوان یک ماده غذایی سالم و مفید در رژیم غذایی جای گیرد.
شقاقل به دلیل داشتن ترکیبات فعال و مواد مغذی، فواید متعددی برای سلامتی دارد که در ادامه به مهم ترین آن ها اشاره می کنیم:
شقاقل منبع غنی از ویتامین C است که به عنوان یک آنتی اکسیدان قوی عمل می کند. این ویتامین به تقویت سیستم ایمنی، محافظت از سلول ها در برابر آسیب های ناشی از رادیکال های آزاد و کاهش التهاب کمک می کند. مصرف منظم شقاقل می تواند به پیشگیری از سرماخوردگی و عفونت ها کمک کند.
فیبر بالا: فیبر موجود در شقاقل به کاهش کلسترول بد (LDL) کمک می کند و خطر بیماری های قلبی را کاهش می دهد.
پتاسیم: پتاسیم به تنظیم فشار خون و کاهش فشار بر سیستم قلبی-عروقی کمک می کند.
آنتی اکسیدان ها: ترکیباتی مانند فالکارینول در شقاقل از اکسیداسیون کلسترول جلوگیری کرده و خطر تشکیل پلاک در عروق را کاهش می دهند.
فیبر موجود در شقاقل به بهبود عملکرد دستگاه گوارش کمک می کند. این فیبرها:
• حرکات روده را تنظیم کرده و از یبوست جلوگیری می کنند.
• به تغذیه باکتری های مفید روده کمک می کنند (پری بیوتیک).
• خطر ابتلا به بیماری های گوارشی مانند دیورتیکولیت و سندرم روده تحریک پذیر را کاهش می دهند.
تقویت سیستم ایمنی یکی از خاصیت شگفت انگیز شقاقل است
شقاقل به دلیل کالری پایین و فیبر بالا، یک ماده غذایی مناسب برای افرادی است که به دنبال کاهش وزن یا حفظ وزن سالم هستند. فیبر باعث افزایش احساس سیری و کاهش اشتها می شود، که می تواند به کنترل مصرف کالری کمک کند.
شقاقل حاوی ترکیبات پلی استلینی مانند فالکارینول و فالکاریندیول است که خواص ضدالتهابی و ضدسرطانی دارند. مطالعات نشان داده اند که این ترکیبات می توانند:
• رشد سلول های سرطانی را مهار کنند.
• التهاب مزمن را کاهش دهند که عامل اصلی بسیاری از بیماری ها مانند سرطان و بیماری های قلبی است.
شقاقل حاوی منیزیم، فسفر و ویتامین K است که برای سلامت استخوان ها ضروری هستند. ویتامین K به تولید پروتئین های لازم برای استحکام استخوان ها کمک می کند و خطر پوکی استخوان را کاهش می دهد.
فیبر محلول موجود در شقاقل می تواند به کاهش سرعت جذب قند در خون کمک کند و از افزایش ناگهانی قند خون جلوگیری کند. این ویژگی شقاقل را به گزینه ای مناسب برای افراد مبتلا به دیابت یا کسانی که در معرض خطر دیابت هستند تبدیل می کند.
ویتامین C و آنتی اکسیدان های موجود در شقاقل به تولید کلاژن کمک می کنند، که برای حفظ خاصیت ارتجاعی و سلامت پوست ضروری است. همچنین، این ترکیبات از پوست در برابر آسیب های ناشی از اشعه UV و پیری زودرس محافظت می کنند.
در طب سنتی، شقاقل به دلیل خواص دارویی اش برای موارد زیر استفاده می شده است:
• درمان مشکلات گوارشی: مانند نفخ، سوءهاضمه و یبوست.
• تسکین دردهای قاعدگی: به دلیل خواص ضدالتهابی.
• تقویت کلیه ها: به عنوان یک دیورتیک ملایم برای دفع سموم.
• کاهش تب: در برخی فرهنگ ها برای کاهش تب و علائم سرماخوردگی مصرف می شده است.
از خواص شقاقل در طب سنتی می توان به کاهش تب و علائم سرماخوردگی اشاره کرد
شقاقل به دلیل طعم شیرین و بافت مناسب، در آشپزی کاربردهای متنوعی دارد:
• پخت و پز: می توان آن را کبابی، بخارپز، آب پز یا سرخ شده مصرف کرد.
• سوپ و خورشت: شقاقل به دلیل طعم شیرین، ماده ای عالی برای تهیه سوپ ها و خورشت های زمستانی است.
• پوره: پوره شقاقل به عنوان یک جایگزین سالم برای پوره سیب زمینی استفاده می شود.
• خام: می توان آن را به صورت رنده شده در سالاد مصرف کرد.
• ترشی: در برخی فرهنگ ها، شقاقل به صورت ترشی نیز تهیه می شود.
اگرچه شقاقل به طور کلی برای اکثر افراد بی خطر است، اما نکات زیر باید در نظر گرفته شوند:
• حساسیت پوستی: شقاقل حاوی ترکیباتی به نام فورانوکومارین است که در تماس با پوست و قرار گرفتن در معرض نور خورشید می تواند باعث حساسیت پوستی (فیتوفوتودرماتیت) شود. هنگام پوست کندن شقاقل، بهتر است از دستکش استفاده کنید.
• مصرف بیش از حد: به دلیل فیبر بالا، مصرف بیش از حد شقاقل ممکن است باعث نفخ یا ناراحتی گوارشی شود.
• آلرژی: برخی افراد ممکن است به شقاقل یا دیگر اعضای خانواده چتریان (مانند هویج و کرفس) حساسیت داشته باشند.
• شقاقل وحشی: شقاقل وحشی (Wild Parsnip) می تواند سمی باشد و نباید با شقاقل خوراکی اشتباه گرفته شود.
فورانوکومارین های موجود در شقاقل ممکن است با داروهای حساس به نور (مانند برخی داروهای شیمی درمانی یا آنتی بیوتیک ها) تداخل داشته باشند.
توصیه: اگر داروی خاصی مصرف می کنید، قبل از مصرف زیاد شقاقل با پزشک مشورت کنید.
شقاقل حاوی مقادیر متوسطی پتاسیم است. در افراد مبتلا به بیماری های کلیوی که نیاز به محدود کردن پتاسیم دارند، مصرف بیش از حد شقاقل ممکن است مشکل ساز باشد.
توصیه: با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.
• انتخاب: شقاقل های سفت، صاف و بدون لکه های قهوه ای انتخاب کنید. شقاقل های کوچکتر معمولاً شیرین تر و لطیف تر هستند.
• نگهداری: شقاقل را در کیسه پلاستیکی در یخچال نگهداری کنید. در این شرایط، تا 3-4 هفته تازه می ماند.
• آماده سازی: شقاقل را قبل از مصرف خوب بشویید و پوست آن را جدا کنید.
شقاقل یک سبزی ریشه ای مغذی و خوش طعم است که به دلیل دارا بودن فیبر، ویتامین ها، مواد معدنی و آن آنتی اکسیدان های قوی، فواید بسیاری برای سلامتی دارد. از تقویت سیستم ایمنی و سلامت قلب گرفته تا بهبود گوارش و کمک به مدیریت وزن، شقاقل می تواند به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی متعادل مورد استفاده قرار گیرد. با این حال، هنگام مصرف آن باید به نکات احتیاطی توجه کرد، به ویژه در مورد حساسیت های پوستی و تفاوت بین شقاقل خوراکی و وحشی.
برای بهره مندی از خواص شقاقل، می توانید آن را به روش های مختلف در آشپزی به کار ببرید و از طعم و فواید آن لذت ببرید.
گردآوری: بخش آشپزی بیتوته
