بیت کوین (Bitcoin) همیشه به‌عنوان یک ارز دیجیتال شناخته می‌شود؛ اما حقیقت این است که بیت کوین محدود به ارز آن یعنی BTC نیست، بلکه یک شبکه و یک بلاک چین (Blockchain) است. البته شبکه انحصاری بیت کوین طوری بود که امکان ساخت ارزهای جدید روی آن وجود نداشت، اما در سال‌های اخیر با پروتکل‌هایی از جمله اردینالز (Ordinals) این امکان تاحدی فراهم شد و ظهور مفهوم ارزهای شبکه بیت کوین رقم خورد.
البته شاید نه به‌اندازه اتریوم و سایر بلاک چین‌ها، اما بیت کوین هم امروز ارزهایی دارد که با عنوان توکن های شبکه بیت کوین فعالیت می‌کنند. در این مقاله قصد داریم به معرفی ارزهای شبکه بیت کوین بپردازیم و نگاهی به آینده این زیرشاخه‌ها داشته باشیم. همچنین چالش‌های پیش روی این ارزها را بررسی خواهیم کرد تا تصویری کامل از این بخش جذاب بازار ارز دیجیتال داشته باشیم. با ما همراه باشید.
ارزهای شبکه بیت کوین دسته‌ای از توکن‌ها هستند که بر بستر بلاک چین بیت کوین یا با ارتباط مستقیم با آن فعالیت می‌کنند. برخلاف تصور رایج که بیت کوین را تنها دارایی این شبکه می‌دانند، زیرساخت بیت کوین در سال‌های اخیر بستری برای توسعه پروژه‌ها و ارزهای دیجیتال جدید شده است. این ارزها معمولاً از امنیت و غیرمتمرکز بودن شبکه بیت کوین استفاده می‌کنند و کاربردهای متفاوتی دارند.
ظهور استانداردهایی مانند BRC-20 باعث شد توسعه‌دهندگان بتوانند توکن‌های جدیدی را در دل شبکه بیت کوین ایجاد کنند. بسیاری از این ارزهای زیرشاخه بیت کوین از طریق راهکارهای لایه دوم یا زنجیره‌های جانبی ساخته می‌شوند. به کمک این سازوکارها، امکان اضافه‌کردن قابلیت‌هایی مثل قراردادهای هوشمند یا پروژه‌های مالی غیرمتمرکز (DeFi) به شبکه بیت کوین فراهم شده است.
توکن های شبکه بیت کوین کاربردهایی فراتر از انتقال ارزش ساده دارند و در حال ورود به حوزه‌های متنوعی هستند. این ارزهای زیرمجموعه بیت کوین می‌توانند با کیف پول دیجیتال (Digital Wallet) سازگار شوند، در صرافی ارز دیجیتال (Cryptocurrency Exchange) لیست شوند و بخشی از اکوسیستم نوآور بیت کوین باشند. آینده این دسته از دارایی‌ها با توجه به رشد پروژه‌های مرتبط، روشن به نظر می‌رسد.
در ادامه با ۱۰ مورد از مهم‌ترین و محبوب‌ترین ارزهای شبکه بیت کوین آشنا می‌شویم:
استکس (Stacks یا STX) یکی از اولین پروژه‌هایی بود که امکان اجرای قراردادهای هوشمند را در شبکه بیت کوین فراهم کرد. این پروژه به‌جای تغییر در ساختار اصلی بیت کوین، با استفاده از معماری لایه دوم، قابلیت برنامه‌نویسی را به بلاک چین بیت کوین اضافه می‌کند. این یعنی توسعه‌دهندگان می‌توانند اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (dApps) را روی بیت کوین بسازند.
استکس با بهره‌گیری از الگوریتمی به نام اثبات انتقال (Proof of Transfer)، امنیت خود را از خود شبکه بیت کوین تأمین می‌کند. این سیستم به کاربران اجازه می‌دهد STX را قفل کنند و در ازای آن بیت کوین پاداش بگیرند. به همین دلیل، استکس یکی از معدود پروژه‌هایی است که هم از لحاظ فنی به بیت کوین وابسته است و هم از نظر اقتصادی با آن در تعامل مستقیم قرار دارد.
توکن STX به‌عنوان سوخت اصلی اکوسیستم استکس عمل می‌کند. این توکن برای پرداخت کارمزدها، ثبت قراردادهای هوشمند، و تعامل با اپلیکیشن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. ارتباط قوی STX با شبکه بیت کوین آن را به یکی از ارزهای زیرمجموعه بیت کوین با آینده‌ای روشن تبدیل کرده است.
توکن داگ (DOG) یکی از اولین میم کوین‌هایی است که مستقیماً بر بستر شبکه بیت کوین و با استفاده از پروتکل Runes ساخته شده است. این پروژه با هدف بهره‌برداری از قابلیت اینسکریپشن (inscription) در شبکه بیت کوین ایجاد شد و توانست در مدت کوتاهی توجه کاربران را به خود جلب کند.
از ویژگی‌های جالب داگ، توزیع عادلانه آن بود؛ بدون پیش‌استخراج، سرمایه‌گذار خصوصی یا تخصیص اولیه برای تیم توسعه‌دهنده. توکن‌ها از طریق ایردراپ به کسانی داده شد که قبلاً روی بیت کوین اینسکریپشن انجام داده بودند. این موضوع باعث شد DOG به‌جای یک پروژه متمرکز، به پروژه‌ای جامعه‌محور و کاملاً غیرمتمرکز تبدیل شود.
از آنجا که DOG روی لایه اول بیت کوین ساخته شده، امنیت آن مستقیماً از بلاک چین بیت کوین تأمین می‌شود. در عین حال، سقف عرضه این توکن ۱۰۰ میلیارد واحد تعیین شده و همین محدودیت باعث شده تا توجه زیادی در بازار به آن جلب شود..
اوردی اولین توکن مبتنی بر استاندارد BRC-20 در شبکه بیت کوین است که بر پایه پروتکل اردینالز (Ordinals) توسعه یافته است. این پروتکل به هر ساتوشی هویت عددی منحصربه‌فردی می‌دهد و امکان افزودن داده‌هایی مانند متن، تصویر یا ویدیو به آن را فراهم می‌کند. به همین دلیل، ORDI توانست مفهوم NFT را به‌صورت مستقیم به بلاک چین بیت کوین وارد کند.
ORDI به‌عنوان یک توکن قابل‌معامله و محدود به ۲۱ میلیون واحد، عملکردی شبیه ارز دیجیتال سنتی دارد، اما بر بستری کاملاً متفاوت. برخلاف توکن‌های اتریومی، توکن‌های BRC-20 همچون ORDI فاقد قرارداد هوشمند هستند و داده‌ها به‌صورت غیرقابل‌تغییر روی ساتوشی‌ها حک می‌شوند. این موضوع امنیت و شفافیت بالایی را برای ORDI به همراه دارد.
محبوبیت ORDI نه‌تنها باعث رشد قیمتی چشم‌گیر آن شد، بلکه آغازگر موج جدیدی از ارزهای زیرمجموعه بیت کوین بود. این توکن به‌نوعی نماد شروع مسیر جدیدی در توسعه توکن‌ها و کلکسیون‌های دیجیتال بر بستر بیت کوین است؛ مسیری که آینده‌ای متفاوت برای بزرگ‌ترین شبکه ارز دیجیتال جهان ترسیم می‌کند.
پروژه بابیلون یک ابتکار نوآورانه است که به‌منظور تقویت امنیت بلاک چین‌های مبتنی بر اثبات سهام (Proof-of-Stake) طراحی شده است. این پروژه به دارندگان بیت کوین امکان می‌دهد تا بدون نیاز به بریج یا توکن‌سازی، بیت کوین‌های خود را برای افزایش امنیت این شبکه‌ها به کار بگیرند.
بابیلون با تکیه بر سه ویژگی منحصربه‌فرد بیت کوین یعنی مهر زمانی (timestamping)، فضای بلاک (Blockspace) و ارزش دارایی (Asset Value) عمل می‌کند. این پروژه یک پل بی‌نیاز از اعتماد ایجاد می‌کند که از طریق آن، بیت کوین می‌تواند در امنیت شبکه‌هایی مانند کازماس (Cosmos)، پالیگان (Polygon) و لایه دوم‌های بیت کوین مشارکت کند.
تیم توسعه Babylon متشکل از پژوهشگران برجسته‌ای مانند دیوید تسه (David Tse) و فیشر یو (Fisher Yu) است و با پشتیبانی مالی بیش از ۱۸ میلیون دلاری از سرمایه‌گذارانی چون پالی چین (Polychain) و پالیگان ونچرز (Polygon Ventures) جایگاه قدرتمندی در بازار پیدا کرده است. همکاری با پروژه‌هایی مانند لومبارد (Lombard) و آکاش نتورک (Akash Network) هم به گسترش کارکرد بابیلون در حوزه دیفای کمک کرده است.
ساتوشی (SATS) کوچک‌ترین واحد بیت کوین (Bitcoin) است که معادل ۰٫۰۰۰۰۰۰۰۱ بیت کوین محسوب می‌شود. یعنی هر ۱۰۰ میلیون ساتوشی معادل یک بیت کوین است. این واحد به افتخار «ساتوشی ناکاموتو» (Satoshi Nakamoto)، خالق ناشناس بیت کوین نام‌گذاری شده و همچون سنت در دلار، بنیان محاسبات پولی در شبکه بیت کوین را تشکیل می‌دهد.
با افزایش شدید قیمت بیت کوین، استفاده از یک بیت کوین کامل در تراکنش‌های روزمره عملاً دشوار شده است. ساتوشی‌ها راهی برای انتقال ارزش‌های کوچک به شمار می‌روند و در توسعه زیرساخت‌هایی مانند دیفای و شبکه لایتنینگ (Lightning Network) و کارمزدها نقشی کلیدی دارند.
SATS حالا یک پروژه جداگانه هم هست که روی پروتکل اردینالز فعالیت می‌کند. این پروژه لایه‌ای منحصربه‌فرد است و امکان حک‌کردن داده‌ها را مستقیماً روی بلاک چین بیت کوین فراهم می‌کند. این قابلیت کاربرد SATS را افزایش می‌دهد و به آن اجازه می‌دهد تا از کاربردهای مختلفی فراتر از معاملات ساده پشتیبانی کند. SATS همچنین جزئی از استاندارد توکن BRC20 هم هست.
ارز دیجیتال SOLV توکن بومی پروتکل Solv است؛ پلتفرمی که با هدف افزایش کاربرد بیت کوین در فضای دیفای طراحی شده است. سالو با معرفی مفهوم SAL یا «لایه انتزاعی استیکینگ» (Staking Abstraction Layer) فرایند پیچیده استیک‌کردن بیت کوین را ساده‌سازی کرده و از طریق توکن SolvBTC، امکان استفاده از بیت کوین در شبکه‌های مختلف را فراهم می‌کند.
برخلاف تصور سنتی از بیت کوین به‌عنوان یک ذخیره ارزش، سالو پروتکل آن را به یک دارایی فعال تبدیل می‌کند. بیت کوین‌هایی که در این پروتکل قرار می‌گیرند به‌کمک ابزارهایی مانند SolvBTC.LST در پلتفرم‌هایی مثل ایگن لیر (EigenLayer)، Core و Ethena به‌کار گرفته می‌شوند و برای کاربران سود تولید می‌کنند. این یعنی Solv نقش یک خزانه بیت کوینی روی زنجیره را ایفا می‌کند.
بیشتر بخوانید: ایگن لیر چیست
توکن SOLV کاربردهایی مانند مشارکت در حاکمیت، استیکینگ، و بهره‌مندی از تخفیف کارمزد دارد. عرضه اولیه این توکن ۸.۴ میلیارد عدد و سقف نهایی آن ۹.۶۶ میلیارد است. به‌نوعی می‌توان گفت سالو پاسخی غیرمتمرکز به استراتژی بیت کوینی مایکرو استراتژی است، با این تفاوت که این‌بار همه می‌توانند بدون واسطه، در سود فعالیت‌های مرتبط با بیت کوین شریک شوند.
بونس بیت یک پلتفرم ترکیبی CeDeFi (ترکیبی از امور مالی متمرکز و غیرمتمرکز) است که امکان ری‌استیک یا استیک مجدد (Restaking) بیت کوین را فراهم می‌کند؛ یعنی می‌توانید بیت کوین خود را در چند شبکه قفل کنید و از هرکدام پاداش بگیرید. این پروژه با استفاده از دو توکن BB و BBTC امنیت شبکه را حفظ می‌کند و نوسانات را کاهش می‌دهد. برخلاف بسیاری از پلتفرم‌ها، تمرکز بونس بیت فقط روی بیت کوین است، نه ارزهای دیگر.
در بونس بیت می‌توان از راه‌های مختلف مثل آربیتراژ نرخ تأمین مالی، پاداش نود و ترکیب درآمد CeFi و DeFi سود کسب کرد. ویژگی مهم دیگر این پلتفرم، نگهداری نقد (Liquid Custody) است که به شما اجازه می‌دهد دارایی‌تان قفل باشد ولی همچنان قابل استفاده باقی بماند. کاربران می‌توانند توکن‌های BBUSD و BBTC را برای ورود به این فرایند قفل کنند و بازده بگیرند.
این پلتفرم با ماشین مجازی اتریوم (EVM) سازگار است و با داشتن پل بیت کوین، امکان انتقال امن BTC بین شبکه‌ها را فراهم می‌کند. همچنین فضایی به نام بونس کلاب (BounceClub) دارد که کاربران می‌توانند در آن کلاب‌های وب۳ بسازند یا در برنامه‌های مختلف شرکت کنند. بونس بیت تلاش می‌کند استیک کردن بیت کوین را ساده‌تر، پربازده‌تر و قابل‌استفاده‌تر از قبل کند.
پروژه RIF یا روت استاک (Rootstock Infrastructure Framework) مجموعه‌ای از ابزارهای متن‌باز است که روی بلاک چین روت‌استاک (RSK) ساخته شده است. این شبکه قابلیت اجرای قرارداد هوشمند را دارد و امنیت آن با استفاده از توان پردازشی ماینرهای بیت کوین تأمین می‌شود. RIF تلاش می‌کند توسعه اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز را ساده‌تر و سریع‌تر کند.
توکن RIF نقش واحد پرداخت در این اکوسیستم را دارد و برای استفاده از خدمات مختلف آن به کار می‌رود؛ خدماتی مثل ذخیره‌سازی فایل، پیام‌رسانی امن، ثبت دامنه و پردازش پرداخت. توسعه‌دهندگان می‌توانند این سرویس‌ها را به‌راحتی در پروژه‌های خود ادغام کنند و کاربران نیز با پرداخت RIF از آن‌ها بهره‌مند شوند.
اگرچه خود RIF سیستم ماینینگ یا استیکینگ جداگانه‌ای ندارد، ولی به‌دلیل ساختارش روی شبکه روت استاک، از قدرت ماینینگ بیت کوین بهره می‌برد. این یعنی امنیت شبکه آن وابسته به همان فرایندی است که بیت کوین را امن می‌کند. همچنین بعضی از اپلیکیشن‌های ساخته‌شده روی RIF ممکن است امکاناتی مثل قفل‌کردن توکن و دریافت پاداش داشته باشند.
ارز دیجیتال WZRD یا بیت کوین ویزاردز (Bitcoin Wizards) با الهام از بیت کوین ساخته شده و تلاش دارد امکانات پیشرفته‌تری برای استفاده‌های مالی غیرمتمرکز فراهم کند. این پروژه بلاک چینی مستقل دارد. توکن WZRD در این شبکه نقش اصلی را در پرداخت‌ها و دسترسی به خدمات ایفا می‌کند.
یکی از ویژگی‌های مهم WZRD پشتیبانی از مکانیزم استیکینگ است که به کاربران اجازه می‌دهد توکن‌های خود را قفل کرده و در ازای کمک به امنیت شبکه پاداش بگیرند. علاوه بر آن، امکان ماینینگ نیز در این شبکه وجود دارد که کاربران با اختصاص توان پردازشی، تراکنش‌ها را تأیید کرده و توکن جدید دریافت می‌کنند. این ساختار ترکیبی باعث افزایش مشارکت و امنیت شبکه شده است.
WZRD تنها یک توکن برای تراکنش نیست؛ کاربران می‌توانند با آن در رأی‌گیری‌های مهم شبکه شرکت کنند، در پلتفرم‌های DeFi وام بدهند یا بگیرند، و حتی آن را به‌عنوان ذخیره ارزش نگهداری کنند. عرضه اولیه این ارز با تمرکز بر مشارکت عمومی انجام شد و بخشی از توکن‌ها برای توسعه اکوسیستم و پاداش‌های جامعه کنار گذاشته شد تا پایداری پروژه در بلندمدت تضمین شود.
پروتکل MAPO یک راهکار لایه دوم روی شبکه بیت کوین است که ارتباط و انتقال امن دارایی‌ها بین بلاک چین‌های مختلف را فراهم می‌کند. این پروتکل با استفاده از لایت‌کلاینت‌ها و فناوری دانش‌صفر (ZK)، امنیت و مقیاس‌پذیری شبکه بیت کوین را حفظ می‌کند و در عین حال امکان تراکنش‌های بین زنجیره‌ای همتا‌به‌همتا را فراهم می‌آورد. به این ترتیب، MAPO به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد بدون نیاز به پل‌های متمرکز، مستقیم با دیگر زنجیره‌ها تعامل کنند.
معماری سه‌لایه MAPO شامل لایه اصلی مبتنی بر امنیت بیت کوین، لایه لایت‌کلاینت برای کاهش نیاز به دانلود کامل زنجیره و لایه ZK برای حفظ حریم خصوصی و تأیید تراکنش‌ها بدون افشای داده‌هاست. این ساختار بهینه مانع حملات بلندمدت می‌شود و عملکرد روان شبکه را تضمین می‌کند. همچنین کد متن‌باز پروتکل به جامعه فرصت توسعه ماژول‌های جدید و بهبود مستمر را می‌دهد.
با توجه به زیرساخت امن و تمرکز بر همکاری زنجیره‌ها، MAPO می‌تواند پایه‌ای برای صرافی‌های غیرمتمرکز فرازنجیره‌ای و قراردادهای هوشمند چندزنجیره‌ای باشد. این پلتفرم به نوآوری در دیفای و گسترش کاربرد بیت کوین در اکوسیستم‌های دیگر کمک می‌کند.
در حال حاضر، فشار ناشی از استفاده گسترده از توکن‌های BRC‑20 و پروتکل اینسکریپشن باعث شلوغی شدید ممپول بیت کوین شده است. این وضعیت نه‌تنها تأیید تراکنش‌ها را کند کرده، بلکه کسب‌وکارها و کاربران معمولی را نیز در استفاده روزمره از شبکه دچار مشکل کرده است.
همچنین نبود پشتیبانی بومی از قراردادهای هوشمند در شبکه بیت کوین، توسعه ویژگی‌های پیشرفته دیفای و قراردادهای چندزنجیره‌ای را به لایه‌های دوم یا زنجیره‌های جانبی سوق داده است. این راه‌حل‌ها هرچند قابلیت‌هایی را اضافه کرده‌اند، ریسک‌های جدی متمرکزسازی، احتمال خطا و آسیب‌پذیری در پل‌های بین‌زنجیره‌ای را نیز به همراه دارند .
با رشد پروژه‌های مبتنی بر بیت کوین مانند توکن‌های BRC-20 انتظار می‌رود این ارزها نقش پررنگ‌تری در دنیای دیفای و قراردادهای هوشمند ایفا کنند. برخی تحلیل‌گران معتقدند بیت کوین از یک دارایی صرفاً ذخیره ارزش به بستری برای نوآوری‌های مالی تبدیل خواهد شد. این تغییر می‌تواند پذیرش ارزهای زیرمجموعه بیت کوین را در بین توسعه‌دهندگان و سرمایه‌گذاران افزایش دهد.
همزمان با توسعه زیرساخت‌های لایه دوم بیت کوین، پروژه‌هایی مانند مپ پروتکل و استکس می‌توانند فضای تازه‌ای برای ساخت اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز فراهم کنند. این پروژه‌ها به دنبال آن هستند که بیت کوین را از یک شبکه محدود به تراکنش‌های ساده، به بستری پویا برای نوآوری‌های Web3 تبدیل کنند. چنین تحولاتی می‌تواند ارزهای زیرمجموعه بیت کوین را به ابزارهایی برای توسعه پلتفرم‌های پیشرفته بدل کند.
منظور از توکن بیت کوین ارز دیجیتالی است که روی شبکه بیت کوین یا لایه‌های دوم آن ساخته می‌شود.
بله، چندین توکن و ارز دیجیتال روی شبکه بیت کوین یا لایه دوم آن وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به استکس، داگ، اوردی و بابیلون اشاره کرد.
تعداد دقیق توکن‌های بیت کوین متغیر است و روزبه‌روز افزایش می‌یابد.
ارزهای زیرشاخه بیت کوین امنیت و اعتبار شبکه بیت کوین را به‌همراه قابلیت‌های پیشرفته‌تر ارائه می‌دهند و همچنین از حسن شهرت بیت کوین در فضای کریپتو بهره می‌برند.
شبکه بیت کوین بلاک چینی است که ارز دیجیتال بیت کوین روی آن اجرا می‌شود.
بیت کوین ارز اصلی شبکه است، درحالی‌که توکن بیت کوین ارز ساخته‌شده روی این شبکه یا لایه دوم است.
ارزهای زیرمجموعه بیت کوین نقش مهمی در گسترش کاربردهای بلاک چین بیت کوین ایفا می‌کنند و با بهره‌گیری از امنیت بالای این شبکه، امکانات جدیدی مثل تعامل میان‌زنجیره‌ای و قراردادهای هوشمند را فراهم می‌آورند. این ارزها با ترکیب نوآوری و پایداری، آینده‌ای روشن در فضای ارزهای دیجیتال رقم می‌زنند و به توسعه اکوسیستم بیت کوین کمک می‌کنند.
همچنین این توکن‌ها و ارزهای جانبی امکان استفاده بهتر از ظرفیت‌های بیت کوین را برای کاربران و توسعه‌دهندگان فراهم کرده‌اند و باعث افزایش تنوع و انعطاف‌پذیری در بازار ارزهای دیجیتال شده‌اند. با ادامه رشد و پذیرش، ارزهای زیرشاخه بیت کوین می‌توانند نقش کلیدی در تحول بلاک چین و اقتصاد دیجیتال ایفا کنند.
