تحلیلگران معتقدند در شرایط فعلی، منفی بودن بازار تا حدی طبیعی است، اما اگر این روند کنترل نشود، خطر بی‌اعتمادی گسترده‌تری بازار را تهدید خواهد کرد. تحلیلگران تاکید می‌کنند که سازمان بورس به تنهایی قادر به مقابله با شرایط بحرانی نیست و بدون ورود نهادهای بالادستی، تزریق نقدینگی و طراحی حمایت‌های کوتاه‌مدت هدفمند، احتمال تعمیق بحران وجود دارد. آیا سیاستگذاران می‌تواند بدون شاخص‌سازی، بازار را از مسیر فرسایش خارج کند؟
بورس در معرض ریزش‌های ادامه‌دار
ابراهیم سماوی، تحلیلگر بازار سرمایه گفت: «روز گذشته بیش از ۹۹ درصد نمادها در وضعیت منفی قرار داشتند و انتظار می‌رود این وضعیت در روزهای آتی نیز ادامه‌دار باشد. خروج نقدینگی نیز تنها به سهام محدود نبود، بلکه حتی صندوق‌های درآمد ثابت نیز در روز جاری با خروج منابع مواجه شدند؛ درحالی‌که در روز چهارشنبه چنین روندی مشاهده نشده بود.»
سماوی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به جنگ دوازده روزه اخیر، گفت: «شروع این بحران با حمله رژیم صهیونیستی همراه بود و بازار فرصت نیافت به‌صورت طبیعی هیجانات خود را تخلیه کند. به دلیل تعطیلی بازار و بسته ماندن نمادها طبق تصمیم شورای عالی بورس، امکان اصلاح تدریجی فراهم نشد. اکنون با بازگشایی ناگهانی، فشار فروش تجمیع‌شده به شکل یک‌باره آزاد شد.»
او با انتقاد از نبود حمایت‌های معنادار در روز بازگشایی بازار افزود: «سهامداران در این مدت انتظار داشتند که حداقل یک حمایت جدی از سوی نهادهای دولتی یا شرکت‌های بزرگ صورت بگیرد. واقعیت این است که بازار سرمایه، آینه عملکرد اقتصادی کشور است و نحوه رفتار با آن، پیام مستقیمی برای فعالان اقتصادی و مردم دارد. اگر بازار سرمایه به این شکل رها شود، طبیعی است که اعتماد سرمایه‌گذار نسبت به کلیت نظام اقتصادی دچار خدشه شود.»سماوی در ادامه به برخی اقدامات محدود هلدینگ‌ها اشاره کرد، اما آن را ناکافی دانست: «در برخی موارد مشاهده شد که شرکت‌های مادر از نمادهای تابعه خود تا حدودی حمایت کردند و برخی نمادها از صف فروش خارج شدند، اما به‌صورت کلی نمی‌توان گفت این حمایت‌ها فراگیر یا موثر بودند. با وجود برگزاری جلسه برخی نهادهای بزرگ پیش از بازگشایی، حداقل انتظار این بود که اکثریت نمادها با صف فروش بسته نشوند و سهامداران بتوانند در یک فضای متعادل، دارایی خود را نقد کنند.»
او هشدار داد که اگر روند روز شنبه در روزهای آینده تکرار شود، تبعات بلندمدتی برای بازار خواهد داشت: «اگر این وضعیت تداوم یابد، بدون تردید اعتماد به بازار سرمایه بیشتر از گذشته تضعیف خواهد شد و این چیزی نیست که با یک یا دو اقدام مقطعی جبران شود. امیدوارم که در معاملات امروز، حمایت موثری از سوی حقوقی‌های بزرگ و نهادهای دولتی صورت گیرد؛ حمایتی که در بلندمدت به سود خود آنها نیز خواهد بود.»سماوی همچنین به وضعیت شاخص کل بورس اشاره کرد و گفت: «شاخص کل بورس شنبه حدود ۶۲ هزار واحد افت داشت و از منظر تکنیکال، محدوده ۲ میلیون و ۷۰۰هزار واحد به عنوان سطح حمایتی بعدی مطرح است. اما فارغ از بحث تکنیکال، آنچه اکنون بازار را تحت‌تاثیر قرار داده، بیشتر عوامل روانی و سیاسی است.»
این تحلیلگر بازار سرمایه در پایان درباره چشم‌انداز آتش‌بس اخیر میان ایران و اسرائیل نیز گفت: «رفتار دیروز سرمایه‌گذاران نشان می‌دهد که آتش‌بس اعلام‌شده، از نظر آنها ماهیتی پایدار ندارد. به همین دلیل، حتی صندوق‌های درآمد ثابت نیز با خروج منابع مواجه شدند. وقتی سرمایه‌گذار به این صندوق‌های امن هم بی‌اعتماد می‌شود، نشانه روشنی از عمق نگرانی و بی‌اعتمادی در بازار است.»او افزود: «در حال حاضر فشار فروش در بازار ادامه‌دار خواهد بود و اگر حمایت‌های ساختاری و واقعی شکل نگیرد، این روند ممکن است نه‌تنها در هفته پیش‌رو، بلکه در بازه زمانی بلندمدت‌تری نیز تکرار شود. بی‌تردید، تداوم چنین شرایطی بستری فراهم می‌کند برای بهره‌برداری رسانه‌های معاند از وضعیت بازار داخلی؛ اتفاقی که باید با تدبیر و اقدام به‌موقع از آن پیشگیری شود.»
بورس به تنهایی نمی‌تواند ادامه دهد
محمد خبری‌زاد، تحلیلگر بازار سرمایه، از نبود آمادگی نهادهای تصمیم‌گیر، سردرگمی سیاستگذاران بورسی و نیاز فوری بازار به حمایت نقدی سخن گفت.وی با اشاره به وضعیت آغاز معاملات گفت: «بازار دیروز با صف فروش سنگین آغاز کرد و هرچه جلوتر رفتیم، وضعیت بدتر شد. در ادامه معاملات، وقتی سرمایه‌گذاران دیدند خبری از حمایت مشخص نیست، امید خود را از دست دادند و صف‌های فروش بزرگ‌تری شکل گرفت. این اتفاق، نه فقط به‌خاطر جو روانی، بلکه ناشی از این برداشت بود که ارکان بازار برای بازگشایی آماده نبودند.»خبری‌زاد با انتقاد از عملکرد سازمان بورس افزود: «اگر ادعا شود که سیاستگذاران برای بازگشایی آمادگی داشته‌اند، باید دید که چه طرحی پشت این تصمیم بود. اگر هدف این بود که بازار چند روز منفی بخورد و بعد در قیمت‌های پایین تعادل یابد، به نظر من حتی برای اجرای همین سناریو هم آمادگی لازم وجود نداشت.»او تاکید کرد که برگزاری جلسه با ناشران بزرگ در همان روز بازگشایی، نشانه‌ای از نبود پیش‌آمادگی بود: «اگر این جلسات با ناشران پیش از روز شنبه برگزار می‌شد، شاید می‌شد نشانه‌ای از هماهنگی دید. اما وقتی روز بازگشایی جلسه برگزار می‌شود، به‌وضوح می‌توان گفت بازار بدون برنامه وارد این مرحله شده است.»
خبری‌زاد در ادامه با اشاره به نیاز فوری بازار به حمایت فراتر از سازمان بورس گفت: «الان در شرایطی هستیم که بخش نظامی ماجرا به پایان رسیده، اما یک جنگ تمام‌عیار در بازار سرمایه در جریان است. سازمان بورس به‌تنهایی از پس این وضعیت برنمی‌آید. بانک مرکزی، وزارت اقتصاد و وزارت صمت باید وارد میدان شوند. دو وزارتخانه‌ای که بیشترین تعداد ناشر را در بورس دارند، نباید در چنین شرایطی سکوت کنند.»این تحلیلگر بازار سرمایه معتقد است، اکنون وقت بحث‌های بلندمدت همچون قیمت‌گذاری دستوری نیست و حمایت فوری، نقدی و مشخص نیاز بازار است. او در این باره گفت: «در تمام کشورهای دنیا، هنگام بحران‌های این‌چنینی، دولت‌ها و بانک‌های مرکزی به بازار وارد می‌شوند و سهام خریداری می‌کنند تا از سقوط بازار جلوگیری کنند. بعد از بازگشت تعادل، دوباره دارایی‌ها را به بازار می‌فروشند. الان هم بازار ما دقیقا چنین حمایتی نیاز دارد؛ بازار احتیاج به پول دارد، نه وعده.»
او با تاکید بر اینکه حمایت کلامی یا وعده‌های سیاسی کارساز نیست، اظهار کرد: «تا زمانی که فروشنده‌ها تخلیه نشوند و تقاضای موثر وارد بازار نشود، تعادلی شکل نمی‌گیرد. به‌نظر من، فاز اول حمایت باید با ورود حداقل ۲۵هزار میلیارد تومان نقدینگی واقعی از سوی بازارساز آغاز شود. تنها در این صورت است که کسانی که قصد خروج دارند، می‌توانند دارایی خود را نقد کنند.»خبری‌زاد معتقد است که پس از فاز اول، می‌توان به تدریج وارد مراحل حمایتی میان‌مدت و بلندمدت شد، اما فعلا اولویت تنها یک چیز است: «فعلا فقط و فقط بازار به نقدینگی نیاز دارد. هر بحث دیگری، هر جلسه‌ای غیر از این، بیراهه است. سیاستگذاران باید بپذیرند که بازار سرمایه در خط مقدم جنگ اقتصادی است. »
