به گزارش همشهری آنلاین، در مشگین‌شهر دسته‌های عزاداری، سینه‌زنی و زنجیرزنی نوای «شاه حسین، وای حسین» را که در زبان محلی «شاخسی، واخسی» گفته می‌شود، سر می‌دهند؛ این آیین بیانگر اعتقاد قلبی اهالی این منطقه به واقعه کربلا و مقام رفیع امام حسین (ع) است.
مداح و سرپرست یک هیئت عزاداری در مشگین‌شهر در این باره به همشهری می‌گوید: «از روز ۲۸ ذیحجه تا شام غربیان آیین شاه حسین گویان در مشگین‌شهر برگزار می‌شود. البته ابتدا آیین طشت‌گذاری در این منطقه و دیگر شهرهای استان برگزار می‌شود و بعد آیین شاخسی واخسی. معمولا این‌طور است که همزمان با طشت‌گذاری عزاداران شاه حسین گویان به سمت بازار مشگین‌شهر حرکت می‌کنند و به هیئت سیدالشهدا (ع) می‌رسند.»
علیرضا حسین‌زاده عنوان می‌کند: «اوج دسته عزاداران شاخسی واخسی در شام غریبان اتفاق می‌افتد. صبح روز عاشورا برای اعلان عزاداری شاه حسین می‌گوییم تا مردم یک‌جا جمع شوند و به عزاداری بپردازند.»
صحنه حزن‌انگیز عاشورا
آیین شاخسی، واخسی بنا بر سنت دیرینه همه ساله در دهه آخر ماه ذیحجه یعنی ۱۰ روز مانده به محرم در اردبیل آغاز می‌شود. شرکت‌کنندگان در این مراسم به ویژه جوانان و مردان در میدان شهرها و روستاها دور هم جمع می‌شوند و با به دست گرفتن چوب دستی به عنوان نمادی از شمشیر در دست راست، صف دایره‌واری می‌بندند و دست چپ خود را از پشت بر کمر نفر سمت چپ خود می‌گیرند. بدین طریق صف فشرده و مرتبی به وجود می‌آوردند و با زمزمه نوحه و مرثیه و مهمتر از همه یک صدا شاخسی و واخسی‌گویان چنان صحنه حزن‌انگیزی خلق می‌کنند که تماشاگران به یاد مظلومیت امام حسین(ع) و یارانش سر از پا نشناخته اشک ماتم می ریزند.
علیرضا حسین‌زاده، مداح و سرپرست یک هیئت عزاداری در مشگین‌شهر اوج این آیین را ظهر عاشورا و پس از اتمام تعزیه‌خوانی ظهر عاشورا می‌داند و می‌گوید: «عزاداران دسته‌ها، شاخسی، واخسی گویان، پس از طی کردن مسیری طولانی، خود را به خیمه های به آتش کشیده شده رسانده و عزاداری سوگ می‌کنند.»
آیینی از دوره صفوی
مداح و سرپرست هیئت عزاداری در مشگین شهر یادآور می شود: «آیین شاخسی واخسی از دوران صفویان در بین آذری زبان‌ها رایج شد و از آن زمان تا امروز در مشگین‌شهر برگزار می‌شود. آیین شاخسی واخسی نسل به نسل آمده و به ما رسیده است.»
علیرضا حسین‌زاده می‌گوید: «در این آیین یک نفر به عنوان سردسته میانداری می‌کند و با گفتن شاه حسین، عزاداران یکصدا می‌گویند وای حسین. در ادامه مظلوم حسین، شهید حسین، حسن حسین و... و گفته می‌شود و عزداران با دست‌های خود یک‌بار به پا می‌زنند و یک بار به سینه خود. در واقع نوع عزاداری در این آیین بسیار خاص است.»
او با بیان اینکه هیئت عزاداری روستاهای مشگین‌شهر وقتی وارد شهر می‌شوند به دسته‌های عزاداری ملحق می‌شوند و حال و هوای خاصی را ایجاد می‌کنند، می‌افزاید: «هر ساله در این ایام به بهترین هیئت‌های عزاداری روستاهای مشگین‌شهر رتبه‌بندی می‌شوند.»
با اینکه شاخسی واخسی در مشگین شهر به شکل ویژه‌ای برگزار می‌شود، اما این آیین مختص مشگین‌شهر نیست و به گفته حسین‌زاده، مختص به همه آذری‌زبان‌هاست. مثلا شهر تبریز بزرگترین مراسم شاه حسین گویان را دارد.
آیین شاخسی واخسی در اکثر شهرها و روستاهای اردبیل و به ویژه در شهرستان مشگین‌شهر به صورت منظم و باشکوه برگزار می‌شود و این آیین به نام اردبیل در فهرست آثار معنوی ثبت شده است.
