علت این عقب ماندگی را باید، نه در کمبود منابع طبیعی، بلکه در نبود سازوکارهای علمی و اجرایی کارآمد جستجو کرد؛ سازوکارهایی که در بسیاری از کشورها، زیربنای توسعه پایدار این نوع از گردشگری را شکل می‌دهند.

در شمال ایران، به ویژه در استان‌های مازندران، گیلان و گلستان، نوار ساحلی باوجود برخورداری از آب و هوای معتدل، مناظر چشم نواز، فرهنگ بومی غنی، دسترسی جاده‌ای مناسب، اغلب با پدیده‌هایی چون ساخت و سازهای بی‌رویه، تخریب حریم ۶۰ متری دریا، ضعف خدمات گردشگری، ضعف در پلاژهای مناسب و عدم مدیریت زیست محیطی مواجه است.

در جنوب کشور نیز، که از مزیت آب‌های گرم، جزایر جذاب، بوم فرهنگ خاص و موقعیت استراتژیک برخوردار است گردشگری ساحلی و دریایی به دلایلی نظیر :ضعف زیرساخت‌های اقامتی، گرمای شدید، ضعف مدیریت حرفه‌ای و برندینگ جهانی رشد قابل قبولی نداشته است.

فقدان و یا ضعف نقشه راه علمی برای پهنه‌بندی ساحلی (تفریحی، حفاظتی، اقتصادی) باعث شده فعالیت‌های گردشگری با محیط زیست و سکونتگاه‌ها در تعارض قرار گیرند. ضعف مدیریت یکپارچه نوار ساحلی؛ با تعدد نهادهای مسئول از منابع طبیعی و محیط زیست تا ا وزارت راه و شهرسازی، شهرداری‌ها، سازمان بنادر و دریانوردی و، موجب پراکندگی تصمیم گیری و نبود وحدت اجرایی شده است.

توسعه گردشگری ساحلی و دریایی در ایران اگر بر بنیان‌های علمی و سازوکارهای اجرایی پایدار بنا نشود، نه تنها فرصتی را از بین خواهد برد، بلکه تهدیدی برای منابع طبیعی و انسجام نیز خواهد بود. اکنون زمان آن رسیده است که، با عزمی ملی، توسعه گردشگری دریا محور، را از یک شعار به یک "پروژه ملی" تبدیل کنیم.

اینکه چرا سازوکارهای علمی و اجرایی ضروری‌اند، تجربه کشورهای موفق در توسعه گردشگری دریایی نظیر: ترکیه، اندونزی، اسپانیا و یا حتی عمان نشان می‌دهد که مدیریت مبتنی بر داده، پهنه بندی کاربری‌های ساحلی، مشارکت مردمی و حاکمیت یکپارچه از کلیدهای اصلی موفقیت است.

مازندران، بیش از هر زمان دیگر به یک رویکرد علمی برای مدیریت سواحل خود نیاز دارد، رویکردی که برنامه ریزی بلند مدت را جایگزین مداخلات کوتاه مدت و مقطعی کند و نگاه مقطعی به گردشگری ساحلی و دریایی، جای خود را به تفکر راهبردی، اقدام هماهنگ و توسعه دانش بنیان بدهد؛ مسیری که با اراده جمعی، مدیریت علمی و احترام به حقوق طبیعت و مردم محقق خواهد شد.

گردشگری دریایی یکی از مهم ترین زیرشاخه های صنعت گردشگری است و ایران از نظر داشتن منابع طبیعی گردشگری جزو پنج کشور اول جهان قلمداد می‌شود، بنابراین با توجه به داشتن جاذبه های تاریخی، فرهنگی و طبیعی از جایگاه خاصی برای جذب گردشگر داخلی و خارجی برخوردار است که یکی از این جاذبه های طبیعی، دریا است؛ دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان سه نقطه آبی در این سرزمین به شمار می آیند و کمتر کشوری از چنین امکانات طبیعی برخوردار است.

کم رونق بودن گردشگری با خدمات نوآورانه در گردشگری دریایی

پژوهشگر و تحلیلگر توسعه گردشگری در این باره گفت: ضعف در سرمایه‌گذاری هدفمند و دانش بنیان از جمله مواردی است که موضوع گردشگری دریایی را با نقصان مواجه کرده است.

مهران حسنی افزود: سرمایه‌گذاری‌های فعلی بیشتر ماهیت تجاری - ساختمانی دارند و کمتر به سمت طراحی تجربه گردشگر خدمات نوآورانه یا ارتقای استانداردها به ویژه در بخش بین المللی هدایت می‌شوند.

وی تدوین و اجرای «طرح ملی مدیریت سواحل با رویکرد گردشگری پایدار» را از جمله راهکارها برای برون رفت این بن بست برشمرد و ادامه داد: این طرح باید با مشارکت دانشگاه‌ها، نهادهای علمی و محلی و مشاوران صاحب صلاحیت، مجرب و متخصص و... تهیه شود، و شامل پهنه‌بندی ساحل، تعیین کاربری‌ها، الزامات زیست محیطی و استانداردهای ساخت و ساز باشد.

این فعال و کارشناس ارشد گردشگری توضیح داد: دیگر مورد، ایجاد «شورای هماهنگی گردشگری ساحلی ودریایی» در سطح ملی و استانی برابربند ج ماده ۸۳ قانون برنامه هفتم توسعه است که این شورا با ماموریت تنظیم گری و نظارت و توسعه پایدار، تعارض نهادی را کاهش داده و انسجام بین برنامه‌های دستگاه‌ها را ایجاد و برقرار سازد.

وی ادامه داد: استقرار سامانه اطلاعات مکانی سواحل coasral GIS این سامانه ابید داده‌های به روز در مورد زیرساخت‌ها، پتانسیل‌ها، ظرفیت برد زیست محیطی، ر یسک‌های اقلیمی و نقاط گردش پذیر را در اختیار تصمیم گیران و سرمایه‌گذاراران قرار دهد.

حسنی از راه‌اندازی مناطق گردشگری ساحلی هوشمند و سبز، در استان‌هایی چون مازندران، هرمزگان و بوشهر که می‌تواند پایلوت‌ برای طراحی گردشگری ساحلی و دریایی بر مبنای اصول اقتصاد سبز و ایجاد گردشگری دیجیتال و بهره‌گیری از انرژی‌های تجدید پذیر نام برد.

سواحل، ‌گنج های نهفته کشور

وی توضیح داد: توانمندسازی جوامع محلی و زنان در مدیریت این نوع از گردشگری، با حمایت از تعاونی‌های محلی، آموزش بوم گردی ساحلی، مشاغل دریایی، راه اندازی اقامتگاه‌های بومی و خدمات فرهنگی می‌تواند موجب هم افزایی اجتماعی و ماندگاری توسعه شود.

پژوهشگر و تحلیلگر توسعه گردشگری گفت: سواحل دریا در کشور گنج‌های نهفته ای هستند که تنها با کلید علم، مدیریت یکپارچه، مشارکت مردمی بهره‌گیری از تجارب جهانی می‌توان آنها را گشود.

وی گفت: سواحل دریای خزر، به ویژه نوار ساحلی استان مازندران از پویاترین و ارزشمندترین پهنه‌های زیستی و اقتصادی کشور به شمار می‌روند؛ پهنه ای که در صورت بهره‌برداری هوشمندانه، می‌تواند به یکی از مهم‌ترین قطب‌های گردشگری کشور و منطقه در حوزه گردشگری دریایی تبدیل شود.

به گفته حسنی، اما واقعیت امر در این است که گردشگری دریایی مازندران به رغم موقعیت ممتاز جغرافیایی، جذابیت‌های طبیعی، زیرساخت‌های ارتباطی و حضور همیشگی گردشگران همچنان از ضعف در سازوکارهای علمی و اجرایی منسجم رنج می‌برد.

وی عنوان کرد: اکنون که گردشگری در بسیاری از کشورها به عنوان موتور پیشران اقتصاد سبز، ایجاد اشتغال و انسجام فرهنگی مطرح است، سواحل مازندران با چالش‌هایی دست و پنجه نرم می‌کنند.

حسنی توضیح داد: تخریب حریم ۶۰ متری دریا و تجاوز به بسترهای عمومی در برخی از مناطق، کمبود پلاژهای مناسب و قابل استفاده برای اقشار مختلف، پراکندگی مدیریت سواحل بین نهادهای مختلف و بعضاً موازی کاری اداری، ضعف و کمبود خدمات پایه گردشگری مانند پارکینگ، سرویس‌های بهداشتی، رختکن و دوش و دیگر ملزومات، ساخت و سازهای فاقد طرح توسعه گردشگری یا ارزیابی زیست محیطی نتیجه این وضعیت کاهش رضایتمندی گردشگران، نارضایتی جوامع محلی و تضعیف تدریجی تصویر مقصد مازندران به عنوان قطب گردشگری کشور است.

تکاپو برای تامین زیرساخت گردشگری دریایی

در همین راستا و برای عملی شدن و رونق بخشیدن گردشگری دریایی در مازندران وعده ورود کشتی‌ سواری به آب‌های ساحلی مازندران باهدف رونق سفرهای تفریحی دریایی از ۱۰ سال پیش تاکنون مطرح شده بود در آستانه نوروز ۱۴۰۴ عملی شد.

به طوری که مدیرکل بنادر و دریانوردی مازندران اظهار داشت: با سرمایه گذار بخش خصوصی در بندر فریدونکنار قرار دادی بسته شده و این فعال اقتصادی یک فروند کشتی با ظرفیت ۲۰۰ نفره خریداری کرده است.

سعید کیاکجوری اظهار کرد: این سرمایه گذار در گام نخست حدود ۱۵ هزار میلیارد ریال سرمایه گذاری در حدفاصل فریدونکنار و بابلسر که حدود ۱۵ هکتار زمین مدنظر برای این موضوع بوده در اختیار گرفته و هم اکنون در حال اجرای این طرح است.

مدیرکل بنادر و دریانوردی مازندران گفت: کشتی خریداری شده بنا به گفته خریدار با داشتن همه نوع امکانات این توان را دارد مدت یک ماه بدون آمدن به ساحل در دریا به مسافران و مشتاقان دریایی خدمات ارائه دهد.

کیاکجوری افزود: از قرار معلوم سرمایه گذاری برای به آب انداختن این کشتی در آینده نزدیک هم اکنون در صدد دریافت مجوزهای قانونی است.

این مسوول در ادامه با ابراز نگرانی نسبت به روند روز افزون پسروی آب دریای خزر اظهار کرد: هم اینک بیشتر دِغدغه ما بندری ها در حوزه لایروبی و داشتن آبراه ایمن و قابل دسترسی کشتی برای پهلوگیری به اسکله های حوضچه بندر نوشهر بوده است.

مدیرکل بنادر و دریانوردی مازندران گفت : هم اینک کم ترین گودی در شمال دریای خزر همین محدوده ساحلی بوده و با وضعیت موجود تابع تصمیم گیری مسوولان سازمان بنادر و دریانوردی کشور هستیم.

شناسایی نقاط گردشگری دریایی در مازندران

در همین حال مدیر کل میراث فرهنگی، ‌ گردشگری و صنایع دستی مازندران اظهار داشت: در قالب طرح گردشگری دریایی حدود ۲۰ نقطه محدوده ساحلی مازندران شناسایی شده است.

حسین ایزدی ادامه داد: شناسایی یک هزار و ۳۶۴ نقطه از محدوده ساحلی بهشهر تا رامسر برای ساخت پست اسکله تفریحی طی سه سال گذشته مطرح و تاکنون موافقت اصولی حدود ۶۵ اسکله تفریحی صادر شد.

وی افزود: ورود نخستین اتوبوس تفریحی و دریایی به مازندران، این رویداد می تواند نقطه عطفی برای برنامه ریزی از سوی این سرمایه گذار و دیگر سرمایه گذاران برای خریدار کشتی های مسافری و فعال شدن این ناوگان برای جابه جایی مسافران و گردشگران دریادوست هم در محدوده ساحلی استان مازندران و حتی کشورهای ساحلی همسایه شود.

مدیر کل میراث فرهنگی، ‌گردشگری و صنایع دستی مازندران توضیح داد: امروز گردشگری ساحلی و حمل و نقل دریایی با توجه به جاذبه های که هم در حوزه جنگل، کوهپایه، جلگه و دریا دارد می تواند نقش موثری در رفاه حال مسافران و گردشگران به همراه داشته باشد و این اتوبوس تفریحی و دریایی علاوه بر دریا گردی مسافران بلکه می تواند امکاناتی را در داخل آن فراهم کند تا سرنشینان آن بتوانند علاوه بر نقاط دور دست سطح آبی دریای خزر بلکه ضلع جنوبی جنگل های هیرکانی و روستاهای سرسبز این منطقه را هم مشاهده کنند.