همشهری آنلاین- فهیمه طباطبایی- لیلا شریف: حضور اتباع افغانستانی در ایران محدود به برهه زمانی خاصی نیست و در ۴ دهه گذشته ایران بارها و بارها به پناهگاه امنی برای همسایه شرقی تبدیل شده است. نادر یاراحمدی معاون امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور در گفتگو با همشهری از پیگیری وزارت کشور برای ساماندهی اتباع غیرمجاز پرداخت.
*یک شایعه وجود دارد که آن دسته از اتباعی که توانایی مالی دارند، با دادن هزینه‌هایی در ایران می‌مانند. در برخی موارد اعلام شد که فردی از اتباع، ۴۰ میلیون تومان پرداخت کرده است و یکسال دیگر حضورش را در ایران تمدید کرد. شما تا چه حد توانسته‌اید مسیرهای غیرقانونی را مسدود کنید؟
نه تنها برای افغانی‌ها؛ بلکه برای تمام خارجی‌ها شرایطی در کشور وجود دارد که می‌توانند به عنوان سرمایه‌گذار در ایران بمانند و اقامت بگیرند. دفتر سرمایه‌گذاری خارجی وزارت اقتصاد و امور دارایی شرایطی را برای این کار فراهم کرده است. متأسفانه در سال‌های قبل، این شرایط بسیار تسهیل شده بود اما ما در این دوره، تمام آن تسهیلات را باطل کردیم، به عنوان مثال در گذشته ۱۰۰ میلیون تومان پرداخت می‌کردند که بتوانند در کشور ما از اقامت‌های موقت استفاده کنند، ما تمام این روش‌ها را باطل کردیم و حتی به افرادی که پول پرداخت کرده بودند، اعلام کردیم که می‌توانند پولشان را پس بگیرند.
*یعنی یک تاجر افغان نمی‌تواند در ایران سرمایه‌گذاری کند؟
اگر این افراد خواهان سرمایه گذاری در ایران هستند، در قدم اول باید حضورشان در کشور قانونی باشد، یعنی با گذرنامه وارد کشور شده باشند. ما نمی‌توانیم به یک فرد غیرمجاز اجازه اقامت بدهیم. در سال‌های گذشته، افغانستان شرایطی نداشت که این افراد بتوانند گذرنامه دریافت کنند و تنها یک عده کمی گذرنامه گرفتند. اگر الان فردی بخواهد از این گزینه استفاده کند، در سایت وزارت اقتصاد و اموردارایی میزان سرمایه‌گذاری که باید بکنند، مشخص است. در حال حاضر مبنای ما این است که حضور اتباع در کشور قانونی باشد، به این سمت حرکت می‌کنیم که افراد تنها با داشتن گذرنامه و روادید اجازه حضور در ایران را دارند. آن دوره که به دلیل شرایط سخت در افغانستان، ما به این افراد کارت‌های اقامت بدون اسناد هویتی می‌دادیم، تمام شد.
*ما ۴۰ سال است که میزبان افغان‌هایی هستیم که در بحران‌های مختلف کشورشان به ایران آمدند، آیا مشخص است که ایران چند میلیون افغانستانی را در این ۴ دهه به عنوان مهمان پذیرفته است؟
اگر تعداد نفراتی که در کشور ما چند بار آمده‌اند و رفته‌اند را لحاظ کنیم، به آماری بیش از جمعیت فعلی افغانستان می‌رسیم. جمعیت افغانستان نزدیک به ۴۰ میلیون نفر است، ما بیش از این آمار را در ۴۰ سال گذشته به عنوان مهمان پذیرفته‌ایم. این رقم شامل مجموع افرادی است که به صورت کوتاه مدت و بلندمدت در ایران خدمات دریافت کرده‌اند.
*آیا کشوری در جهان وجود دارد که ۴۰ سال میزبان اتباع غیرمجاز باشد؟
هیچ کشوری به صورت مستمر اینگونه نبوده است. عمده هزینه پرداخت شده برای این افراد، از سوی خود مردم بود. مردم جلوتر از دولت کار کردند. ناگفته نماند که اتباع هم مانند ایرانی‌ها از یارانه سهمی دارند. با توجه به اینکه مردم به هیچ وجه قبول نمی‌کنند تا اتباع از یارانه آنها استفاده کنند، ما به دنبال اصلاح این شرایط عجیب هستیم.
* سرانه مصرفی در حوزه انرژی،آموزش و بهداشت یک تبعه افغانستانی چقدر است؟
مسئولیت پرداخت یارانه‌ها به مردم بر عهده بنده نیست اما براساس بودجه ۱۴۰۴ باید گفت که هر ایرانی بیش از ۲۰۰ هزار تومان هر ماه به عنوان یارانه نان دریافت می‌کند و اتباع افغان هم همین میزان یارانه را می‌گیرند؛ نه اینکه به شکل مستقیم برای اتباع چنین یارانه‌ای اختصاص داده شود ولی شرایط به گونه‌ای است که اتباع از این یارانه‌های مختلف مانند انرژی، حمل ونقل و... بهره‌مند می‌شوند.
*یارانه مدارس دولتی هم شامل می‌شود...
بله! تمام اتباعی که دانش آموز هستند، بدون اینکه پولی پرداخت کنند از این یارانه برخوردار می‌شوند. ما از دولت درخواست کردیم که آموزش برای اتباع رایگان نباشد و امیدواریم که هیئت وزیران این را مصوب کند.
* رهبرانقلاب در تمام سال‌هایی که افغانستان در جنگ به سر می‌برد، خواهان ثبت نام دانش آموزان اتباع مانند دانش آموزان عادی در مدارس بودند ولی الان شرایط بحرانی تمام شده است و امکان بازگشت اتباع به افغانستان وجود دارد...
من بسیار متأسفم که دختران در کشور افغانستان بیشتر از ۶ کلاس نمیتوانند ادامه تحصیل بدهند. این موضوع تحصیل دختران یکی از نکاتی است که شاید بازگشت آنها را به کشورشان سخت می‌کند، برای این موضوع هم ما اعلام آمادگی کردیم که آموزش از راه دور را انجام دهیم.
*در مورد این موضوع بیشتر توضیح می‌دهید؟
امسال تلاش کردیم تا کسانی امکان ثبت نام در مدرسه را داشته باشند که یک سند هویتی قانونی مانند گذرنامه یا آنچه ما در اختیارشان گذاشته‌ایم، داشته باشند. افراد غیرمجاز دیگر نمیتوانند از خدمات آموزشی و بهداشتی ما بهره‌مند شوند. این شرایط برخی خانواده‌ها را نگران کرده است، چرا که دختران آنها به طور مشخص نمیتوانند، بیش از کلاس ششم را ادامه دهند.
*در مورد دانش آموزان افغان دختر آماری دارید؟
در برخی از مقاطع ۵۲ درصد دانش آموزان اتباع، دختر و ۴۸ درصد پسر هستند. نزدیک به ۷۰۰ هزار دانش آموز افغانی در ایران حضور دارند و اگر این طرحی که برای بازگشت اتباع غیرمجاز پیگیری می‌کنیم، به نظرم میزان دانش آموزان اتباع، نصف خواهد شد و به این ترتیب ۳۵۰ هزار دانش اتباع در ایران باید باقی بمانند. ما آمادگی داریم تا افرادی که به افغانستان برمی‌گردند را تحت پوشش آموزش از راه دور قرار دهیم.
*شما در صحبت‌هایتان اشاره کردید که به جز گذرنامه، سند دیگری به اتباع می‌دهید، این سند چیست؟
افرادی که در گذشته نمی‌توانستند گذرنامه دریافت کنند، به آنها کارت اقامت دادیم، این کارت‌ها هم سند هویتی است. افرادی که دارای شرایط خاص بودند، می‌توانستند این کارت را دریافت کنند، در حال حاضر ما دیگر این کارت‌های اقامت را صادر نمی‌کنیم و پناهنده هم قبول نمی‌کنیم. در گذشته این کارت‌های اقامت داده شد و نزدیک ۷۷۰ هزار نفر پناهنده در ایران حضور دارند، این افراد در سازمان‌های بین‌المللی مانند کمیساریای عالی پناهندگان ثبت نام شده‌اند و به عنوان پناهنده شناخته می‌شوند. این اسناد در کنار گذرنامه‌هایی که در سال‌های مختلف صادر و اقامت در آن درج شده است، سندهایی هستند که دانش آموزان می‌توانند مورد استفاده قرار بدهند و ثبت نام کنند.
بخش اول گفتگو را اینجا بخوانید: پیش از حمله اسرائیل پیگیر ساماندهی اتباع بودیم |۸۰ درصد اتباع افغانستانی از مرز پاکستان وارد می‌شوند
