تا پیش از انقلاب صنعتی آلودگی هوا به صورت عوامل طبیعی مانند: دود ناشی از آتشفشان و آتش سوزی جنگل ها و یا گرد و غبار حاصل از بادهای شدید بر بستر خشک رودها وجود داشت، وظیفه تصفیه هوا در آن دوران به عهده ی بارندگی و گیاهان بود، با ساخت کارخانه‌ها، استخراج معادن حجم آلاینده‌ها بیش از توان تصفیه هوای طبیعت شد، از طرف دیگر از بین بردن جنگل‌ها باعث کمتر شدن ظرفیت توان تصفیه هوا و آلودگی زدایی شد.

دستگاه‌های تصفیه هوای طبیعی توانایی حذف و جذب آلاینده‌ها را مانند فیلترهای هپا و کربن اکتیو توسط گیاهان انجام می‌دانند. با به هم ریختن تعادل و ورود آلاینده و حذف آنها، ابتدا توجه بشر به بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا جلب شد، برای کمک به بیماران و گروه‌های خاص اولین دستگاه‌های تصفیه هوا مجهز به فیلترها در ابتدای قرن نوزدهم میلادی ساخته شد. مصرف کنندگان دستگاه‌های تصفیه هوای ساخت دست بشر برخلاف گیاهان تصفیه کننده هوا که نیاز به سرویس و تعویض فیلترهای هپا و فیلتر کربن اکتیو نداشتند، باید به موقع سرویس و هزینه‌هایی برای تعویض قطعات یدکی بپردازند، در این مقاله شرکت چرمه شیز به جمع آوری اطلاعاتی در رابطه با صدمات جبران ناپذیر آلودگی هوا بر حیات وحش می‌پردازد.

تأثیر آلودگی هوا بر حیات وحش ایران: شواهد، نمونه‌ها و پیامدها

آلودگی هوا نه تنها بر سلامت انسان اثر می‌گذارد، بلکه تهدیدی جدی برای حیات وحش نیز به شمار می‌آید. در ایران بسیاری از گونه‌های جانوری به واسطه نزدیکی به مناطق صنعتی، جاده‌ها و مناطق شهری در معرض آلاینده‌های خطرناک قرار دارند. این مقاله به بررسی تأثیرات آلودگی هوا بر حیات وحش ایران با تمرکز بر نمونه‌های حیوانی و موارد اورژانسی می‌پردازد.

1. اثرات فیزیولوژیکی و تنفسی

حیوانات مانند انسان‌ها در مواجهه با آلاینده‌های موجود در هوا دچار اختلالات تنفسی و آسیب بافتی می‌شوند تنفس طولانی مدت هوای آلوده به ویژه در مناطق پر گرد و غبار و یا صنعتی بر سیستم تنفسی گونه‌های وحشی تأثیر مخربی دارد.

نمونه‌ها:

در پارک ملی گلستان، که یکی از اکوسیستم‌های مهم پستانداران ایران است، عبور جاده آسیایی موجب افزایش میزان آلاینده‌ها در منطقه شده است. پژوهش‌های میدانی دانشگاه تهران (1398) نشان داده‌اند که برخی گونه‌ها مانند قوچ و میش وحشی و روباه ترکمنی دچار علائم ضعف تنفسی، کاهش فعالیت و حتی تغییرات بافتی در ریه شده‌اند.

1. اثرات زنجیره‌ای در اکوسیستم از خاک تا شکارچی

آلاینده‌های صنعتی مانند دی اکسید گوگرد، فلزات سنگین و ترکیبات ازت، از طریق رسوب در خاک و گیاهان وارد بدن گیاهخواران می‌شوند و سپس به شکارچیان منتقل می‌گردند. این آلودگی زنجیره‌ای می‌تواند باعث انباشت زیستی سموم و بروز بیماری‌های مزمن در جانوران شود.

نمونه:

در مناطق صنعتی اطراف اصفهان، بررسی‌ها نشان داده‌اند که ترکیبات فلزات سنگین از طریق گیاهان علوفه‌ای وارد بدن گونه‌هایی مانند خرگوش ایرانی و کبک شده و سپس به شاهین و روباه شنی منتقل می‌شود. تحلیل نمونه‌های بافتی در این گونه‌ها، نشانه‌هایی از تجمع سرب و کادمیوم را نشان داده است.

1. اختلال در رفتارهای زیستی و زادآوری

بسیاری از آلاینده‌های شیمیایی موجود در هوا دارای خواص مختل کننده غدد درون ریز هستند که بر تولید مثل حیوانات تأثیر می‌گذارد. در کشورهای پیشرفته، محل نگه داری و زندگی حیوانات مجهز به دستگاه های تصفیه هوا است. امروزه در بسیاری از موارد اصطبل اسب های مسابقه ای و مولد همگی مجهز به دستگاه تصفیه هوای مرکزی و فیلترهای هپا هستند.

نمونه‌ها:

در یک مطالعه صورت گرفته در سال ۱۳۹۹ روی روباه ترکمنی در پارک ملی گلستان، نشانه‌هایی از ناباروری و اختلالات هورمونی دیده شد. این روباه‌ها در مناطقی زندگی می‌کردند که در نزدیکی جاده‌های پر تردد و منابع آلاینده بودند.

1. اثرات مرگبار و اورژانسی

در مواردی، آلودگی شدید هوا منجر به مرگ دسته جمعی گونه‌های جانوری به ویژه پرندگان می‌شوند.

نمونه‌ها: در زمستان ۱۴۰۰ در تالاب میانگران ایذه بیش از ۵۰۰ پرنده مهاجر از جمله غاز خاکستری، چنگر معمولی و کشیم گردن سیاه به طور ناگهانی تلف شدند. نتایج اولیه نشان داد که آلودگی شدید هوا و وجود گازهای سمی در حد غلیظ منطقه می‌تواند عامل اصلی این تلفات باشد.

1. اختلال در مهاجرت و جهت‌یابی پرندگان

پرندگان برای جهت یابی از میدان مغناطیسی زمین، نور و شرایط جوی استفاده می‌کنند. آلودگی هوای شدید می‌تواند با کاهش دید، تغییر شیمیایی هوا و آسیب به حس بویایی پرندگان، مهاجرت آنها را مختل کند.

نمونه: در سال‌های اخیر، کاهش توقف پرندگان مهاجر در تالاب هایی چون میانکاله و بندر انزلی در فصل مهاجرت گزارش شده است. این موضوع با همزمانی آلودگی هوای شدید هوا در نواحی شمالی و مرکزی کشور (به ویژه در استان گلستان) هم راستا بوده است.

جمع‌بندی و توصیه‌ها:

آلودگی هوا در ایران نه تنها جان انسان‌ها را تهدید می‌کند، بلکه بقایای بسیاری از گونه‌های ارزشمند حیات وحش را به خطر انداخته است. برای حفاظت از این گونه‌ها باید اقدامات زیر را در دستور کار قرار گیرد:

• نصب دستگاه های تصفیه هوادر محل نگه داری زندگی گونه های در حال انقراض و محدود به خصوص پس از نجات در بقای گونه احتمال باقی ماندن آنرا بسیار بالا می برد.
• محدود کردن ساخت و ساز و جاده سازی در مناطق حساس زیست محیطی
• پایش مستمر کیفیت هوا در زیستگاه‌های کلیدی
• همکاری بین سازمان محیط زیست، دانشگاه‌ها و دامپزشکی برای بررسی اثرات زیستی آلاینده‌ها
• ممنوعیت استفاده از سوخت‌های آلاینده در نزدیکی مناطق تحت حفاظت

شرکت چرمه شیز از سال ۱۳۸۲ اقدام به عرضه دستگاه‌های تصفیه هوا نمود و از ابتدا با نوشتن مقالات و رساندن اطلاعات اصلی به مردم سعی در آشنا نمودن و بالا بردن دانسته‌های مصرف کنندگان دستگاه‌های تصفیه هوا نماید، همزمان با پیشرفت تکنولوژی در دو دهه اخیر شرکت چرمه شیز اقدام به تأمین جدیدترین دستگاه‌ها تصفیه هوای روز دنیا نموده است.

جهت بازدید از نمایشگاه و سایت ماwww.charmeshiz.com می‌توانید با شماره تلفن‌های شرکت 02188613903-02188055727 تماس گرفته و علاوه بر هماهنگی از مشاوره کارشناسان شرکت بهره‌مند شوید.

این محتوا تبلیغاتی است