سرویس جهان مشرق – دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، که در دورهی اول ریاستجمهوریاش با وسوسهی نتانیاهو از توافق هستهای با ایران خارج شد، در دولت دومش بالأخره فریب نهایی نتانیاهو را خورد و با اقدام مستقیم نظامی علیه جمهوری اسلامی، وارد جنگ متجاوزانهی رژیم صهیونیستی با ایران شد.
اگرچه به اعتراف کارشناسان و مقامات سیاسی جهان، برنامهی هستهای ایران را نمیتوان با اقدام نظامی از بین برد، اما جنگ ۱۲ روزهای که رژیم صهیونیستی و آمریکا بدون هیچ مبنای مشروعی علیه ایران به راه انداختند، قطعاً نظام قوانین و حقوق بینالملل را از بین برد.
مجلهی آمریکایی «آمریکن کانسروتیو» طی گزارشی تحت عنوان «اقدام آمریکا به بمباران ایران به حقوق بینالملل صدمه میزند[۱]» به همین مسئله اشاره کرده و حملهی بیدلیل ایالات متحده را نشاندهندهی دورویی کشورهای غربی میداند.
این دوماهنامه مینویسد اگرچه هنوز معلوم نیست چه میزان خسارت به تأسیسات هستهای ایران وارد شده، اما خسارتی که نظم بینالملل از این حادثه میبیند، کاملاً واضح است. آنچه در ادامه میخوانید، ترجمهی گزارش آمریکن کانسروتیو است.
«دونالد ترامپ» رئیسجمهور آمریکا، ۲۱ ژوئن ۲۰۲۵، بعد از حملهی ارتش این کشور به تأسیسات هستهای غیرنظامی ایران، برای صدور بیانیه وارد اتاق شرقی کاخ سفید میشود. پشت سر ترامپ، بهترتیب، «جی. دی. ونس» معاون اول رئیسجمهور، «مارکو روبیو» وزیر خارجه، و «پیت هگست» وزیر دفاع آمریکا، حضور دارند. (+)
هنوز مشخص نیست[۲] تأسیسات هستهای غیرنظامی ایران در حملهی اخیر آمریکا با چهارده بمب سنگرشکن[۳]، چه میزان خسارت دیدهاند[۴]. اما یک مسئله بسیار مشخص است: خسارتی که نهتنها این بمباران، بلکه واکنش متحدان آمریکا به آن، به قوانین بینالمللی وارد کرده است. ریاکاری [غربیها] حیرتآور است. واشینگتن و متحدان غربیاش در دفاع از اوکراین، به عملیات نظامی و اطلاعاتیای علیه روسیه دست زدهاند که آنقدر گسترده است که تا کنون چندین بار جهان را در آستانهی وقوع جنگ هستهای قرار داده است. مبنای توجیه این اقدامات، تا حد زیادی، بر دفاع از قوانین بینالمللی و به طور خاص، «ممنوعیت اقدام هر کشوری به نقض حاکمیت یک کشور دیگر با انجام عملیات تهاجمی» استوار است. این در حالی است که آمریکا بدون تأیید شورای امنیت سازمان ملل، با حمله به یک کشور مستقل، که نه به ایالات متحده حمله و نه آن را تهدید کرده بود، دقیقاً مرتکب همین جنایت شد.
خبرنگاران طی نشست خبری، یک روز بعد از عملیات شبانهی ایالات متحده در ایران، از تابلویی عکس میگیرند که توضیحاتی دربارهی حملهی آمریکا به تأسیسات هستهای جمهوری اسلامی، موسوم به عملیات «چکش نیمهشب»، روی آن نقش بسته است. (+)
اقدام آمریکا و واکنش متحدانش به آن، نشانهی آشکاری از تمسخر حقوق بینالملل است. در نظم جهانیِ قانونمحورِ تحت رهبری آمریکا، هیچ قانون بینالمللیای به طور ثابت اِعمال نمیشود؛ بلکه واشینگتن و متحدانش، به طور گزینشی، در مواقعی که به نفعشان است، قوانین را اعمال میکنند، و در مواقعی که به نفعشان نیست، خود را از قوانین مستثنی میکنند. این واقعیت، نهتنها با بمباران غیرقانونی ایران توسط آمریکا، بلکه همچنین با توجیه این حمله و همزمان، محکوم کردن حملهی روسیه به اوکراین توسط اروپا، ناتو، و خود اوکراین بیشازپیش آشکار شده است.
کییر استارمر، نخستوزیر بریتانیا، مسئولیت این اتفاق را متوجه ایران دانست و آمریکا را تحسین کرد[۵]. به گفتهی او «هرگز نمیتوان به ایران اجازه داد سلاح هستهای بسازد، و آمریکا برای کاهش این تهدید اقدام کرده است.» فرانسه نیز «مخالفت قاطع خود را با دستیابی ایران به سلاحهای هستهای ابراز کرد و از طرفین خواست خویشتنداری کنند[۶].» و ایتالیا خواستار کاهش تنش شد و در عین حال، گفت تأسیسات هستهای ایران «خطری برای کل منطقه است.»
کایا کالاس، رئیس سیاست خارجی اتحادیهی اروپا، صرفاً یک بیانیهی مطیعانه دستوپا کند: «من از همهی طرفها میخواهم عقبنشینی کنند، به میز مذاکره برگردند، و از تشدید بیشتر تنش جلوگیری کنند.» اورزولا فون در لاین، رئیس اتحادیهی اروپا، هم گفت: «ایران هرگز نباید به بمب [اتمی] دست پیدا کند... اکنون زمان آن است که ایران به یک راهحل دیپلماتیک معتبر روی آورد[۷].»
علاوه بر این، آلمان، فرانسه، و بریتانیا بیانیهی مشترکی صادر، و تأکید کردند که «ایران هرگز نمیتواند سلاح هستهای داشته باشد.» این بیانیه تلویحاً بیان میکرد که «حملات نظامی هدفمند آمریکا علیه تأسیسات هستهای در فردو، نطنز و اصفهان» با هدف مشترک این سه کشور مبنی بر «جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هستهای» سازگار است. آنها سپس از ایران خواستند «در مذاکرات شرکت کند» و «هیچ اقدام دیگری که میتواند منطقه را بیثبات کند، انجام ندهد[۸].»
«سیانانِ اخبار جعلی به همراه نیویورکتایمزِ شکستخورده دست به دست هم دادهاند تا یکی از موفقترین حملات نظامی تاریخ را کوچک جلوه دهند. تأسیسات هستهای ایران کاملاً تخریب شدهاند! مردم دارند هم از نیویورکتایمز و هم از سیانان انتقاد میکنند!» پیام «دونالد ترامپ» رئیسجمهور آمریکا، در شبکهی اجتماعی خودش، موسوم به «تروثسوشال» چند روز پس از حمله به ایران. این پیام، بخشی از دعوای ترامپ با رسانههای آمریکایی است که میگویند گزارشهای طبقهبندیشده نشان میدهند حملهی آمریکا، بر خلاف ادعای رئیسجمهور این کشور، کاملاً موفقیتآمیز نبوده و فقط برنامهی هستهای ایران را «چند ماه» به تعویق انداخته است. (+)
مالی اونیل، عضو غیرمقیم [اندیشکدهی آمریکایی] «مؤسسهی دولتمداریِ مسئولانهی کوئینسی»، معتقد است بهترین نمودِ واکنش اروپا به عملیات آمریکا توسط آلمان به نمایش گذاشته شد. فریدریش مرتز، صدراعظم این کشور، اخیراً گفت آمریکا با حمله به ایران دارد «کارِ کثیفِ ما» را انجام میدهد. [منظور از «کار کثیف»، کار ضروری اما ناخوشایندی است که معمولاً افراد دوست ندارد آن را انجام دهند.] اونیل میگوید: «این اظهارنظر توهینآمیز بهوضوح نشان داد اروپاییها اگرچه هنجارهای ناظر بر حق حاکمیت و تمامیت ارضی را در قارهی خودشان با قدرت [و حساسیت] اعمال میکنند، اما وقتی آمریکا از زور برای نقض همین هنجارها [در نقاط دیگر جهان] استفاده میکند، آنها را نادیده میگیرند.»
در همین راستا، استرالیا اعلام کرد: «ما از اقدام برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هستهای حمایت میکنیم، و این [حملهی آمریکا] در همین راستاست.» جمهوری چک نیز به همین شکل از حملهی آمریکا حمایت کرد. [پِتر فیالا،] نخستوزیر این کشور در ایکس نوشت: «حملهی آمریکا به تأسیسات هستهای ایران تلاشی قابلدرک برای جلوگیری از توسعهی سلاحهای هستهای توسط تهران است[۹].»
تصویر ماهوارهای از تأسیسات هستهای ایران در فردو. آثار حملات رژیم صهیونیستی به تأسیسات سطحی در نیمهی سمت چپ تصویر، و آثار نفوذ بمبهای سنگرشکن آمریکا در نیمهی سمت راست تصویر برای حمله به بخش زیرزمینی تأسیسات دیده میشود. هنوز حجم خسارت در نتیجهی حملهی آمریکا مشخص نیست. «دونالد ترامپ» رئیسجمهور آمریکا ادعا میکند این تأسیسات به طور کامل از بین رفته، در حالی که شماری از رسانههای آمریکایی به نقل از گزارشهای اطلاعاتی میگویند برنامهی هستهای ایران صرفاً چند ماه به تأخیر افتاده است. (+)
جیمز بِیز، دبیر میز دیپلماسی در الجزیره، [طی یک کنفرانس خبری] به مارک روته، دبیرکل ناتو، خاطرنشان میکند که ناتو «از روسیه، به دلیل نقض نظم قانونمحورِ بینالمللی با حمله به اوکراین انتقاد کرده است. آیا این انتقادات با توجه به اقدامات اخیر آمریکا، که بهوضوح طبق قوانین بینالمللی مردود هستند، کاملاً ریاکارانه به نظر نمیآیند؟»
روته در حالی که به لکنت افتاده، اینگونه پاسخ میدهد: «خب، من اصلاً با این ارزیابی موافق نیستم... اصلاً . حتی یک کلمه از ارزیابی شما را، با عرض معذرت، دربارهی چیزی که الآن گفتید، قبول ندارم... فکر میکنم کاملاً اشتباه میکنید.» البته واکنش ناتو به بمباران آمریکا، پیشاپیش، آشکار شده بود؛ وقتی دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، پیام روته به او را در تروث [شبکهی اجتماعی متعلق به ترامپ] منتشر کرد. روته نوشته بود: «آقای رئیسجمهور، دونالد عزیز، تبریک میگویم و از شما به خاطر اقدام قاطعتان در ایران متشکرم. واقعاً خارقالعاده بود و کاری بود که هیچکس دیگری جرأت انجام آن را نداشت. این کار همهی ما را امنتر میکند[۱۰].»
اما، جایزهی بزرگترین ریاکاری خودتخریبگر احتمالاً به ولودیمیر زلنسکی، رئیسجمهور اوکراین، تعلق میگیرد که طبیعتاً، بر اجرای قوانین بینالمللی در ممنوعیت حملهی بیدلیل به کشورهای مستقل بدون تأیید شورای امنیت سازمان ملل اصرار داشته است.
در عین حال، وزارت خارجهی اوکراین [دربارهی حملهی آمریکا به ایران] بیانیهای منتشر کرد و گفت: «اوکراین مطمئن است که برنامهی هستهای ایران باید متوقف شود تا دیگر هرگز تهدیدی برای کشورهای خاورمیانه یا هیچ کشور دیگری ایجاد نکند[۱۱].»
شخص زلنسکی نیز تأکید کرد که «به هیچ وجه» نباید به ایران اجازهی داشتن «سلاح هستهای» داده شود، و «عزم رئیسجمهورْ ترامپ» را ستایش کرد[۱۲]. اصرار زلنسکی مبنی بر اینکه «هیچگونه هیچگونه اشاعهی سلاحهای هستهای در جهان معاصر نباید وجود داشته باشد» نیز به نوبهی خود ریاکارانه است، زیرا خود او تهدید کرده است که اوکراین دوباره سلاح هستهای به دست خواهد آورد[۱۳]؛ اظهارنظری که، در یکی دیگر از موارد اعمال گزینشی قوانین بینالمللی، توسط آمریکا یا ناتو مورد انتقاد قرار نگرفت.
«کریس مورفی» نمایندهی دموکرات مجس نمایندگان آمریکا، در پاسخ به «مایک جانسون» رئیس جمهوریخواه این مجلس، که مدعی شده بود «دونالد ترامپ» رئیسجمهور آمریکا، بر مبنای وجود یک «تهدید قریبالوقوع» به ایران حمله کرده و این اقدام او بر خلاف قانون اساسی آمریکا و نظر کنگره نبوده، مینویسد: «هیچ تهدید قریبالوقوعی وجود نداشت. من هم همان گزارش اطلاعاتیای را دریافت کردهام، که رئیس [مجلس نمایندگان] دریافت کرده است.» (+)
صداقت تعهد آمریکا به یک نظام قانونی بیطرف بینالمللی مدتهاست که در بسیاری از نقاط جهان، بهویژه در کشورهای جنوب جهانی، مورد تردید قرار گرفته است. این سوءظن، بدون شک، با بمباران بیدلیل اخیر ایران توسط آمریکا بدون وجود یک تهدید قریبالوقوع علیه آمریکا[۱۴] یا تأیید شورای امنیت سازمان ملل، تشدید شده است. اگرچه آسیب وارده به برنامهی هستهای ایران هنوز مشخص نیست، اما یکی از هزینههای این دستاورد، خدشهی بزرگ و احتمالاً جبرانناپذیری است که به قوانین بینالمللی و ادعای آمریکا دربارهی جایگاه این کشور به عنوان بزرگترین مدافع آن وارد شده است.