عصرایران ؛ زینب غبیشاوی - وقتی درگیری نظامی میان ایران و اسرائیل شروع شد پروازهای داخلی و خارجی هم متوقف شدند. مسافران ایرانی ناگزیر به انتخاب راه‌های زمینی برای ترک کشور شدند. یکی از این مسیرها، گذرگاه مرزی "رازی" در مرز ایران با ترکیه در نزدیکی شهر خوی است؛ مسیری کوهستانی، پرپیچ و خم.
با شروع جنگ ظرف چند ساعت، آسمان ایران به‌روی پروازهای داخلی و خارجی بسته شد. پروازها یکی‌یکی لغو شدند. شرکت‌های هواپیمایی خارجی نیز اعلام کردند تا اطلاع ثانوی پروازی به و از شهرهای ایران نخواهند داشت. چشم انداز پایان درگیری روشن نبود و این برای ما که مسافر منتظر پرواز داشتیم یعنی باید راه زمین را انتخاب کنیم؛ تصمیمی که بیشتر از ناچاری بود تا انتخاب.
با بسته شدن حریم هوایی ایران و عراق، برای دسترسی به مسیرهای هوایی همسایه، تنها دو کشور ارمنستان و ترکیه باقی ماندند و سه مسیر زمینی پیش‌روی ایرانی‌ها قرار گرفت؛ مرز نوردوز با ارمنستان و سه مرز بازرگان، رازی و سرو با ترکیه. البته مسیر دریایی به سوی امارات هم وجود دارد که با تهران، فاصله بسیار زیادی دارد.
ما مرز رازی با ترکیه را انتخاب کردیم؛ راهی که از شهرستان خوی در آذربایجان غربی به استان وان ترکیه منتهی می‌شود. دلیل انتخاب، پروازهای متعدد از شهر وان به استانبول و دیگر مقاصد بین‌المللی بود.
هیچ کس پیش از این سفر به ما نگفته بود انتخاب خودروی شخصی برای رسیدن به مرز رازی چقدر انتخاب غلطی است مگر اینکه بخواهید خودرو را وارد خاک ترکیه کنید. مسیر خوی تا مرز، به شدت کوهستانی، پرپیچ و خم و سنگلاخی است. بخش زیادی از مسیر، آسفالت نشده و در بسیاری از پیچ‌ها اگر مسیر را بلد نباشید، ممکن است راه را گم کنید. تنها ماشین در حال حرکت در مسیر فقط ون ما بود. در خوی حتی به ما گفته شد که این مسیر ناامن است و بهتر است با راننده‌ای که به مسیر آشناست، تا مرز را بروید. بهترین راه، پارک خودرو در خوی و ادامه مسیر با وسایل نقلیه عمومی است.
پایانه اتوبوس‌رانی خوی، گزینه‌ای مناسب برای پارک خودروست. در این پایانه می‌توان ماشین را با هزینه هر شب ۱۰۰ هزار تومان پارک کرد.
در همان پایانه، ون‌های مسافربری زیادی در دسترس‌اند که با پرداخت ۴۵۰ هزار تومان، مسافران را به شهر وان ترکیه می‌برند. امکانات جانبی مانند فروش سیم‌کارت و ارز ترکیه هم تعبیه شده اما نرخ ارز هم مشمول شرایط سر گردنه است؛ برای جنگ زده هایی که راهی به جز خروج زمینی ندارند، هر لیر 2 هزار و 650 تومان خرید و فروش می شود در حالی که همین لیر آن سوی مرز 2 هزار و 500 تومان هم پیدا می شود.
مسافت خوی تا مرز رازی حدود ۷۰ کیلومتر است؛ جاده‌ای کوهستانی، خلوت، پرپیچ و بعضاً خطرناک، به‌ویژه در شب. در مسیر، ایست‌بازرسی دره‌خان قرار دارد که مأموران گاه به گاه سوالاتی در مورد شغل، مقصد و دلایل خروج می‌پرسند. مثلا از ما پرسیدند که شغلتان چیست؟ کارت شناسایی ارائه کنید، برای چه کاری به ترکیه می‌روید؟ آیا بعد از ترکیه مقصد بعدی هم دارید؟ اگر بله کجا و برای چه کاری؟ چرا در شرایط فعلی قصد خروج دارید؟ تا چند روز قصد اقامت دارید؟ و …
نهایتاً به درب آهنی مرز رازی می‌رسیم. پس از هماهنگی راننده ون با مسئولان، وارد محوطه شدیم. راننده با اشاره می‌گوید: «با تمام وسایلتان پیاده شوید، آن طرف مرز می‌بینمتان.»
در مرز، دو ساختمان بزرگ به فاصله حدودا 100 متر از هم روبه روی هم قرار گرفته‌اند. ابتدا ساختمان ایران و بعدی ساختمان ترکیه که برای خروج از خاک ایران و ورود به خاک ترکیه، باید از این دو ساختمان عبور کنید و مهر خروج و ورود روی پاسپورت شما زده شود.
ورود به ساختمان مرزی ایران تجربه خوشایندی نبود. فضایی سرد و خسته‌کننده با کارکنانی بی‌انرژی. پس از بازرسی و چک پاسپورت، از ساختمان ایران خارج می‌شویم و پیاده به سوی ترکیه می‌رویم.
به فاصله 50 متر، فضای مرزی ترکیه یک دنیای دیگر است: پاکیزه، منظم، حرفه‌ای‌تر که از جنگ چیزی نمی دانند. مراحل بازرسی و کنترل گذرنامه مشابه ایران است اما سریع‌تر و روان‌تر پیش می‌رود. جمعیت زیاد نبود و کل فرایند ورود به مرز ایران تا خروج از مرز ترکیه تنها ۳۰ دقیقه طول کشید.
با ورود به خاک ترکیه، ون‌هایی با رانندگان ترک در بیرون منتظرند. هزینه مسیر تا وان حدود ۲۰۰ لیر معادل 5 میلیون تومان است. ما باید منتظر ون ایرانی مان می ماندیم که باید از سد بررسی های زمان بر و سختگیرانه مرزی عبور می کرد.
در هوای سرد مرز، حدود یک ساعت و ۱۵ دقیقه منتظر ماندیم تا بالاخره ون سفیدرنگ وارد خاک ترکیه شد و ما را سوار کرد.
جاده تا وان، هموار است؛ آسفالت نو و جاده پهن. سفری یک ساعت و نیمه تا رسیدن به شهر وان. سفری که در ظاهر کوتاه بود اما زیر سایه جنگ، تعلیق، بی‌اطمینانی و اضطراب، چیزی بسیار فراتر از طی یک مسافت فیزیکی بود.
