علیرضا فروتن، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران و کارشناس لجستیک و تجارت بین‌الملل در گفتگو با خبرنگار مهر درباره دستاوردهای تسهیلات گمرکی در بحران اخیر گفت: «وقتی حادثه‌ای مانند جنگ رخ می‌دهد، نخستین گسست در زنجیره واردات و صادرات کشور اتفاق می‌افتد. فرمان وزیر اقتصاد درخصوص تسهیلات گمرکی و فعال‌سازی گمرکات در سه شیفت، همان حلقه مفقوده‌ای بود که نیاز داشتیم تا ثبات چرخه تجارت را حفظ کنیم.»
وی افزود: «این اقدام، به ویژه در شرایطی که نگرانی از کمبود کالا و احتکار ممکن بود افزایش یابد، باعث شد کالاهای اساسی، مواد اولیه و کالاهای پزشکی بدون وقفه وارد کشور شوند. در واقع بازار حتی برای لحظه‌ای دچار کمبود یا التهاب نشد و همین مسأله مانع شکل‌گیری موجی از نگرانی در میان مردم و تولیدکنندگان گردید.»
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: «در همان روزهای ابتدایی جنگ، بسیاری از صادرکنندگان و واردکنندگان دغدغه داشتند که آیا فرایند ترخیص کند یا متوقف خواهد شد. اما وقتی مشاهده کردند گمرکات کشور به صورت تمام وقت و حتی فراتر از روال عادی فعال است، عملاً اعتماد دوباره‌ای به ادامه فعالیت‌های لجستیکی و مبادلات ارزی پیدا کردند.»
وی تاکید کرد: «فراموش نکنیم که صادرات ایران به برخی بازارهای منطقه از طریق مرزهای زمینی و دریایی انجام می‌شود و هر توقفی هزینه مضاعف و گاه غیرقابل جبران به کشور تحمیل می‌کند. روند منظم ترخیص کالا و کمک به صادرکنندگان همچنین در تأمین ارز مورد نیاز کشور مؤثر بود و همزمان فشار روانی روی بازار ارز را کاهش داد.»
فروتن با اشاره به اهمیت کسب‌وکارهای کوچک و متوسط گفت: «این گروه بیشترین آسیب‌پذیری را در شرایط بحرانی دارند زیرا ظرفیت ذخیره مواد اولیه و سرمایه بالا ندارند. با تصمیم اخیر و خدمت‌رسانی شبانه‌روزی گمرکات، این واحدها توانستند بی‌وقفه مواد اولیه مورد نیاز خود را دریافت کنند و حتی یک خط تولید هم به دلیل کمبود یا تأخیر متوقف نشد.»
وی افزود: «از نظر لجستیکی نیز سرعت در ترخیص، کاهش رسوب کالا در بنادر و جلوگیری از نابسامانی انبارها موجب شد هزینه‌های اضافی به اقتصاد تحمیل نشود. علاوه بر این کمک کرد زنجیره حمل‌ونقل داخلی دچار ازدحام نشود و ظرفیت حمل بار سنجیده و بهینه مورد استفاده قرار گیرد.»
این کارشناس تجارت بین‌الملل در توضیح اهمیت رویکردهای کنترل و شفافیت هم گفت: «در تمام سطوح، سامانه‌های الکترونیک و رصد لحظه‌ای ورود و خروج کالاها اجرا شد. این شفافیت مانع از بروز رانت و سوءاستفاده شده و اعتماد عمومی را افزایش داد. در همان حال، اولویت‌بندی صحیح برای ترخیص کالاهای حیاتی مانع از افزایش قیمت اقلام اساسی گردید.»
وی با مرور تجربیات بین‌المللی افزود: «در بسیاری از کشورهای پیشرفته نیز دیده‌ایم که تمدید شیفت‌های کاری گمرک در زمان جنگ یا بلایای طبیعی به عاملی کلیدی برای ثبات اقتصادی بدل شده است. این تجربه حالا در ایران به‌خوبی جواب داده و باید برای آینده نیز تثبیت گردد.»
فروتن در بخش پایانی گفت: «این اقدام مهم تنها یک واکنش موقتی نیست؛ بلکه باید به شکل پایدار ادامه یابد و سازوکارهای جدیدتر و سریع‌تری برای بحران‌های احتمالی آینده نیز آماده شود. مهم‌تر از همه اینکه این عملکرد سریع و هوشمندانه، اعتماد فعالان اقتصادی و افکار عمومی را به تصمیمات دولت تقویت کرد؛ و این بزرگترین دستاورد اجتماعی و اقتصادی این تجربه است.»
وی افزود: «تقویت زیرساخت‌های هوشمند گمرکی، آموزش نیروهای تخصصی و تداوم ارتباط دولت با فعالان اقتصادی از لوازم موفقیت بیشتر در آینده است. رسیدن به اقتصادی تاب‌آور و پیشرو بدون همراهی تجارت خارجی و سیستم گمرکی فعال ممکن نیست.»
