خبرگزاری مهر – گروه استانها: عمو، عمو جان، مرو به میدان / بگذر ز رزم عدوان، ای عمو بنگر حالت طفلان...
اینگونه ابیات، تنها گوشه‌ای از حماسه‌ای است که قرن‌هاست در قالب هنر تعزیه روایت می‌شود؛ هنری برخاسته از دل ایمان، که مظلومیت عاشورا را با اشک، سوز و سوگ روایت می‌کند.
تعزیه؛ هنری برای تبیین حقیقت کربلا
تعزیه به عنوان نمایشی آئینی، بازخوانی واقعه کربلا و مصائب اهل بیت (ع) را در قالبی دراماتیک و تأثیرگذار به تصویر می‌کشد. از گذشته‌های دور تاکنون، شبیه‌خوانان ایرانی با بهره‌گیری از روایات، مقاتل و موسیقی آئینی، توانسته‌اند پیام عاشورا را به نسل‌های مختلف منتقل کنند.
این هنر برخلاف سایر نمایش‌ها، هدفی جز تبیین حقیقت و انتقال باورهای دینی ندارد. از ابتدا به آن "مجلس‌خوانی"، سپس "واقعه‌خوانی" و در نهایت "تعزیه‌خوانی" گفته شد و به عنوان تنها نمایش بومی دنیای اسلام، جایگاهی بی‌بدیل یافته است.
رونق تعزیه پس از انقلاب
با پیروزی انقلاب اسلامی، روحی تازه در کالبد تعزیه دمیده شد. حمایت نهادهایی چون وزارت ارشاد، بنیاد تعزیه ایران، میراث فرهنگی و استقبال مردم، باعث شد تا این هنر اصیل بار دیگر احیا شود.
تعزیه در طول تاریخ به عنوان زبان گویای فرهنگ عاشورا عمل کرده و با استفاده از عناصر بصری، موسیقی و روایت شفاهی، توانسته دل‌ها را به کربلا پیوند بزند.
۵۰۰ سال روایت حماسه در خراسان جنوبی
در خراسان جنوبی نیز همانند دیگر نقاط کشور، تعزیه سابقه‌ای دیرینه دارد. قدمت این هنر در استان به بیش از ۵۰۰ سال پیش بازمی‌گردد و هنوز هم در مناسبت‌هایی چون محرم، صفر و رمضان، شاهد اجرای آن هستیم.
اکنون ۳۵ گروه تعزیه ثبت‌شده در استان وجود دارند که در ایام مختلف به‌ویژه دهه نخست محرم، در شهرها و روستاها به اجرای برنامه می‌پردازند.
از "سرخنگ" تا "شوکتیه"؛ پایگاه‌های زنده تعزیه در استان
مفید شاطری، پژوهشگر حوزه تاریخ خراسان جنوبی و عضو هیئت علمی دانشگاه بیرجند، در دو جلد کتاب "حماسه عشق" و مقالات متعدد خود، به بررسی تعزیه در استان پرداخته است.
به گفته وی، روستای سرخنگ در باغستان، یکی از پایگاه‌های اصلی تعزیه در بیرجند است که در دهه اول محرم میزبان علاقه‌مندان بسیاری از نقاط مختلف می‌شود.
شاطری با اشاره به سابقه اجرای تعزیه در حسینیه شوکتیه بیرجند، می‌گوید: این مکان در دوره قاجار کانون اصلی اجرای شبیه‌خوانی بود و هنوز هم در نیمه اول محرم، تعزیه در آن برگزار می‌شود.
نسخه‌ای از قلب قاجار
قدیمی‌ترین نسخه تعزیه موجود در خراسان جنوبی به سال ۱۲۸۵ هجری قمری بازمی‌گردد؛ نسخه‌ای مربوط به دوران ناصرالدین شاه، که از نظر ادبی و شعری، نمایانگر اوج شکوفایی تعزیه در دوره قاجار است.
شاطری همچنین تأکید دارد که حتی در زمان رکود آئین‌های مذهبی در دوران پهلوی، در مناطقی چون سرخنگ، این هنر متوقف نشد و به حیات خود ادامه داد.
جای سوزن انداختن نبود
در سال جاری، از شب اول تا پنجم محرم، حسینیه امام رضا (ع) بیرجند صحنه اجرای باشکوه تعزیه بود.
این برنامه با همکاری اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، اوقاف و میراث فرهنگی برگزار شد و با استقبال پرشور مردم مواجه گردید.
گزارش‌ها حاکی از آن است که حیاط حسینیه لبریز از جمعیت مشتاقی بود که با چشمانی اشک‌بار، به نظاره روایت کربلا نشستند.
ادبیات تعزیه؛ آمیزه‌ای از عرفان و حماسه
به گفته شاطری، اشعار تعزیه بخش مهمی از ادبیات داستانی ایران را تشکیل می‌دهند. زبان ساده، کنایه‌ها، واژه‌های عامیانه، عربی و اشعار حماسی، همگی در کنار موسیقی درونی شعر، نقش مهمی در تأثیرگذاری آن دارند.
تعزیه، زنده‌ترین روایت عاشورا
تعزیه در خراسان جنوبی، نه فقط یک هنر، که تپش ماندگار فرهنگ و ایمان است. از شوکتیه تا سرخنگ، از نسخه‌های خطی قاجاری تا اجرای امروزی در دل حسینیه‌ها، همه و همه نشان از پویایی هنری دارند که با هر اجرای خود، جان‌ها را کربلایی می‌کند.
