همشهری آنلاین – گروه سیاسی: در روزهای اخیر و به‌دنبال استمرار طرح ساماندهی اتباع‌خارجی غیرقانونی در کشور، شائبه‌های مختلفی درباره نحوه برخورد ماموران با اتباع در شبکه‌های اجتماعی مطرح شده‌است؛ شائبه‌هایی که بیش از آنکه بهره‌ای از حقیقت داشته باشد، تلاشی برای ایجاد اختلال در مناسبات تاریخی و برادرانه دو ملت ایران و افغانستان به‌حساب می‌آید.
این در حالی است که مقام‌های مسئول در ایران در روزهای اخیر بارها بر لزوم حفظ عزت و کرامت اتباع افغانستانی در فرایند بازگشت به کشورشان تاکید کرده‌اند و تدابیر لازم برای تحقق این اولویت نیز درنظر گرفته شده‌است. با این وجود شاهد فضاسازی‌هایی دراین زمینه بوده‌ایم که در ادامه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
۱
ادعا: ایران اتباع افغانستانی را غافلگیر کرده و آنان را برای بازگشت در شرایط نامناسبی قرار داده است.
واقعیت ماجرا: از ۳۰ اسفندماه ۱۴۰۳ اطلاع‌رسانی‌های لازم در این زمینه انجام و ۱۵ تیرماه به عنوان «فرصت بازگشت» تعیین شده بود.
۲
ادعا: ایران با اقدام ضربتی، به اتباع اجازه نداده است وضعیت زندگی خود را ساماندهی کنند.
واقعیت ماجرا: به گفته مسئولان مربوط، اتباع افغانستانی حدود ۳ ماه و نیم فرصت داشته‌اند وضعیت خود را سروسامان دهند. حتی تاریخ ۱۵ تیرماه به این دلیل انتخاب شده است که فرزندان این اتباع که در مدارس ایران تحصیل می‌کنند، بتوانند امتحانات خود را پشت سر گذاشته و کارنامه‌هایشان را دریافت کنند.
۳
ادعا: ایران در حال اخراج اتباع افغانستانی به‌صورت فله‌ای و بدون قاعده مشخص است.
واقعیت ماجرا: بررسی‌ها نشان می‌دهد تنها دو دسته از اتباع مشمول بازگشت به کشورشان هستند؛ یکی افرادی که هیچ برگه هویتی ندارند و دیگری، اتباعی که سال‌ها از برگه‌های سرشماری فاقد اعتبار قانونی استفاده کرده‌اند.
۴
ادعا: در روزهای اخیر برخی در فضای مجازی ادعا کردند اتباع افغانستانی مورد ضرب و شتم ماموران قرار گرفته‌اند.
واقعیت ماجرا: مقام‌های مختلف ایرانی بارها بر حفظ کرامت اتباع خارجی در فرایند بازگشت به کشورشان تاکید کرده‌اند. سردار احمدرضا رادان، فرمانده انتظامی کل کشور در روزهای اخیر ضمن اشاره به اجرای طرح ساماندهی اتباع غیرقانونی، بر بازگشت آنان به کشورشان براساس قانون و احترام تاکید کرد. ازسوی دیگر بازدیدهای میدانی مسئولان مختلف و گفت‌وگو با اتباع نیز نشان‌دهنده خلاف واقع بودن چنین ادعاهایی است.
۵
ادعا: با اتباع افغانستانی در فرایند بازگشت و به‌ویژه در مراکز اسکان موقت و رد مرز برخورد مناسبی صورت نمی‌گیرد.
واقعیت ماجرا: ازدحام در مراکز بازگشت، در برخی روزها سبب بروز بعضی مشکلات شده بود که با تدابیر اتخاذ شده رفع و امکانات مناسبی برای اتباع در فرایند بازگشت فراهم شده است. براساس اعلام مسئولان تنها در یک روز، حدود ۲۹ هزارنفر از مرز خراسان‌رضوی از کشور خارج شدند، اما آخرین آمارها نشان می‌دهد این عدد به حدود ۱۳ هزار نفر رسیده‌است.
۶
ادعا: اتباعی که در حال بازگشت به کشورشان هستند، از حقوق قانونی خود به‌ویژه در زمینه اموال و دارایی‌هایشان محروم شده‌اند.
واقعیت ماجرا: با وجود درنظر گرفتن زمان مناسب برای این‌گونه اتباع، مسئولان وزارت کشور اعلام کرده‌اند طی هماهنگی‌های انجام شده با مقام‌های طالبان و همچنین بخش کنسولی سفارت افغانستان، بستر مناسب برای پیگیری‌های حقوقی فراهم شده و هر مهاجری که بخواهد، می‌تواند با اعطای وکالت به بخش کنسولی یا فرد مورد اعتمادش، حقوق خود را مطالبه کند و این وکالت الزاماً نیازمند پرداخت هزینه نیست.
۷
ادعا: دولت ایران به مشکلات به‌وجود آمده برای اتباع افغانستانی در فرایند بازگشت بی توجهی کرده‌است.
واقعیت ماجرا: مقام‌های مسئول در وزارت کشور تاکید کرده‌اند که اداره‌های کل اتباع در استانها موظف به پیگیری موضوع‌های مطرح ازسوی اتباع هستند و در برخی استانها نیز بخش مددکاری ایجاد شده‌است.
۸
ادعا: برخی رسانه‌های معاند در روزهای اخیر مدعی دستگیری گسترده اتباع افغانستانی در ایران شده بودند.
واقعیت ماجرا: به گفته مسئولان مربوط بیش از ۷۰ درصد از اتباع، به‌صورت داوطلبانه و «خودمعرف» از ایران خارج شده‌اند. ازسوی دیگر برخی دستگیری‌ها در مقطع جنگ ۱۲ روزه نیز عمدتاً به دلیل ایجاد ایست و بازرسی در شهرها و ناشی از شناسایی افرادی بوده که فاقد مدارک هویتی معتبر بوده‌اند.
۹
ادعا: اتباع قانونی هم در حال طرد شدن از ایران هستند.
واقعیت ماجرا: موضوعی که سبب طرح چنین ادعاهای گمراه‌کننده‌ای ازسوی برخی اتباع و رسانه‌ها شده، ناشی از مشکل «تنوع مدارک» است که برخی از آنها دیگر قابلیت استناد قانونی ندارد. براین اساس برخی اتباع افغانستانی با مدارک مختلف یا شبه‌قانونی در کشور حضور دارند و مشمول ساماندهی هستند.
۱۰
ادعا: اتباع افغانستانی از نحوه برخورد مسئولان ایرانی در فرایند بازگشت ناراضی هستند و آن را نقض کرامت انسانی خود می‌دانند.
واقعیت ماجرا: این دست ادعاها در شرایطی ازسوی برخی مطرح می‌شود که گفت‌وگوهای رسانه‌ای متنوع منتشر شده، چه در داخل ایران و چه از اتباعی که به افغانستان بازگشته‌اند، نشان‌دهنده ابراز رضایت آنان از میهمان‌نوازی دولت و مردم ایران است که در شبکه‌های اجتماعی فارسی‌زبان نیز بازتاب داشته‌است.
۱۱
ادعا: از اتباع افغانستانی در مسیر بازگشت به کشورشان اخاذی شده است.
واقعیت ماجرا: بررسی‌های میدانی نشان‌دهنده کذب بودن چنین ادعاهایی است. اخیرا در جریان بازدید میدانی معاون استاندار خراسان رضوی و گفت‌وگو با اتباع، هیچ مورد خاص یا گزارشی از بی‌احترامی، اخاذی یا بی‌توجهی دریافت نشده‌است.
۱۲
ادعا: به اتباع افغانستانی در مسیر بازگشت خدماتی ارائه نمی‌شود.
واقعیت ماجرا: علاوه بر برپایی موکب‌های پذیرایی و تلاش نهادهای مردمی برای تسهیل بازگشت اتباع افغانستانی، امکانات درمانی و پذیرایی مناسبی نیز برای اتباع در اردوگاه‌های مربوط درنظر گرفته شده است که با قوت درحال خدمت‌رسانی و تسهیل بازگشت اتباع هستند.
