توده آدنکس رحم اغلب در تخمدان‌ها یا لوله‌های فالوپ ایجاد می‌شود
توده آدنکس رحم (Adnexal Mass) به رشد یا توده‌ای گفته می‌شود که در نزدیکی رحم، معمولاً در تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ یا بافت‌های همبند اطراف آنها تشکیل می‌شود. این توده‌ها می‌توانند خوش‌خیم (غیرسرطانی) یا در موارد نادر بدخیم (سرطانی) باشند. بسیاری از توده‌های آدنکسال به‌صورت خودبه‌خود و بدون نیاز به درمان برطرف می‌شوند، اما برخی ممکن است نیاز به نظارت یا مداخله پزشکی مانند جراحی داشته باشند. این مقاله به بررسی علل، علائم، تشخیص، درمان و چشم‌انداز توده‌های آدنکسال می‌پردازد.
اکثر توده‌های آدنکسال خوش‌خیم و غیرسرطانی هستند
توده آدنکسال به هر نوع رشد یا توده‌ای اطلاق می‌شود که در ناحیه آدنکسای رحم، یعنی تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و رباط‌های نگه‌دارنده این اندام‌ها، ایجاد می‌شود. این توده‌ها می‌توانند به‌صورت کیست‌های پر از مایع یا توده‌های جامد باشند. اکثر توده‌های آدنکسال خوش‌خیم هستند و در عرض چند ماه خودبه‌خود برطرف می‌شوند. با این حال، در برخی موارد، این توده‌ها ممکن است نشانه‌ای از شرایط جدی‌تر مانند سرطان یا حاملگی خارج رحمی باشند.
آدنکسا به مجموعه تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و بافت‌های همبند اطراف آنها اشاره دارد که نقش مهمی در سیستم تولیدمثلی زنان ایفا می‌کنند. تخمدان‌ها مسئول تولید تخمک و هورمون‌های استروژن و پروژسترون هستند، در حالی که لوله‌های فالوپ تخمک را از تخمدان به رحم منتقل می‌کنند.
بسیاری از افراد مبتلا به توده آدنکسال هیچ‌گونه علائمی را تجربه نمی‌کنند و این توده‌ها اغلب در طی معاینات روتین لگنی یا به دلایل دیگر کشف می‌شوند. با این حال، در صورت بروز علائم، ممکن است شامل موارد زیر باشند:
• درد لگنی یا شکمی: درد می‌تواند مداوم یا متناوب باشد و ممکن است با گرفتگی‌های قاعدگی شدیدتر از حد معمول یا درد هنگام رابطه جنسی همراه باشد.
• احساس فشار یا پری در لگن یا شکم: این احساس ممکن است با سیری سریع هنگام غذا خوردن همراه باشد.
• مشکلات ادراری: مانند تکرر ادرار یا دشواری در ادرار کردن.
• نفخ یا یبوست: مشکلات گوارشی که ممکن است به دلیل فشار توده روی اندام‌های مجاور ایجاد شود.
• خونریزی غیرمعمول واژینال: به‌ویژه در سه ماهه اول بارداری یا خارج از دوره‌های قاعدگی.
• تهوع، استفراغ یا تب: این علائم ممکن است نشانه‌ای از عوارض جدی مانند پیچ‌خوردگی تخمدان یا آبسه باشند.
در صورت بروز علائم شدید مانند درد لگنی ناگهانی و شدید، خونریزی واژینال در اوایل بارداری، یا تب و استفراغ، لازم است فوراً به پزشک مراجعه کنید، زیرا این علائم ممکن است نشانه یک اورژانس پزشکی باشند.
توده آدنکس رحم گاهی در معاینه لگنی کشف می‌شود
توده‌های آدنکسال می‌توانند به دلایل متعددی ایجاد شوند که به دو دسته کلی ژنیکولوژیک (مرتبط با سیستم تولیدمثلی) و غیر ژنیکولوژیک (مرتبط با سایر سیستم‌ها مانند سیستم ادراری یا گوارشی) تقسیم می‌شوند.
این علل شایع‌ترین دلایل توده‌های آدنکسال هستند و به سیستم تولیدمثلی مربوط می‌شوند. برخی از شایع‌ترین علل عبارت‌اند از:
• کیست‌های تخمدان: این کیست‌های پر از مایع در تخمدان‌های شما تشکیل می‌شوند. آنها عموماً بدون درد هستند و اکثر افراد هرگز علائمی ندارند. کیست‌های تخمدان بسیار شایع هستند.
• تومورهای غیرسرطانی تخمدان: هنگامی که سلول‌های غیرطبیعی در تخمدان‌های شما رشد کرده و تکثیر می‌شوند، به توده‌ها یا برآمدگی‌های جامد تبدیل می‌شوند. تومورهای خوش‌خیم (غیرسرطانی) معمولاً به بافت‌های مجاور یا سایر قسمت‌های بدن شما گسترش نمی‌یابند.
• بارداری خارج رحمی: اگر تخمک بارور شده در جایی غیر از تخمدان‌های شما لانه‌گزینی کند، به آن بارداری خارج رحمی گفته می‌شود. این می‌تواند باعث خونریزی داخلی و درد شدید شود. بارداری‌های خارج رحمی در صورت عدم درمان می‌توانند برای مادر در حال زایمان کشنده باشند.
• کیست جسم زرد: اینها کیست‌های بی‌ضرر و بدون دردی هستند که در طول تخمک‌گذاری تشکیل می‌شوند. آنها پس از تخمک‌گذاری خود به خود برطرف می‌شوند. سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS). PCOS یک بیماری هورمونی است که می‌تواند باعث ایجاد کیست‌های کوچک پر از مایع در تخمدان‌های شما شود.
• اندومتریوما: این کیست‌ها در تخمدان‌های شما تشکیل می‌شوند که پر از خون قاعدگی هستند. آنها معمولاً نشانه آندومتریوز هستند.
• هیدروسالپینکس: این زمانی است که لوله فالوپ شما با مایع پر می‌شود و کیست ایجاد می‌کند. این کیست‌ها معمولاً علائمی ایجاد نمی‌کنند، اما می‌توانند منجر به درد لگن یا ناباروری شوند.
• آبسه لوله‌ای-تخمدانی: دستگاه تناسلی شما می‌تواند آلوده شود. این می‌تواند منجر به التهاب و چرک در لوله فالوپ، تخمدان و ساختارهای اطراف آن شود.
• سرطان تخمدان: هنگامی که تومور تخمدان بدخیم (سرطانی) باشد، می‌تواند رشد کند و به سایر نواحی بدن شما گسترش یابد.
این توده‌ها معمولاً از سیستم ادراری یا گوارشی منشأ می‌گیرند و ارتباطی با اندام‌های تولیدمثلی ندارند. نمونه‌هایی از این نوع شامل توده‌های روده بزرگ، مثانه یا آپاندیس هستند. همچنین ممکن است سرطان پستان یا روده بزرگ به لگن گسترش یابد و توده‌های آدنکسال سرطانی ایجاد کند.
• فیبروز: ضخیم شدن و زخم شدن بافت همبند.
• پیچ‌خوردگی تخمدان: زمانی که تخمدان از موقعیت طبیعی خود خارج شده و پیچ می‌خورد.
• آبسه: تجمع چرک به دلیل عفونت.
درد لگنی شایع‌ترین علامت توده آدنکس رحم است
هر فردی که دارای اندام‌های تولیدمثلی زنانه است، ممکن است به توده آدنکسال مبتلا شود. این توده‌ها به‌ویژه در سنین باروری (از اولین قاعدگی تا یائسگی) شایع هستند، زیرا بسیاری از آنها با تخمک‌گذاری مرتبط‌اند. عوامل خطر خاص برای توده‌های آدنکسال سرطانی عبارت‌اند از:
• یائسگی: خطر سرطانی بودن توده‌های آدنکسال پس از یائسگی افزایش می‌یابد.
داروهای هورمونی ناباروری: استفاده از این داروها خطر سرطانی بودن توده را افزایش می‌دهد.
• سابقه خانوادگی: داشتن سابقه خانوادگی سرطان پستان، تخمدان یا لوله فالوپ خطر را افزایش می‌دهد.
• تغییرات ارثی DNA: برخی تغییرات ژنتیکی که خطر سرطان را افزایش می‌دهند، می‌توانند از والدین به فرزندان منتقل شوند.
• سیگار کشیدن: سیگار کشیدن خطر سرطانی بودن توده‌های آدنکسال را افزایش می‌دهد.
• سابقه بیماری التهابی لگن (PID) یا آندومتریوز: این شرایط می‌توانند خطر ابتلا به توده آدنکسال را افزایش دهند.
تشخیص توده‌های آدنکسال معمولاً با معاینه لگنی آغاز می‌شود، که در آن پزشک با قرار دادن انگشتان دستکش‌پوشیده در واژن و فشار دادن دست روی شکم، اندام‌های لگنی را بررسی می‌کند. آزمایش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی، سی‌تی اسکن یا ام‌آر‌آی می‌توانند محل و اندازه توده را مشخص کنند. آزمایش‌های خون نیز ممکن است شامل موارد زیر باشند:
• آزمایش بارداری برای رد حاملگی خارج رحمی.
• آزمایش برای تشخیص عفونت.
• آزمایش نشانگرهای تومور مانند CA 125 برای شناسایی پروتئین‌های مرتبط با سرطان تخمدان.
در برخی موارد، بیوپسی یا جراحی برای تعیین سرطانی بودن توده لازم است.
سونوگرافی برای تشخیص توده آدنکس رحم استفاده می‌شود
درمان توده‌های آدنکسال به نوع و علت توده بستگی دارد. گزینه‌های درمانی عبارت‌اند از:
• بدون درمان: اگر توده کوچک و بدون علامت باشد و سرطانی نباشد، ممکن است نیازی به درمان نباشد.
• نظارت: در صورت عدم اطمینان از ماهیت توده یا نگرانی در مورد علائم، اندازه یا احتمال سرطانی بودن، پزشک ممکن است توده را با آزمایش‌های تصویربرداری دوره‌ای تحت نظر داشته باشد.
• جراحی: اگر توده بزرگ باشد، علائم ایجاد کند یا مشکوک به سرطان باشد، ممکن است نیاز به برداشتن جراحی باشد. در موارد حاملگی خارج رحمی، جراحی فوری لازم است.
اندازه توده نیز در تصمیم‌گیری برای درمان نقش دارد. توده‌های بزرگ‌تر از ۶ سانتی‌متر معمولاً نگران‌کننده‌تر هستند، و توده‌های ۱۰ سانتی‌متر یا بزرگ‌تر اغلب نیاز به جراحی دارند. با این حال، توده‌های کوچک‌تر نیز در صورت سرطانی بودن ممکن است نیاز به برداشتن داشته باشند.
اکثر توده‌های آدنکسال خوش‌خیم هستند و ممکن است بدون درمان برطرف شوند. پزشک معمولاً برنامه درمانی متناسب با شرایط بیمار، از جمله نظارت دوره‌ای یا جراحی، ارائه می‌دهد. در موارد نادر که توده سرطانی است یا عوارضی مانند پیچ‌خوردگی تخمدان یا حاملگی خارج رحمی ایجاد می‌کند، مداخله فوری ضروری است.
هیچ راه قطعی برای پیشگیری از توده‌های آدنکسال وجود ندارد. با این حال، تشخیص زودهنگام از طریق معاینات منظم لگنی می‌تواند خطر عوارض جدی را کاهش دهد.
توده آدنکس رحم سرطانی بیشتر در زنان یائسه دیده می‌شود
1. آیا توده آدنکس رحم همیشه سرطانی است؟
خیر، اکثر توده‌های آدنکسال خوش‌خیم (غیرسرطانی) هستند. تنها درصد کمی از آنها ممکن است سرطانی باشند، به‌ویژه در زنان پس از یائسگی.
2. چگونه توده آدنکس رحم تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص معمولاً با معاینه لگنی، سونوگرافی، سی‌تی اسکن، ام‌آر‌آی یا آزمایش خون (مانند CA 125 برای نشانگرهای سرطانی) انجام می‌شود. در برخی موارد، بیوپسی یا جراحی لازم است.
3. آیا توده آدنکس رحم نیاز به درمان دارد؟
نه همیشه. توده‌های کوچک و بدون علامت ممکن است خودبه‌خود برطرف شوند. اما توده‌های بزرگ، دردناک یا مشکوک به سرطان ممکن است نیاز به نظارت یا جراحی داشته باشند.
4. چه زمانی باید برای توده آدنکس رحم به پزشک مراجعه کرد؟
اگر علائمی مانند درد شدید لگنی، خونریزی غیرمعمول، تهوع، استفراغ یا تب دارید، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید، زیرا ممکن است نشانه عوارض جدی مانند حاملگی خارج رحمی یا پیچ‌خوردگی تخمدان باشد.
5. توده آدنکس رحم در چه کسانی شایع‌تر است؟
این توده‌ها در زنان در سنین باروری (از نوجوانی تا 40 سالگی) شایع‌تر هستند، اما ممکن است در هر سنی رخ دهند. زنانی با سابقه آندومتریوز یا بیماری التهابی لگن در معرض خطر بیشتری هستند.
6. اندازه توده آدنکس رحم چه تأثیری بر درمان دارد؟
توده‌های بزرگ‌تر از 6 سانتی‌متر معمولاً نگران‌کننده‌تر هستند و توده‌های 10 سانتی‌متر یا بزرگ‌تر اغلب نیاز به جراحی دارند. اما توده‌های کوچک‌تر نیز در صورت سرطانی بودن ممکن است نیاز به برداشتن داشته باشند.
7. آیا توده آدنکس رحم می‌تواند باعث ناباروری شود؟
در برخی موارد، مانند هیدروسالپنکس یا آندومتریوز، توده آدنکسال ممکن است با ناباروری مرتبط باشد. مشاوره با پزشک برای ارزیابی دقیق ضروری است.
شنیدن خبر وجود توده آدنکسال می‌تواند نگران‌کننده باشد، به‌ویژه اگر علائمی نداشته باشید. با این حال، اکثر این توده‌ها غیرسرطانی هستند و ممکن است بدون درمان برطرف شوند. معاینات منظم لگنی، توجه به علائم غیرمعمول و مشورت با پزشک می‌تواند به تشخیص زودهنگام و کاهش خطر عوارض کمک کند. برای اطلاعات بیشتر، با یک متخصص زنان یا انکولوژیست زنان مشورت کنید.
گردآوری:بخش سلامت بیتوته
