عبور کودک از خیابان حادثه آفرید / خودش جان سالم به در برد + فیلم
به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، جمعیت جهان در سال ۲۰۲۵ حدود ۸.۲۳ میلیارد نفر برآورد شده است. در این میان، هند با جمعیتی نزدیک به ۱.۴۶ میلیارد نفر (معادل ۱۷.۸٪ جمعیت جهان) و چین با ۱.۴۱۶ میلیارد نفر (حدود ۱۷.۲٪) به‌عنوان پرجمعیت‌ترین کشورها همچنان نقش تعیین‌کننده‌ای در ترکیب جمعیتی جهان ایفا می‌کنند. ایالات متحده نیز با جمعیتی در حدود ۳۴۷ میلیون نفر (۴.۲٪) در جایگاه سوم قرار دارد. در نقطه مقابل، کشورهایی مانند واتیکان با کمتر از ۵۰۰ نفر جمعیت، کوچک‌ترین کشور مستقل جهان محسوب می‌شوند.
برخی کشورها در سال‌های اخیر با روندی قابل تأمل مواجه شده‌اند که حکایت از کاهش نرخ تولد و رشد منفی جمعیت دارد. برای مثال، چین از سال ۲۰۲۲ آمار تولد را کمتر از مرگ‌ها گزارش کرده و در سال ۲۰۲۴ بیش از ۱.۴ میلیون مرگ مازاد بر تولد ثبت شده است. همچنین، ژاپن از سال ۲۰۰۵ روند نزولی جمعیت را آغاز کرده و کره‌جنوبی با نرخ باروری ۰.۷۸ در سال ۲۰۲۲، یکی از پایین‌ترین ارقام دنیا را دارد. سایر کشورها مانند تایلند، روسیه و برخی کشورهای اروپای شرقی (از جمله بلغارستان، لیتوانی، لتونی و اوکراین) نیز کاهش قابل توجه جمعیت را تجربه می‌کنند.
علل اصلی این روندها را می‌توان در کاهش سطح باروری (زیر سطح جایگزینی ۲.۱)، تأثیر عوامل اقتصادی و اجتماعی، افزایش شهرنشینی، هزینه بالای زندگی و انتظارات شغلی جست‌وجو کرد. این وضعیت باعث پیری سریع‌تر جمعیت و افزایش فشارهای اقتصادی و اجتماعی بر نظام‌های تامین اجتماعی و نیروی کار فعال شده است.
ایران نیز با چالشی مشابه روبرو است؛ نرخ باروری در سال ۱۴۰۴ شمسی کمتر از سطح جایگزینی گزارش شده است. پیامدهای این کاهش شامل پیری جمعیت، کاهش نیروی کار فعال، فشار مضاعف بر سیستم‌های تامین اجتماعی و احتمال کاهش رشد اقتصادی در آینده خواهد بود. این موضوع لزوم اتخاذ سیاست‌های هدفمند برای مقابله با روند نزولی جمعیت را برجسته می‌سازد.
کشورهایی که وضعیت مشابهی دارند، برای مقابله با بحران جمعیت، برنامه‌های حمایتی گسترده‌ای را اجرا کرده‌اند:
ژاپن: راه‌اندازی مراکز نگهداری کودک در مسیرهای رفت‌وآمد والدین و ارائه تسهیلات روزانه؛
کره‌جنوبی: سیاست‌های مالی و حمایتی خانواده، افزایش مرخصی زایمان و تسهیلات مسکن، هرچند هنوز نرخ باروری پایین است؛
اروپا (ایتالیا، آلمان، اسپانیا): ارائه یارانه کودک، مرخصی مادری و پدری طولانی‌تر، مراقبت روزانه رایگان و کاهش مالیات خانوار.
ایران می‌تواند با تمرکز بر توسعه مهدکودک‌های دولتی، افزایش مرخصی والدین، اختصاص مسکن ارزان و ارائه تسهیلات مالی به خانواده‌های جوان و همچنین ترویج تعادل بین کار و زندگی، شرایط مساعدتری برای افزایش نرخ باروری فراهم کند.
با توجه به مساحت تقریبی ۱.۶۵ میلیون کیلومتر مربع ایران و در نظر گرفتن تراکم جمعیتی منطقی بین ۲۰ تا ۵۰ نفر در هر کیلومتر مربع، جمعیت بهینه کشور بین ۳۳ تا ۸۰ میلیون نفر تخمین زده می‌شود. البته، با مدیریت منابع و زیرساخت‌های مناسب، می‌توان جمعیت ۸۰ تا ۱۶۰ میلیونی را نیز به صورت پایدار اداره کرد. کارشناسان معتقدند هدف‌گذاری جمعیتی در حدود ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیون نفر، متعادل‌ترین و پایدارترین گزینه برای آینده ایران است.
اگر روند فعلی کاهش جمعیت ادامه یابد، ایران با چالش‌های اقتصادی و اجتماعی قابل توجهی مواجه خواهد شد. کاهش نیروی کار فعال و افزایش جمعیت سالمندان می‌تواند فشار مضاعفی بر نظام‌های تامین اجتماعی و خدمات درمانی وارد کند و از سوی دیگر، کاهش جمعیت فعال، رشد اقتصادی کشور را محدود خواهد ساخت. علاوه بر این، تغییرات فرهنگی و اجتماعی ناشی از این روند می‌تواند به تحولات عمیقی در ساختار خانواده و سبک زندگی منجر شود.
نتیجه‌گیری
بحران جمعیت، موضوعی فراتر از آمار و ارقام است؛ این چالش، موضوعی راهبردی است که برای تضمین آینده اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور نیازمند سیاست‌گذاری جامع، هدفمند و مبتنی بر حمایت‌های مؤثر از خانواده‌هاست. با اتخاذ تدابیر عملی و بهره‌گیری از تجارب جهانی، ایران می‌تواند مسیر حرکت خود را به سوی ثبات جمعیتی و توسعه پایدار هموار سازد و از بروز بحران‌های ناخواسته جلوگیری کند.
در نهایت، موفقیت در مدیریت جمعیت، یکی از شاخص‌های کلیدی توسعه پایدار و امنیت ملی است که باید با نگاه کارشناسی و دوراندیشانه مورد توجه قرار گیرد.
