گروهی از باستان‌شناسان ایرانی در بررسی‌ها و کاوش‌های یک ماهه در محدوده «گور کافری» در استان یزد، ۱۷۹۳ قبر در محدوده‌ای نزدیک به هزار هکتار را درحالی شناسایی کردند که بیش از ۹۰ درصد این گورها در حفاری‌های غیرمجاز تخریب شده است. باستان‌شناسان، قدمت این گورها را که در برخی از آنها اشیاء تدفینی یافته شده است، به دوره اشکانی نسبت می‌دهند.

 

به گزارش ایسنا، پروژه بررسی فشرده پیمایشی و گمانه‌زنی در محوطه گور کافری کویجان، شهرستان بهاباد، استان یزد با حمایت مالی شهرداری بهاباد و مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام شد. گمانه‌زنی‌های باستان‌شناسان همزمان با جنگ ۱۲ روزه اسرائیل با ایران بود که بدون وقفه در این مدت ادامه یافت.

 

محمد حسین عزیزی خرانقی، عضو هیأت علمی و معاون پژوهشی پژوهشکده باستان‌شناسی، که سرپرست کاوش در این محوطه بوده است، گفت: در زمان جنگ تحمیلی ۱۲ روزه، این پروژه با وجود فشارهای زیادی که بر اعضاء گروه بود، با نگرانی از حوادث پیش‌رو و بدون هیچ تعلل یا توقفی به انجام رسید.

 

این باستان‌شناس در ادامه گفت: استان یزد یکی از ناشناخته‌ترین استان‌های کشور از لحاظ مطالعات باستان‌شناسی است و اطلاعات مدون و منتشر شده بسیار اندکی از ادوار فرهنگی ـ تاریخی این استان، وجود دارد. دلیل این موضوع شاید غنای فوق‌العاده بافت‌ها و بناهای تاریخی این استان یزد است که همه توجه و اعتبار را به سوی خود جذب کرده است. هرچند منتشر نشدن دستاوردهای پژوهشی باستان‌شناسی در این استان نیز می‌تواند یکی از عوامل کم‌توجهی مسئولان به انجام این گونه مطالعات در این استان باشد.

 

عزیزی خرانقی افزود: شهرستان بهاباد نیز از این قاعده مستثنی نیست و تقریبا هیچ شناختی از توالی فرهنگی ـ تاریخی استقرارهای انسانی در این شهرستان، وجود ندارد. متاسفانه کمترین میزان بررسی‌های باستان‌شناسی نیز در سطح کشور به استان یزد اختصاص داشته و انجام نشدن بررسی‌های باستان‌شناسی در استان یزد منجر به عدم شناخت اولیه و پایه‌ای از ویژگی‌های فرهنگی ـ تاریخی و باستان‌شناختی این استان دارد. به هر روی شهرستان بهاباد در شرق استان یزد و هم‌مرز با استان‌های کرمان و خراسان جنوبی است و غنای معدنی، کشاورزی و دامداری این شهرستان، از نقاط قوت آن است. ارتفاع حدود ۱۴۰۰ متری از سطح دریا در شهرستان بهاباد، ۲۰۰ متر بالاتر از شهر یزد، منجر به شکل‌گیری آب و هوایی مساعدتر نسبت به نقاط پیرامون از جمله بافق و یزد شده و در ارتفاعات آن درختانی همچون بَنه و بادام کوهی، رشد می‌کنند.  

 

معاون پژوهشکده باستان‌شناسی اظهارکرد: در بررسی‌های باستان‌شناسی پیمایشی و فشرده یک ماهه انجام شده در محدوده گور کافری، ۱۷۹۳ قبر در محدوده‌ای نزدیک به هزار هکتار شناسایی شده است. این حجم از تراکم در این وسعت زیاد، گور کافری کویجان را به یک محوطه گورستانی منحصر به‌فرد تبدیل کرده است ولی متاسفانه این محوطه بیش از چهار دهه است که مورد حفاری غیر مجاز قرار می‌گیرد و بیش از ۹۰ درصد گورهای آن تخریب شده‌اند. با وجود پی‌گیری‌های مداوم و مکرر فرهنگ‌دوستان و مسئولان محلی به دلیل نبود شناخت و درک صحیح کارشناسی از عملکرد و اهمیت این محوطه شاخص، گور کافری هیچ موقع در فهرست آثار ملی ایران به ثبت نرسید و این موضوع به تشدید حفاری‌های غیرمجاز در این محوطه، منجر شد.  

 

سرپرست هیأت باستان‌شناسی افزود: به هر روی برای شناخت بهتر از ماهیت این محوطه، علاوه‌بر بررسی پیمایشی فشرده و سیستماتیک در این محوطه، پنج گور نیز برای گمانه زنی انتخاب و مورد کاوش قرار گرفت. متاسفانه با توجه به ساختار گورهای و عمق کم آن و امکان راحت نفوذ رطوبت و آب به فضای داخلی گور به دلیل ساختار خاک پیرامون گور و منطقه، تقریبا هیچ بقایایی از اسکلت انسانی در گورها باقی نمانده و تنها در مواردی پوسته های فرسوده و خرد شده استخوانهای بلند، باقی مانده است. اشیاء تدفینی محدودی در گورها قرار داده شده که شامل یک یا دو ظرف سفالی در بالای سر و پای تدفین و اشیاء کوچک مفرغی شامل دستبند و انگشتر و مهرههای سنگی/ خمیر شیشه است.

 

این باستان‌شناس ادامه داد: با توجه به مطالعات ابتدایی انجام شده می‌توان این محوطه را به دوره اشکانی منسوب کرد و با توجه به تشابه بیشتر قبور و اشیاء آنها، می‌توان محوطه گور کافری کویجان را به عنوان گورستانی متعلق به مردمانی عادی در دوره اشکانی دانست که در این محدوده، زندگی می‌کردند. این تاریخ‌گذاری نسبی و مقدماتی است و ممکن است پژوهش‌های تکمیلی آتی منجر به تغییر در این گاه‌نگاری شود. با توجه به اهمیت بالای این محوطه، هدف اصلی گروه پژوهشی پس از ارائه گزارش پژوهشی پروژه، تکمیل پرونده ثبتی این اثر و پیگیری تا ثبت در فهرست آثار ملی کشور است.

 

عزیزی خرانقی گفت: در این پروژه مسئولان محلی شهرستان، فرماندار و شهرداری بهاباد و مدیرکل و معاون میراث فرهنگی استان یزد، کمال همکاری با پروژه را داشته‌اند.