*********

سعید حجاریان تئورسین اصلاحات در شماره امروز روزنامه هم‌میهن آنگه باعث وحدت میان مردم در طول جنگ تحمیلی شده بود را میهن‌پرستی خوانده و آن را متفاوت از ملی‌گرایی می‌داند؛ این فعال اصلاح‌طلب گفته است:

اولین آن‌ها «میهن‌پرستی» یا patriotism است و دیگری «ملی‌گرایی» یا nationalism. در مفهوم اول بیشتر جا و مکان محل بحث است و مشخصاً حس تعلق به «خاک» مورد توجه قرار می‌گیرد. گویی خانه‌ فرد را آتش زده‌اند و او برای اطفاء حریق دست به هر اقدامی می‌زند؛ چه جمعاً و چه انفراداً. اما در مفهوم دوم تمرکز و توجه عمدتاً بر «هویت» است. در واقع ناسیونالیسم ناظر بر امری وجودی و اگزیستنت است. یعنی فرد احساس می‌کند دیگری می‌خواهد او را به‌کلی نابود کند و هویت‌اش را از بین ببرد.

حجاریان همچنین گفته است:

یعنی مشخصاً‌ از ایران، ایرانی‌زدایی کنند تا حدی‌که خون ایرانی در رگ غیرایرانی به جریان بیفتد. با این تفکیک و توضیح به گمان من آنچه در جنگ اخیر برجسته شد میهن‌پرستی بود نه ملی‌گرایی. یعنی ما با «همبستگیِ میهن‌پرستانه» مواجه بودیم. بنابراین اگر مردم مطمئن شوند سایه جنگ دیگر بر سرشان سنگینی نمی‌کند و اوضاع به حالت عادی برگشته است، از آنچه که میان «ملت» و «دولت» افتاده است، دوباره پرونده «ناسیونالیسم ایرانی» روی میز قرار خواهد گرفت. یعنی وقتی دولت قادر نیست کارویژه‌های خود را به‌درستی انجام دهد یا در حوزه‌هایی خود را در برابر مردم تعریف ‌کند، احساسات ملی‌گرایانه و در نتیجه تعلقات ناسیونالیستی فروکش می‌کند.

در تشریح این جزئیات از سوی حجاریان بیان چند نکته خاص ضروری است:

۱- همانطور که سعید حجاریان گفته است میهن پرستی احساس عشق، فداکاری و احساس دلبستگی به کشور است. این دلبستگی می تواند ترکیبی از بسیاری از احساسات مختلف، زبان مربوط به سرزمین خود، از جمله جنبه های قومی، فرهنگی، سیاسی یا تاریخی باشد. این موضوع شامل مجموعه ای از مفاهیم نزدیک به ناسیونالیسم، نظیر ملی گرایی مدنی و گاهی ملی گرایی فرهنگی می باشد.

۲- میهن پرستی در اسلام اگر به معنی ستودن وطن و عشق به آن باشد امری پسندیده است. حدیث نبوی معروف "حب الوطن من الایمان" (عشق به وطن جزئی از ایمان است.) موید این ادعاست. در آیه شریفه ۸ و ۹ سوره مبارکه الممتحنه آمده است: (خدا شما را از نیکی کردن و رعایت عدالت نسبت به کسانی که در امر دین با شما پیکار نکردند و از خانه و دیارتان بیرون نراندند، نهی نمی کند؛ چرا که خداوند عدالت پیشگان را دوست دارد. تنها شما را از دوستی کسانی نهی می کند که در امر دین، با شما پیکار کردند و شما را از خانه هایتان بیرون راندند، یا به بیرون راندن شما کمک کردند، (نهیتان می کند) از این که با آنها دوستی کنید. و هر کس آنها را دوست دارد، ظالم و ستمگر است).

۳- همین میهن پرستی است که باعث می شود مردم در دفاع از سرزمین هایشان برخیزند و به جنگ دشمن بروند تا جایی که جانشان را هم در راه همین وطن بدهند.

۴- اما چرا حجاریان این تفکیک را غلیظ کرده است؟ یک دلیل واضح آن که طیف رادیکال اصلاحات با میهن‌پرستی فاصله داشته و آن را خلاف پروژه دولت/ ملت خود ارزیابی می‌کنند.

۵- مخالفت با میهن‌پرستی از سوی حجاریان ریشه از دیدگاه فکری او در مخالفت با ولایت فقیه دارد، نظام «امت-امامت» اصل ثابت و پارادایم حاکم در عرصه سیاست اسلامی است و در ذیل آن در هر دوره و زمانی و متناسب با شرایط زمان و مکان و اقتضائات عصری، بر اساس اجتهاد دینی به وسیله سازوکارهای متغیّر، آن اصل ثابت تبیین و تعریف می‌شود.

۶- نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران هم از مصادیق بازسازی شده و اسلامی پدیده «دولت-ملت» طبق متفاهم دنیای امروز است و هم مصداق بازسازی شده نظام سیاسی «امامت-امت» است. اصلاً ما معتقدیم امتیاز انقلاب اسلامی و امتیاز اندیشه بنیانگذار این انقلاب به همین است که توانست سنت اسلامی را برای انسان معاصر بازسازی و در دسترس قرار دهد. این هم عرضی در قاموس فکری حجاریان جا نمی‌شود!

قاطبه فعالان سیاسی و چهره های روشن‌فکری که شماری از آنان را پیشتر به مواضع متفاوت و گاهی رادیکال می شناختیم، همراه با موج «همبستگی ملی» پای کار ایران ۹۰ میلیونی آمدند، روزنامه خراسان به نقل از محمد قوچانی درباب این همفکری نوشته است:

یکی از افسوس‌های تاریخی من در دوران دفاع مقدس، «قدرت موشکی» بود که نداشتیم و ما موشک را با بدبختی به دست آوردیم و [اهمیت رسیدن ملت ایران به توان موشکی] امروز روشن می‌شود. و حالا می‌فهمیم بازدارندگی نظامی مانند بازدارندگی سیاسی و ملی هم مهم است. یکی از دستاوردهای این ۱۲ روز، پودر شدن و دود شدن ارتجاعی به اسم سلطنت پهلوی بود. افرادی را دیدم که هیچ نسبتی با جمهوری اسلامی نداشتند اما این ننگ [پهلوی] را نمی‌توانستند تحمل کنند؛ شبیه یک عروسک خیمه شب بازی با او برخورد شد.