اقدامات دلگرم‌‌‌کننده 

احسان عسکری فیروزجائی، کارشناس بازار سرمایه به ارزیابی این اقدامات پرداخت و گفت: ریسک‌‌‌های وارد شده اخیر به بازار سرمایه، باعث ایجاد یک ترس و واکنش بیش از اندازه بین اهالی بازار شد، انتظار می‌‌‌رفت که پیش از بازگشایی بازار، اقدامات حمایتی وزارت اقتصاد شامل حال بورس تهران هم بشود. اما این اقدامات با تاخیر همراه شد که به سنگین‌‌‌تر شدن صف‌‌‌های فروش منجر شد. در نتیجه حمایت‌‌‌هایی که از بازار سرمایه اتفاق افتاد، تاثیر خود را دیرتر گذاشت و بخشی از منابع سرمایه‌‌‌گذاران، از بازار سهام خارج شد.

عسکری به ارزیابی میزان تاثیرگذاری حمایت‌‌‌ها بر بازار پرداخت و گفت: ورود بانک مرکزی در کنار سازمان بورس و اوراق بهادار، دلگرم‌‌‌کننده بوده است و تزریق منابع توانست تا حد زیادی از هیجان فروش، بکاهد. مرحله بعدی، عرضه اوراق تبعی «همیار» یا همان بیمه سهام بود که سابقا نشان داده شده که سرمایه‌‌‌گذاران نسبت به آن واکنش مثبت نشان می‌‌‌دادند، البته این اقدامات با تاخیر همراه بوده و سازمان بورس و اوراق بهادار، می‌توانست در گام اول با افزایش دامنه نوسان سهام، به نقدشوندگی بازار کمک کند و در کنار حمایت از بازار از طریق نقدینگی و اوراق تبعی، این تصمیمات می‌توانست تاثیر زودهنگام‌‌‌تری بر بازار داشته باشد. 

نکته قابل توجه این است، دولت نمی‌تواند به هر طریقی و از هر منابعی برای حمایت از بازارسهام، اقدام به تزریق منابع کند. چون این امکان وجود دارد که به رشد نقدینگی و تورم منجر و آثار و تبعات آن دامن‌‌‌گیر اقتصاد کشور شود. اما باید برای نهادهای مالی و هلدینگ‌‌‌های سرمایه‌‌‌گذاری تمهیداتی جهت ارائه راه‌‌‌حل اندیشیده شود.

بازار سرمایه ما از چند جهت آسیب دید. محدود بودن دامنه نوسان قیمت سهام یکی از این چالش‌‌‌هایی بود که به بازار آسیب زد؛ عاملی که به‌‌‌ویژه در شرایط بحرانی، منجر به ایجاد صف‌‌‌های فروش سنگین و تشدید فشار فروش و پنیک در میان سرمایه‌‌‌گذاران می‌شود. در این میان، محدودیت‌‌‌های اعمال‌‌‌شده بر صندوق‌های اهرمی نیز مزید بر علت شد. خوشبختانه سازمان بورس با درک این وضعیت، گام‌‌‌هایی در جهت بهبود دامنه نوسان صندوق‌های اهرمی برداشت که اقدامی مثبت ارزیابی می‌شود. در چنین شرایطی بازنگری در مورد ریزساختارها در کنار اجرای تمهیدات مدنظر مانند بیمه سهام و تزریق نقدینگی ضروری است. 

نشانه‌‌‌هایی از تلاش دولت برای بهبود سودآوری شرکت‌ها با کاهش هزینه‌‌‌های تحمیلی بر شرکت‌های بزرگ، به‌‌‌ویژه در صنایع پتروشیمی و فولاد، از جمله کاهش هزینه برق، حامل‌‌‌های انرژی و سوخت، مشاهده می‌شود که گام مثبتی است. با این حال، مهم‌ترین نیاز بازار، بازگشت اعتماد به بازار سهام، نه از حیث کاهش ریسک‌‌‌های سیاسی، بلکه از نظر حفظ نقدشوندگی دارایی‌‌‌ها است که باید اولویت اول سیاستگذاران قرار گیرد. 

درس‌‌‌های یک بازگشایی بحرانی

سید‌فرهنگ حسینی، کارشناس بازار سرمایه به ارزیابی تصمیمات نهاد تنظیم‌‌‌گر پرداخت و گفت: بازار پس از تعطیلی دو هفته‌‌‌ای و اعلام سخنگوی دولت بدون هیچ گونه تغییر در ریزساختارها و محدودیت‌‌‌های معاملاتی بازگشایی شد. امری که در بورس‌‌‌های روسیه و اوکراین پس از جنگ و حتی ایالات‌متحده پس از یازده سپتامبر رخ نداد و علاوه بر اصلاح ریزساختارها منابع مالی بیش از یک درصد بازار تزریق شده بود. ‌‌‌‌‌‌در بازگشایی بورس تهران برآوردها حاکی از نیاز نقدینگی ۳۰ همتی برای حمایت و متعادل‌سازی بازار بود. با این حال در زمان بازگشایی منابع خاصی تخصیص پیدا نکرد و شاهد تشکیل صف فروش از روز اول و حتی تشدید آن از میانه‌‌‌های روز اول تا متعادل شدن بازار بودیم، در مجموع ۳۰ همت پول حقیقی از بازار خارج شد، پس از ناکارآیی سیاست بازگشایی بدون حمایت و اصلاح ریزساختارها، اقدامات حمایتی از سوی سازمان بورس در دستور کار قرار گرفت؛ از جمله دریافت منابع از صندوق توسعه ملی و بانک مرکزی، تامین مالی از محل انتشار ابزارهای بدهی و بیمه سهام.

وی افزود: در شرایطی که جنگ آسیبی به شرکت‌ها و روند سوددهی شرکت‌ها نداشته، شاهد اصلاح ۱۲ درصدی شاخص کل بودیم که عمده علت آن اثرات رفتاری از جمله توده‌‌‌واری، ربایشی، زیان گریزی، پشیمان‌‌‌گریزی و فومو بوده که نشان می‌دهد متاثر از عوامل بنیادی نبوده است. با این حال، به دلیل تصور دولت و وزارت اقتصاد مبنی بر عادی بودن واکنش بازار، این اصلاح که یکی از شدیدترین اصلاح‌‌‌ها بوده که رخ داده است و پس از آن تزریق منابع رخ داد. این مهم با یک چالش اساسی و ناکارآمدی سیستم بازارگردانی و مدیریت صندوق‌های اهرمی هم روبه‌رو شد. این وضعیت سبب عدم تعادل این نمادها و تشدید فروش و اثر هاله‌‌‌ای این نمادها بر بقیه نمادهای بازار شد. هر چند با تدابیر اندیشیده شده حمایتی، صف‌‌‌های فروش این نمادها جمع‌آوری شد، اما لزوم اصلاح مکانیزم آنها از جمله تبدیل به صدور و ابطالی برای جلوگیری از تسری آثار منفی به دیگر بخش‌های بازار و محدودیت در فروش به دلیل ماهیت پرریسک اشاره کرد. ابزارهای پرریسک در بازارهای مالی توسعه‌‌‌یافته، مانند هج‌‌‌فاندها معمولا صدور و ابطالی هستند. بازار با رویه مناسب و پیگیری سازمان بورس متعادل شد و توانست یک سوم کاهش را در هفته اخیر جبران کند.

کارشناس بازار سرمایه اضافه کرد: کارکرد ابزارهای حمایتی سازمان بورس هم مناسب بوده و تضمین بازده ۲۰ درصدی پرتفوی‌‌‌های کمتر از ۵۰۰ میلیون تومان توانسته فشار فروش ۱۰ همتی از بازار را خارج کند و انتظار می‌‌‌رود ۱۰۰هزار نفر از این اوراق تبعی استفاده کنند. اوراق تبعی تامین مالی ۲۰ همت هم می‌تواند موج تقاضای جدید در بازار ایجاد کند و سبب رشد شاخص در روزهای پیش‌رو شود و انتظار می‌‌‌رود شاخص بتواند تا محدوده قبل از بازگشایی افزایش یابد. مهم‌ترین تجربه بازار، لزوم برنامه‌‌‌ریزی و اجرای ابزارهای حمایتی از ابتدا و به صورت شفاف است به نحوی که نقدینگی لازم تزریق شده و ریزساختارها تعدیل و محدودیت فروش ریالی به دلیل جلوگیری از تشدید صف‌‌‌های فروش شود. این فرآیند می‌تواند میزان کاهش شاخص را محدود کند، این موضوع از آنجا اهمیت دارد که اعتماد سرمایه‌‌‌گذاران مهم است. آثار فعلی این کاهش و تصور عادی بودن شرایط توسط دولت، روی میز ماندن چند ده همت اوراق دولتی به دلیل فشار در بازگشایی صندوق‌های با درآمد‌‌‌ثابت و عدم حمایت و توقف عرضه‌‌‌های اولیه و بلوک خصوصی‌‌‌سازی دولت است که بازگشت آن بسیار پرهزینه‌‌‌تر خواهد بود.