خبرگزاری مهر- گروه استانها: در سال‌های اخیر، بحران‌های زیست‌محیطی نظیر کاهش پوشش گیاهی، خشکسالی‌های مکرر، فرسایش شدید خاک و افزایش ریزگردها، زنگ خطر جدی برای محیط زیست ایران به صدا درآورده است.
در این میان، استان لرستان با اقلیم متنوع و شرایط توپوگرافی خاص، همواره یکی از کانون‌های اصلی توجه فعالان محیط زیست و دستگاه‌های اجرایی در حوزه محیط زیست و منابع طبیعی بوده است.
این استان از یک سو ظرفیت گسترده‌ای برای توسعه جنگل‌کاری و احیای منابع طبیعی دارد و از سوی دیگر، به‌شدت در معرض تهدیدات محیطی ناشی از نابودی پوشش گیاهی و بهره‌برداری‌های ناپایدار قرار دارد.
لرستان در خط مقدم جبهه احیای سرزمین
در چنین شرایطی، اعلام رسمی برنامه‌ریزی برای تولید و کاشت ۱۰ میلیون اصله نهال در لرستان از سوی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری، می‌تواند در صورت اجرای اصولی و درست گام مؤثری در سیاست‌های محیط‌زیستی استان به‌شمار بیاید.
این طرح که با مشارکت بیش از ۶۰ دستگاه اجرایی، شهرداری‌ها، انجمن‌های زیست‌محیطی و جوامع محلی طراحی شده، نه‌تنها از حیث حجم و گستره اجرایی، بی‌سابقه است، بلکه از منظر نوع نگاه مشارکتی به توسعه پایدار و بازگشت به اصول احیای سرزمین نیز اهمیت ویژه‌ای دارد.
سه دسته گونه درختی در طرح گنجانده شده‌اند
در این رابطه شیرزاد نجفی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان از برنامه‌ریزی گسترده برای اجرای طرح کاشت ۱۰ میلیون اصله نهال در استان خبر داد.
وی به خبرنگار مهر اظهار داشت: مقدمات اجرای این طرح گسترده فراهم شده و قرار است با مشارکت حدود ۶۰ دستگاه اجرایی، انجمن‌های زیست‌محیطی، شهرداری‌ها و جوامع محلی در سطح استان عملیاتی شود.
نجفی با اشاره به تنوع گونه‌های نهال در این طرح تصریح کرد: نهال‌هایی که در این پروژه کاشت خواهند شد به سه دسته تقسیم می‌شوند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان توضیح داد: یک دسته از این نهال‌ها گونه‌های فضای سبز شامل کاج، سرو و اقاقیا خواهد بود که با همکاری شهرداری‌ها برای توسعه فضای سبز شهری به کار گرفته خواهند شد.
دسته سوم نهال‌ها برای کاشت از نوع گونه‌های جنگلی در نظر گرفته شده است که در هشت نهالستان فعال استان تولید و در عرصه‌های منابع طبیعی کاشت خواهند شد
نجفی ادامه داد: یک دسته دیگر گونه‌های اقتصادی همچون صنوبر و اکالیپتوس خواهد بود که با مشارکت بهره‌برداران و کشاورزان تولید و کشت می‌شوند.
وی بیان کرد: صنوبرها عمدتاً برای مناطق سردسیر و اکالیپتوس برای مناطق گرمسیر استان در نظر گرفته شده‌اند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان یادآور شد: دسته سوم نهال‌ها برای کاشت از نوع گونه‌های جنگلی در نظر گرفته شده است که در هشت نهالستان فعال استان تولید و در عرصه‌های منابع طبیعی کاشت خواهند شد.
مشارکت مردمی، کلید موفقیت طرح
وی در ادامه تأکید کرد: اجرای این طرح بدون همکاری جوامع محلی، بهره‌برداران، نهادهای دولتی و مردم امکان‌پذیر نیست.
نجفی اضافه کرد: مشارکت گسترده مردم در تولید، نگهداری و کاشت نهال‌ها عامل اصلی موفقیت این پروژه عظیم زیست‌محیطی خواهد بود.
اهداف طرح: مقابله با بیابان‌زایی و توسعه پایدار
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان همچنین خاطرنشان کرد: هدف اصلی این طرح، ارتقای سرانه فضای سبز، توسعه جنگل‌کاری، تقویت پوشش گیاهی استان، مقابله با بیابان‌زایی، جلوگیری از فرسایش خاک و کمک به معیشت بهره‌برداران از طریق کشت گونه‌های اقتصادی است.
تولید نهال در نهالستان‌های تخصصی استان
نجفی گفت: تمامی گونه‌های جنگلی در هشت نهالستان تخصصی استان تولید می‌شوند و سپس متناسب با نیاز مناطق مختلف و اقلیم‌های استان، در عرصه‌های هدف کاشته خواهند شد.
وی اظهار امیدواری کرد که با اجرای موفق این طرح، گامی مهم در جهت احیای منابع طبیعی، بهبود کیفیت زیست‌محیطی و ایجاد اشتغال سبز در لرستان برداشته شود.
پاسخی سبز به یک نیاز ملی
منابع طبیعی به‌تنهایی نمی‌تواند این یک میلیارد درخت را بکارد و نگهداری کند، همه مردم باید مشارکت داشته باشند
این اظهارات شیرزاد نجفی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان در حالی مطرح می‌شود که پیش از این نیز طرح ملی «کاشت یک میلیارد درخت» با رویکردی مردمی، طی سال‌های گذشته کلید خورده بود تا به زعم دست اندرکاران این طرح به یکی از چالش‌های بزرگ زیست‌محیطی ایران-یعنی کمبود پوشش گیاهی در اقلیم خشک و نیمه‌خشک کشور-پاسخی بلندمدت و مؤثر داده شود.
این پروژه که با حمایت وزارت جهاد کشاورزی و همکاری سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در حال اجراست، قرار است طی چهار سال، سالانه ۲۵۰ میلیون اصله نهال را به خاک ایران بسپارد.
در استان لرستان نیز اقدامات برای اجرای این طرح آغاز شده و طبق گفته‌ی همت‌الله سیفی، مشاور مدیرکل منابع طبیعی استان، سهم لرستان از این طرح ۳۰ میلیون اصله نهال است که سالانه حدود ۷.۵ میلیون باید کاشته شود.
وی پیش از این به مهر گفته بود: «منابع طبیعی به‌تنهایی نمی‌تواند این یک میلیارد درخت را بکارد و نگهداری کند، همه مردم باید مشارکت داشته باشند.» سیفی همچنین به توصیه مقام معظم رهبر معظم انقلاب اشاره می‌کند که اگر هر ایرانی سالانه سه نهال بکارد، این هدف در یک سال محقق خواهد شد.
آغاز از مدرسه؛ نهال‌کاری در دل آموزش
یکی از نوآوری‌های که در این طرح مد نظر بود آغاز فرهنگ‌سازی از مدارس است لذا در قالب تفاهم‌نامه‌ای با وزارت آموزش‌وپرورش، طرح «هر مدرسه، یک نهالستان» با عنوان شهید عنایت‌الله مرادی اجرایی شد.
سیفی می‌گوید: «در سال گذشته حدود ۹۴ هزار و امسال نیز ۶۷ هزار دانش‌آموز لرستانی در این زمینه آموزش دیده‌اند.» هدف این است که نسل آینده از سنین پایین با اهمیت محیط زیست و نقش درختان در زندگی آشنا شود.
از زراعت چوب تا ترسیب کربن
نقش این طرح تنها در زیباسازی یا بهبود فضای سبز خلاصه نمی‌شود. ایران در جایگاه هفتم جهان در تولید کربن و رتبه ۴۲ در ترسیب آن قرار دارد.
از این منظر، گسترش زراعت چوب، کاشت گونه‌های مثمر و جنگلی و افزایش تاب‌آوری درختان در برابر گرما و کم‌آبی، اهدافی کلان برای کاهش اثرات تغییر اقلیم نیز به شمار می‌آید. به گفته همت‌الله سیفی، مشاور مدیرکل منابع طبیعی استان، حتی در اراضی شخصی نیز اجرای این طرح بلامانع است، که می‌تواند مشارکت مردم را بیشتر کند.
بنابراین گزارش، این طرح تنها یک کمپین درختکاری نیست، بلکه متولیان معتقدند که مبتنی بر پشتوانه علمی و فناوری نیز هست. مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، به‌عنوان کمیته علمی این طرح، به همراه پژوهشکده آبخیزداری، راهکارهایی چون استفاده از روش‌های نوین آبخوان‌داری، مکان‌یابی دقیق، و بهره‌گیری از آبیاری قطره‌ای و بارانی را برای بهینه‌سازی مصرف آب و مقاوم‌سازی نهال‌ها ارائه داده‌اند.
به نظر می‌رسد در دنیای امروز، توسعه پایدار بدون توجه به منابع طبیعی، معنایی نخواهد داشت. آنچه لرستان امروز در قالب این طرح دنبال می‌کند، نه صرفاً کاشت درخت، بلکه اقدامی نمادین و عملی در راستای مقابله با بیابان‌زایی، ایجاد اشتغال سبز، افزایش سرانه فضای سبز و بازیابی تعادل طبیعی از دست‌رفته است.
ترکیب گونه‌های جنگلی، اقتصادی و فضای سبز در این طرح نشان می‌دهد که نگاه جامع‌نگر در انتخاب نهال‌ها لحاظ شده و تلاش شده است منافع زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی در کنار یکدیگر تقویت شوند.
مشارکت فراگیر، کلید موفقیت طرح ملی نهال‌کاری
این طرح، آزمونی است برای میزان تعهد نهادهای دولتی، ظرفیت‌سازی اجتماعی و همچنین پایداری منابع طبیعی در لرستان. اگر به‌درستی اجرا و نظارت شود، می‌تواند الگوی ملی و حتی منطقه‌ای در مبارزه با بحران‌های زیست‌محیطی باشد.
مشارکت مردم، همدلی نهادهای اجرایی، و نگاه علمی به انتخاب گونه‌ها، سه محور حیاتی برای موفقیت این طرح‌اند.
اگر این روند با دقت، استمرار و نظارت کافی همراه باشد، اجرای این طرح در ایران و لرستان در سال‌های پیش‌رو می‌تواند به الگوی‌ای در مدیریت منابع طبیعی و احیای سرزمین بدل شود؛ سرزمینی که ریشه‌هایش در تاریخ کهن است و آینده‌اش به تصمیم‌های امروز وابسته.
