همشهری‌آنلاین - مجید جباری: باز هم هورالعظیم، باز هم آتش و دود؛ این‌بار غلیظ‌تر، گسترده تر و نفس‌گیرتر. از جمعه‌شب، دود ناشی از آتش‌سوزی در محدوده عراقی تالاب هورالعظیم بار دیگر آسمان خوزستان را تیره کرده است. ۶ شهر استان در وضعیت اضطراری آلودگی قرار گرفتند و فعالیت ادارات در هویزه، دشت آزادگان، حمیدیه، اهواز، کارون و باوی به حالت دورکاری درآمد.احمدرضا لاهیجان‌زاده معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست اما از ارائه یک طرح جامع و فوری برای مدیریت آتش‌سوزی‌های هورالعظیم و تامین نیاز آبی این تالاب مرزی به دولت خبر می‌دهد که بر اساس آن قرار است همکاری های محیط زیستی به ویژه در زمینه تالاب مهم و مرزی هورالعظیم افزایش یابد. آزادسازی حقابه تالاب از سوی دو کشور ایران و عراق، خدمات رسانی رایگان توسط بیمارستان‌های شهرهای خوزستان که درگیر دود و گرد و غبار هستند و همچنین تغییر اولویت حقابه هورالعظیم از جمله مهمترین جزئیات برنامه مهار و کنترل آتش سوزی تالاب هورالعظیم است.
مردم در محاصره دود
صدای مردم منطقه، روایت تلخی از بحران دارد. ابوحکیم سواری زیدان، از ساکنان دشت آزادگان، وضعیت دود غلیظ تالاب هورالعظیم را بسیار نگران‌کننده می‌داند. او به همشهری‌آنلاین می‌گوید: دود سنگینی که از بخش عراقی تالاب به سمت شهرهای مرزی آمده، نفس کشیدن را برای مردم دشوار کرده است. حتی در داخل خانه‌ها نیز هوای پاک وجود ندارد. شدت آلودگی به حدی است که رفت‌وآمد در فضای باز به سختی ممکن است و بسیاری از مردم با مشکلات تنفسی روبه‌رو شده‌اند. این وضعیت چندین بار در سال تکرار شده، اما این‌بار حجم دود و مدت زمان آن بسیار بیشتر است. ابوحکیم همچنین تاکید می‌کند که این آلودگی علاوه بر آسیب‌های بهداشتی، فعالیت‌های روزمره مانند کار و تحصیل را نیز مختل کرده است. او از مسئولان می‌خواهد برای حل این بحران فرامرزی چاره‌اندیشی کنند و به وضعیت دشوار مردم توجه بیشتری شود.
دلیل آتش‌سوزی چیست؟
مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان با اشاره به عوامل تشدید آتش سوزی در محدوده عراقی تالاب هورالعظیم می‌گوید: خشکی مطلق بخش‌های بزرگی از تالاب هورالعظیم در خاک عراق، به‌دلیل مسدود شدن مسیرهای رهاسازی آب به سمت دریاچه «ام‌النعاج»، عامل اصلی شعله‌ور شدن این آتش‌سوزی‌هاست.
کوچ اجباری از هورالعظیم | هور احیا شدنی است؟
محمدجواد اشرفی، در گفت‌وگو با همشهری‌آنلاین می‌افزاید: در ۴ ماه گذشته بارها شاهد آتش‌سوزی در بخش عراقی تالاب بوده‌ایم که دود آن شهرهای ایرانی را تحت تأثیر قرار داده است. اما آتش تنها مسئله نیست. گاز متان که از زمین‌های باتلاقی خشک‌شده آزاد می‌شود، بدون آن‌که شعله‌ای قابل مشاهده داشته باشد، دود متراکم تولید می‌کند. این دود غلیظ با وزش باد، به سمت ایران می‌آیند و ساکنان مناطق مرزی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
خبر خوش برای هورنشینان
اشرفی می‌گوید: در ۴ ماه گذشته، هیچ آتش‌سوزی در بخش ایرانی که منجر به تعطیلی یا آلودگی شدید هوا شده باشد، رخ نداده است. با این حال اگر حقابه هورالعظیم تامین نشود، بخش ایرانی تالاب نیز در مسیر خشکی شدید قرار خواهد گرفت.
او از قول استاندار خوزستان می‌گوید: قرار است طی روزهای آینده، رهاسازی آب از سد سیمره (بالادست سد کرخه) برای جبران بخشی از حقابه هورالعظیم انجام شود. اقدام مهمی که اگر محقق نشود، ممکن است بحران به زودی به محدوده ایرانی تالاب هورالعظیم هم برسد.
پیشگیری با طرح جدید دولت
معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست، از ارائه یک طرح جامع برای مدیریت آتش‌سوزی‌های هورالعظیم و تامین نیاز آبی این تالاب مرزی به دولت خبر می‌دهد و می‌گوید:این طرح که با امضای رئیس سازمان حفاظت محیط زیست به معاون اول رئیس‌جمهور، محمدرضا عارف، ارسال شده، از سوی ایشان به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ شده است.
احمدرضا لاهیجان‌زاده در گفت‌وگو با همشهری‌آنلاین در بیان جزئیات برنامه مهار و کنترل آتش سوزی در تالاب هورالعظیم که تالاب مشترک و مرزی بین ایران و عراق است، ادامه می‌دهد: بخش اصلی طرح، برگزاری نشست سطح بالای ایران و عراق با محوریت وزارت امور خارجه است که قرار است با حضور معاون اول رئیس‌جمهور ایران، نخست‌وزیر عراق و روسای سازمان محیط زیست ۲ کشور برگزار شود. در این نشست، موضوع تامین آب از رود دجله برای بخش عراقی تالاب و تخصیص آب از سد کرخه برای بخش ایرانی بررسی خواهد شد.
مدیریت یکپارچه دو کشور بر هورالعظیم
معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست اضافه می‌کند: طرح پیشنهادی همچنین شامل مواردی مانند پایش مشترک اکولوژیکی در دو سوی تالاب، از جمله بررسی منابع آب، پوشش گیاهی و تنوع زیستی است تا مدیریت یکپارچه بر تالاب شکل بگیرد. نصب دوربین‌های پایش برای شناسایی سریع آتش‌سوزی‌ها، فراهم کردن امکان ورود سریع بالگردها و هواپیماهای اطفای حریق از سمت ایران، بدون درگیر شدن در روندهای اداری طولانی، از دیگر محورهای این برنامه است.
ثبت هورالعظیم در کنوانسیون رامسر
لاهیجان‌زاده همچنین بر ضرورت ثبت بخش ایرانی تالاب در کنوانسیون رامسر تاکید می‌کندو می‌گوید: تامین آب هورالعظیم باید در اولویت دوم پس از آب شرب قرار گیرد. در صورت ادامه خشکی، خطر تبدیل این منطقه به کانون گردوغبار و آتش‌سوزی‌های گسترده وجود دارد.
او همچنین تجهیز ویژه اورژانس بیمارستان‌های مناطقی که درگیر دود و حتی گرد و غبار هستند را یکی دیگر از برنامه ها عنوان می‌کند و می گوید: این بیمارستان‌ها باید در روزهایی که آلاینده هوای شهرهای خوزستان دود و گرد و غبار است، به صورت رایگان به شهروندان خدمات‌رسانی کنند.
به گزارش همشهری‌آنلاین، هورالعظیم قربانی کم‌آبی شدید است، اما این وضعیت بیشتر ناشی از نبود همکاری و هماهنگی جدی میان ایران و عراق و ناکارآمدی دیپلماسی محیط‌زیستی است. هرچند بحران اقلیمی، گرمایش جهانی و خشکسالی‌های طولانی نیز بر خشکی تالاب تاثیرگذارند، اما سهم اصلی این بحران به محدودیت‌های شدید در رهاسازی آب از سوی عراق بازمی‌گردد. با وجود اینکه هورالعظیم یک تالاب فرامرزی و مشترک بین دو کشور است، اما تاکنون هیچ برنامه عملیاتی الزام‌آوری برای مدیریت و حفاظت مشترک آن به اجرا درنیامده و استمرار بحران و آسیب‌های زیست‌محیطی را رقم زده است.
