ابراهیم فتاحی در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد موج گرمای اخیر که در کشور اتفاق افتاده توضیح داد: با توجه به موقعیت جغرافیای ایران رخداد دماهای بالا در نیمه دوم تیر و نیمه اول مرداد، یک رخداد طبیعی تلقی می‌شود. مقایسه میانگین دمای تیرماه سال جاری با دوره بلند مدت مشابه حاکی از افزایش یک درجه‌ای دما در ماه جاری است.
وی خاطر نشان کرد: بررسی آماری نشان می‌دهد که در سال‌های گذشته بی‌هنجاری دمایی بیشتر از یک درجه، در میانگین دمای کشور ثبت شده است؛ بنابراین این موج گرما را نمی‌توانیم یک پدیده نادر قلمداد کنیم.
به گفته این پژوهشگر؛ این افزایش دما می‌تواند باعث افزایش تابش مضر امواج فرابنفش شود و هموطنان نباید در معرض نور مستقیم آفتاب باشند، مسئله گرمازدگی و افزایش مصرف حامل‌های انرژی و نیازهای آبی وجود دارد که باید به آن توجه داشت ولی یک موج گرمای غیر عادی نیست.
افزایش تعداد و گسترش امواج گرمایی در ایران
فتاحی در پاسخ به این سوال که آیا تعداد موج‌های گرما و شدت آن‌ها در ایران افزایش داشته است یا خیر؛ گفت: بررسی داده‌های دیدبانی سازمان هواشناسی کشور نشان می‌دهد که میانگین دمای کشور در دهه ۲۰۲۰ (۲۰۱۹-۲۰۱۰) حدود ۱.۲ درجه سلسیوس نسبت به دوره نرمال مرجع تعیین شده از سوی سازمان جهانی هواشناسی (۱۹۹۰-۱۹۶۱) افزایش یافته است. همچنین بررسی داده‌های دیدبانی ۵۰ سال اخیر نشان می‌دهد میانگین دمای بیشینه میانگین دمای کمینه و میانگین دما نیز روند افزایشی داشته است.
میانگین دمای ایران در هر دهه ۴ دهم سلسیوس افزایش داشته است
وی با اشاره به افزایش میانگین دمای هوای ایران به اندازه ۴ دهم سلسیوس در هر دهه، تحت تأثیر گرمایش جهانی و تغییر اقلیم، ادامه داد: موضوع گرمایش جهانی و تغییر اقلیم نه فقط در کشور ما، بلکه در سایر کشورها پیامدهایی داشته که یکی از پیامدهایی آن افزایش رخداد مخاطرات جوی و اقلیمی بوده است. مثلاً رخداد خشکسالی‌های شدید و فراگیر افزایش رخداد بارش‌های شدید و سیل آسا افزایش پدیده گرد و خاک وسایر پدیده‌های حدی جوی را به دنبال داشته است. بنابراین فراوانی و گسترش امواج گرمایی در ایران و منطقه طی سال‌های اخیر افزایش یافته است.
نقش سیاست‌گذاری‌ها در تغییر اقلیم ایران
معاون پژوهش و فناوری پژوهشکده هواشناسی و علوم جو در پاسخ به این سوال که آیا مخاطرات هواشناسی در ایران بیشتر به خاطر تغییر اقلیم ایجاد شده یا مسائل مدیریتی و سیاست‌گذاری‌ها منجر به این وقایع شده است؟ گفت: تغییر اقلیم یک رخداد جهانی است و به دنبال آن افزایش پدیده‌های حدی جوی نیز افزایش یافته است. برای مثال در سال‌های اخیر تعداد دفعاتی که ما در کشور سیل را تجربه کردیم، نسبت به سال‌های گذشته افزایش داشته است. در یکی دو دهه اخیر رخداد خشکسالی‌های شدید در کشور ما و خاور میانه افزایش داشته است.
وی ادامه داد: بخشی از این موضوعات به تغییر اقلیم برمی‌گردد؛ ولی در عین حال سازگاری با تغییر اقلیم بر درک بهتر و مناسب‌تر از تأثیرات تغییر اقلیم و اتخاذ تصمیمات آگاهانه در انجام اقدامات برای سازگاری با این پدیده استوار است.
به گفته این پژوهشگر؛ هدف سازگاری با تغییر اقلیم، افزایش برگشت‌پذیری و تاب‌آوری و تهیه سناریوهای اقلیمی با عدم قطعیت بالا است. واکنش به چالش‌های ناشی از اثرات تغییر اقلیم بر منابع آب و انرژی و غیره نیازمند اتخاذ استراتژی‌های سازگاری در سطوح منطقه‌ای، ملی و محلی است.
روند گرم‌شدن ایران، ۲ برابر بیشتر از میانگین دمای جهانی است
فتاحی در مورد اینکه آیا گرم‌تر شدن دمای ایران، نسبت به میانگین جهانی سریع‌تر است یا هماهنگ با سایر کشورها این گرم شدن پیش رفته است؟ توضیح داد: میزان افزایش دما در همه جای دنیا یکسان نیست؛ متأسفانه روند گرم‌تر شدن دمای هوا در کشور ما دو برابر آهنگ افزایش جهانی است و بیانگر گرمایش محیط و تغییر اقلیم کشور با سرعت بیش از میانگین جهانی است.
این متخصص اقلیم‌شناسی درباره شهرهای حساس‌تر ایران نسبت به تغییرات اقلیمی گفت: به‌طور کلی چشم انداز دما در سراسر کشور روند افزایشی را نشان می‌دهد. به دلیل افزایش به نسبت زیاد دما میزان تبخیر نیز افزایش می‌یابد و هر گونه افزایش بارشی اثری بر تأمین نیاز آبی محیط طبیعی نداشته و خشکسالی‌های آینده بر اساس شاخص‌های خشکسالی بارش و دما-پایه افزایش خواهند یافت؛ بنابراین تمامی نقاط کشور تحت تأثیر پیامدهای تغییر اقلیم قرار دارند.
فتاحی در مورد تغییر الگوهای بارش در کشور گفت: مدل‌های اقلیمی نشان می‌دهد تغییر در زمان بارش‌ها و شدت بارش و نوع بارش تحت تأثیر تغییر اقلیم قرار گرفته است. همچنین تغییر فصل بارش نیز ناشی از همین موضوع است که بدین معناست که بارش‌ها به طور نامتوازن‌تری در طول زمان توزیع می‌شوند که می‌تواند سبب دوره‌های طولانی خشکسالی با بارش‌های شدید متناوب شوند و یا خشکسالی و سیل به طور پیوسته رخ دهند.
چقدر از هوش مصنوعی برای پیش‌بینی‌های هواشناسی استفاده می‌شود؟
این پژوهشگر در مورد استفاده از هوش مصنوعی و تحلیل بیگ دیتا برای پیش‌بینی های هواشناسی گفت: در پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو برای پیش بینی کمیت‌های هواشناسی مدل‌های پیش‌بینی عددی وضع هوا اجرا می‌شود و به منظور پس پردازش برونداد مدل‌ها و ارتقا پیش‌بینی‌ها از هوش مصنوعی استفاده می‌شود.
فاصله تراکم شبکه دیدبانی هواشناسی ایران با استانداردهای جهانی
این اقلیم شناس در پاسخ به این سوال که چقدر داده‌های هواشناسی که در سراسر کشور جمع‌آوری می‌شوند، قابل اتکا هستند؟ و آیا مشکل کمبود داده و یا کیفیت پایین داده هواشناسی در کشور وجود دارد یا خیر؟ گفت: کشور ما از نظر مساحت کشوری پهناور با تنوع اقلیمی است. تراکم شبکه دیدبانی کشور با استانداردهای سازمان جهانی هواشناسی و در مقایسه با کشورهای اروپایی، فاصله دارد. طبیعی است که هرچقدر تعداد ایستگاه‌ها در کشور بیشتر باشد و شبکه دیدبانی متراکم‌تری داشته باشیم، می‌تواند در ارتقای پایش و پیش‌بینی‌ها کمک کند.
معاون پژوهشی پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو در مورد اینکه چقدر پژوهش‌های این حوزه در تصمیم سازی‌ها و سیاست‌گذاری‌ها استفاده می‌شوند؛ توضیح داد: موضوع تغییر اقلیم و اثرات و پیامدهای آن بسیار حائز اهمیت است. بنابراین تدوین قانون افزایش تاب‌آوری و سازگاری با تغییر اقلیم در برنامه‌های توسعه ملی و منطقه‌ای و ظرفیت‌های اقلیمی منطقه باید مورد توجه قرار گیرد. همچنین مدیریت تغییر اقلیم از طریق تدوین برنامه‌ها برای تبدیل چالش‌ها و تهدیدات به فرصت ضرورت دارد.
اقلیم ایران در آینده چگونه خواهد بود؟
این متخصص اقلیم شناس در پاسخ به سوالی در مورد پیش‌بینی آینده اقلیمی ایران گفت: به‌طور کلی رفتار بارش در دهه‌های آینده کاهشی است. اغلب مدل‌ها بیشترین کاهش بارش را در نیمه غربی و مرکز کشور شبیه سازی کرده‌اند. سهم بارش برف از مجموع بارش سالانه کشور کاهش یافته که می‌تواند موجب عدم تغذیه مناسب منابع آب‌های زیرزمینی مناطق کوهستانی شود.
وی ادامه داد: با توجه به کاهش بارش، افزایش دما و افزایش تبخیر، سهم سطح مناطق با اقلیم خشک افزایش و سهم مناطق نیمه مرطوب و مرطوب کاهش می‌یابد. با کاهش بارش، گستره پهنه‌های اقلیم خشک حتی تا مناطق شهری گسترش می‌یابد. همچنین فراوانی رخداد توفان‌های گردوخاک افزایش یافته و باعث آلودگی هوا در مناطق شهری می‌شود.
فتاحی با تاکید بر اینکه علی‌رغم چالش‌ها و پیامدهای زیان‌بار تغییر اقلیم در کشور، می‌توان با مدیریت صحیح آن را از چالش به یک فرصت در جهت رشد اقتصادی و افزایش تعاملات بین‌المللی تبدیل کرد، ادامه داد: برای نمونه با توجه به موقعیت جغرافیایی کشور و تعداد روزهای آفتابی، تبدیل ایران به قطب بین‌المللی تولید انرژی پاک با استفاده از منابع عظیم انرژی خورشیدی در مناطق مرکزی و جنوبی کشور و جایگزینی انرژی‌های باد و به‌ویژه انرژی خورشیدی که سبب می‌شود سوخت‌های فسیلی برای مصارفی غیر از تولید انرژی (مانند صنعت پتروشیمی و …) برای نسل‌های آینده ذخیره شود.
