همشهری آنلاین – گروه سیاسی: در شرایطی که در روزهای اخیر تروئیکای اروپایی تلاش کرده با اهرم «مکانیسم ماشه»، تهران را به عقب‌نشینی از مطالباتش وادار کند، این موضوع به محور تحرکات مذاکراتی ایران در حوزه‌های مختلف تبدیل شده‌است. روند تحولات این حوزه در حالی طی روزهای اخیر شتاب فزاینده‌ای گرفته است که از یک‌سو روز تهران، مسکو پکن برای برگزاری نشست‌هایی، مشغول هماهنگی مواضع در این حوزه هستند و ازسوی دیگر جمهوری‌اسلامی در نشست روز جمعه با تروئیکای اروپایی در استانبول، مواضع خود را در این زمینه به‌صورت شفاف به طرف‌های مقابل منتقل خواهد کرد.
همه اینها درحالی است که مقام‌های ارشد ایرانی ضمن تاکید بر غیرقانونی و غیرمشروع بودن دست یازیدن طرف اروپایی به حربه «فعال سازی مکانیسم ماشه»، بارها تاکید کرده‌اند همچنان‌که از عزم کافی برای گام برداشتن در مسیر «دیپلماسی» برخوردارند، برای برای سناریوهای مختلف دراین عرصه نیز آمادگی دارند؛ موضوعی که در نامه اخیر سیدعباس عراقچی، وزیر امورخارجه ایران به دبیرکل سازمان ملل مورد تاکید قرار گرفت.
براین اساس هم بود که روز سه‌شنبه از مجمع تشخیص مصلحت نظام خبر رسید کمیسیون اقتصادی این نهاد، به‌زودی راهکارهای کاهش تبعات اقتصادی اجرای «اسنپ بک» را نهایی خواهد کرد. تلویزیون همشهری در گفت‌وگو با سعید احدیان، دستیار ارشد و مشاور سیاسی و رسانه‌ای رئیس مجلس به بررسی ابعاد مختلف موضوع «اسنپ بک» پرداخت که مهم‌ترین محورهای آن را در ادامه می‌خوانید.
با فعال شدن مکانیسم ماشه چه اتفاقی می‌افتد؟
- ماهیت اسنپ بک: فرایندی است که براساس آن قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت لغو خواهد شد.
- پیامد: بازگشت به قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت سازمان ملل درباره ایران
- قعطنامه ۱۹۲۹: این قطعنامه ضد ایرانی در ۱۱ خردادماه ۱۳۸۹ در شورای امنیت سازمان ملل به تصویب رسید و شامل اعمال تحریم‌هایی علیه ایران بود.
- محورهای تحریمی:
- ممنوعیت فعالیت‌های اتمی تجاری ایران
- تحریم ۸ نوع سلاح سنگین، از جمله هواپیماهای جنگی، هلیکوپترهای تهاجمی، کشتی‌های نظامی و سامانه‌های موشکی و... علیه ایران
- ممنوعیت ایران در تولید موشک‌های بالستیک و دارای قابلیت حمل کلاهک‌های هسته‌ای
- تحریم برخی شرکت‌ها و چهره‌های ایرانی
- صدور اجازه بازرسی محموله‌های هوایی و دریایی ایران
- صدور اجازه خودداری از تأمین سوخت یا ارائه خدمات دیگر به کشتی‌های ایران
- اعمال محدودیت‌هایی در مبادلات مالی و بانکی ایران
پیامد قطعنامه ۱۹۲۹
تهدیدهای روزهای اخیر طرف‌های غربی و به‌ویژه تروئیکای اروپایی درباره فعال‌سازی مکانیسم ماشه پیش از اینکه تاثیرات راهبردی بر ایران داشته باشد؛ نوعی «عملیات روانی» علیه تهران به‌حساب می‌آید.
- راهبرد طرف غربی: بزرگ‌نمایی از موضوع «اسنپ بک» و تبعات ناشی از آن
- هدف: بازی روانی با ایران بر تاثیرگذاری بر فرایندهای مذاکراتی
- هشدار ویژه: ایران نباید وارد زمین بازی روانی تدارک دیده شده ازسوی طرف اروپایی شود.
- واقعیت ماجرا: موضوع فعال‌سازی مکانیسم ماشه در شرایط کنونی اهمیت کمتری نسبت به گذشته برای ایران دارد.
- چشم‌انداز پیش رو: با فعال سازی مکانیسم ماشه قطعنامه ۲۲۳۱ لغو می‌شود و شاهد بازگشت به قطعنامه ۱۹۲۹ خواهیم بود.
- تبعات: بازگشت به قطعنامه ایران را با مساله جدی مواجه خواهد کرد:
- بازگشت برخی تحریم‌ها
- انتقال پرونده ایران به ذیل ماده ۴۱ «فصل ۷» منشور ملل متحد
- ماده ۴۱ چیست؟ براساس این ماده «شورای امنیت برای عملی ساختن تصمیم‌های خود، می‌تواند تصمیم به اقدام‌هایی که مستلزم به‌کار بردن نیروی مسلح «نیست» بگیرد و اعضاء ملل متحد را دعوت کند آن اقدام‌ها را اجرایی کنند.
- اقدام‌های درنظر گرفته شده: قطع همه یا قسمتی از روابط اقتصادی یا ارتباط راه‌آهنی، دریایی، هوایی، پستی، تلگرافی، باسیم یا بی‌سیم و سایر وسایل ارتباطی و همچنین قطع روابط سیاسی
- نکته ویژه: ایران در سال‌های گذشته بالاترین سطح تحریم‌هایی که در این ماده درنظر گرفته شده را تجربه کرده و در واقع تدابیر پیش‌بینی شده دراین قطعنامه، موضوع تازه‌ای برای ایران نیست. موارد تحریمی مصرح در قطعنامه ۱۹۲۹ در مقایسه با تحریم‌هایی که در شرایط کنونی علیه ایران اعمال می‌شود، ناچیز است.
یک سناریوی بدبینانه
کیفیت تهدیدهای غربی درباره «اسنپ بک» و واقعیت‌های موجود در این زمینه از محوری‌ترین نکاتی است که درشرایط کنونی بیش از پیش باید مورد توجه قرار گیرد:
- سناریوی بدبینانه: حرکت طرف‌های غربی در مسیر بردن پرونده ایران ذیل «ماده ۴۲» فصل هفتم منشور ملل متحد
- ماده ۴۲ چه می‌گوید: تجویز عملیات نظامی هوایی یا دریایی علیه
- فرض بدبینانه: انتقال پرونده ایران از ذیل «ماده ۴۱» به «ماده ۴۲» تنها با تصویب شورای‌امنیت سازمان ملل ممکن خواهد بود، آن‌هم در شرایطی که با وتوی دوستان ایران، از جمله چین و روسیه، مواجه نشود.
- پیامد احتمالی: فراهم شدن استناد حقوقی برای حمله به ایران؛ این در شرایطی است که در هفته‌های اخیر شاهد حمله تجاوزکازانه رژیم‌صهیونیستی و آمریکا به ایران بوده‌ایم.
- نتیجه‌گیری: طرف‌های مقابل برای حمله به ایران منتظر قطعنامه نیستند. بنابراین در شرایط کنونی اصولا موضوع «اسنپ‌بک» مساله اصلی ایران به حساب نمی‌آید. چنانچه این موضوع قبل از جنگ ۱۲ روزه مطرح می‌شد، می‌توانستیم از آن به عنوان «مساله ایران» یاد کنیم، چراکه می‌توانست زمینه‌ای برای بهانه‌سازی باهدف حمله به ایران فراهم کند.
عملیات روانی تروئیکای اروپایی
در شرایط کنونی درک ماهیت مواجهه ضدایرانی تروئیکای اروپایی در ماجرای «اسنپ بک» از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
- رویکرد طرف مقابل: ترساندن ایران و افکارعمومی داخل کشور از تبعات ناشی از فعال سازی مکانیسم ماشه
- هدف: سازماندهی جنگ روانی جدید برای امتیازگیری از ایران
- واقعیت ماجرا: طرف‌های غربی تاکنون از هیچ اقدام خصمانه‌ای علیه ایران روی‌گردان نبوده‌اند و از تحریم گرفته تا حمله نظامی را علیه ایران اعمال کرده‌اند.
- واکنش ایران: در داخل نباید در قبال این موضوع سکوت کرد و باید تدابیر لازم را، حتی پیش از آنکه مکانیسم ماشیه فعال شود، به‌کار بست.
- محور واکنش: طرف‌های اروپایی باید به این درک واضح برسند که چنانچه به سمت «اسنپ بک» بروند، باید هزینه‌های چنین اقدامی را نیز بپردازند.
- کیفیت واکنش ایران: این موضوع هنوز در مرحله کارشناسی است. ممکن است دراین فرایند نیاز به مصوبه مجلس وجود داشته باشد. باید منتظر جمع‌بندی نظام برای تعیین چگونگی واکنش به «اسنپ بک» تروئیکای اروپایی ماند.
- نقش مجلس: مجلس در این زمینه مسیر مجزای خود را نخواهد رفت و در چارچوب جمع‌بندی نظام عمل خواهد کرد.
