در بحبوحه فیلترینگ و اختلالهای اینترنت اکنون یکی از حیاتی‌‌‌ترین جریان‌‌‌های اقتصاد دیجیتال ایران نیز با موانع بسیاری مواجه شده است. در این راستا مشکلات اینترنت که پس از جنگ تحمیلی ۱۲روزه تشدید شده و همچنین فیلتر شدن گوگل ادز، باعث شده است ابزاری که سال‌ها نقش کلیدی در بازاریابی، جذب مشتری و بقا یا رشد کسب‌وکارهای آنلاین داشته به مسدودیت کامل نزدیک شود؛ انسدادی که نه‌‌‌تنها مسیر دیده شدن برندها را با اختلال مواجه کرده، بلکه معیشت هزاران فعال حوزه تبلیغات دیجیتال را نیز با تهدیدی جدی روبه‌‌‌رو ساخته است.
در حالی که تورم باعث شده است هزینه‌‌‌های جذب مشتری در حوزه اقتصاد دیجیتال چند برابر شود، فیلتر و قطع دسترسی به گوگل‌‌‌ادز برای بسیاری از این کسب‌وکارها به‌‌‌معنای از بین رفتن یکی از مهم‌ترین کانال‌‌‌های معرفی و تبلیغات است. در این بین اختلالهای اینترنت به‌‌‌ویژه در سطحی که منجر به قطع یا کندی شدید می‌شود، می‌تواند به‌‌‌طور مستقیم کارکرد تبلیغات در پلتفرم‌‌‌هایی مانند گوگل ادز را مختل کنند. این اختلال‌‌‌ها علاوه بر اینکه می‌تواند کاربران نهایی را از دیدن تبلیغات محروم کند، به‌‌‌مرور زمان کل فرآیند اجرا و بازگشت سرمایه را نیز تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
نخستین پیامد این موضوع توقف کامل نمایش تبلیغات است. زمانی که کاربران نتوانند در صفحات وب، موتور جست‌‌‌وجو یا اپلیکیشن‌‌‌هایی که تبلیغات گوگل در آنها نمایش داده می‌شود، بارگذاری داشته باشند کمپین‌‌‌ها نیز عملا نمایش، کلیک و در نهایت تبدیل نخواهند داشت؛ موضوعی که باعث می‌شود تبلیغات گوگل دیگر به مخاطب ایرانی نرسد.
پیش از این نیز فیلترینگ گسترده مدت‌‌‌ها دامنه‌‌‌ها و سرویس‌‌‌های مرتبط با گوگل ادز در ایران را مختل کرده بود و در حال حاضر حتی با استفاده فیلترشکن نیز اتصال پایدار به داشبورد گوگل‌‌‌ادز با اختلال شدید روبه‌‌‌رو است. باید یادآور شد فیلترینگ این سرویس در حالی انجام شده است که هیچ جایگزین بومی برای این اپلیکیشن در ایران در دسترس نیست.
اختلال‌‌‌ها و قطع اینترنت در دوره ۱۲روزه جنگ تحمیلی نیز آسیب بزرگی از این منظر به کسب‌وکارها وارد کرده است. اکنون پلتفرم‌‌‌های کسب‌وکار اعتقاد دارند فیلتر گوگل‌‌‌ادز آنها را با چالش‌‌‌‌‌‌‌‌‌های متعددی درگیر کرده و در نهایت فروش آنها را هم با افت چشمگیر مواجه کرده است.
در این بین نامه انجمن تجارت الکترونیک به وزیر ارتباطات در هفته‌‌‌های گذشته نیز حاکی از آن است که انسداد دامنه تبلیغاتی گوگل‌‌‌ادز باعث کاهش محسوس فروش، افت بازدید و دشواری در فرآیندهای جذب مشتری شده است و در روزهایی که نیاز به پایداری اقتصادی بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود، ضربه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای جدی به بدنه فعال و مولد کسب‌وکارهای دیجیتال وارد کرده است.
سعید سوزنگر، کارشناس شبکه، در این باره به «دنیای اقتصاد» می‌‌‌گوید: «همان‌‌‌گونه که فیلترینگ اینترنت طی سال‌های اخیر بر تمامی ابعاد زندگی مردم تاثیر عمیقی گذاشته، تاثیر مستقیمی نیز بر محدودیت‌ها و کسب و کارهای آنلاین از مسیر سرویس گوگل‌‌‌ادز داشته است. گوگل‌‌‌ادز یکی از خدمات کلیدی گوگل در حوزه تبلیغات آنلاین است که نقش اساسی در هدایت ترافیک هدفمند به سمت وب‌سایت‌‌‌ها و فروشگاه‌‌‌های اینترنتی ایفا می‌کند.
اگر فردی فروشنده هر کالایی باشد می‌تواند با راه‌‌‌اندازی کمپین تبلیغاتی در گوگل‌‌‌ادز از گوگل بخواهد که روزانه تعداد معینی کاربر را به وب‌سایتش هدایت کند یا تماس‌‌‌های فروش برای او ایجاد کند. این کار از طریق شارژ یک پنل اختصاصی و تعیین بودجه روزانه انجام می‌شود. اما در شرایطی که فیلترینگ به‌‌‌طور گسترده اجرا می‌شود این سازوکار تبلیغاتی به شکل جدی مختل خواهد شد.»
سوزنگر همچنین به اختلالهای اینترنت اشاره می‌کند و تاثیر آنها را در این عرصه دو سویه می‌‌‌داند. او می‌‌‌گوید: «نخستین سوی این ماجرا مربوط به کاربران است. وقتی کاربری داخل ایران عبارتی را در گوگل جست‌‌‌وجو می‌کند، به‌‌‌دلیل فیلترینگ گوگل نه‌‌‌تنها قادر نیست پاسخ دقیق و به‌‌‌روزی ارائه دهد، بلکه نمی‌تواند تبلیغات مرتبط را نیز نمایش دهد. بنابراین ترافیکی به سمت سایت‌‌‌های داخلی هدایت نمی‌شود.
از سمت گوگل نیز حتی اگر کسب‌وکارها با ابزارهایی فیلترینگ را دور بزنند و کمپین راه‌‌‌اندازی کنند باز هم گوگل به دلیل اینکه وب‌سایت‌‌‌های فیلترشده یا فقط قابل مشاهده در ایران را نمی‌‌‌بیند، عملا نمی‌تواند تشخیص دهد که باید به آنها کاربر بفرستد یا بودجه تبلیغاتی‌‌‌شان را مصرف کند. در نتیجه کمپین‌‌‌های تبلیغاتی ناکارآمد و بی‌‌‌اثر می‌‌‌شوند. بخش زیادی از کسب و کارهای کوچک و متوسط در ایران مدل فروش و بازاریابی خود را بر پایه تبلیغات هدفمند گوگل‌‌‌ادز بنا کرده‌‌‌اند. حذف یا اختلال در این سرویس به معنای قطع جریان مشتری و فروش آنهاست.»
سوزنگر در این راستا معتقد است فیلترینگ نه‌‌‌تنها ارتباط کاربران را با گوگل دچار مشکل کرده، بلکه گوگل را نیز از شناسایی و پشتیبانی کسب‌وکارهای ایرانی ناتوان ساخته است. این روند در بلندمدت نه‌‌‌تنها باعث کاهش درآمد و ورشکستگی بسیاری از کسب‌وکارهای دیجیتال می‌شود، بلکه مسیر توسعه و تحول اقتصاد آنلاین ایران را نیز به‌‌‌شدت محدود می‌کند.
بازار تبلیغات دیجیتال در ایران با وجود اینکه همواره با محدودیت‌ها و موانع متعددی مواجه بوده است، اما در سال‌های اخیر به یکی از ستون‌‌‌های اصلی درآمدزایی برای فعالان بخش دیجیتال تبدیل شده؛ حوزه‌‌‌ای که اکنون فیلترینگ گوگل‌‌‌ادز آن را با تهدیدی جدی روبه‌‌‌رو کرده است. مزدک پاکزاد، کارشناس دیجیتال مارکتینگ، درباره بازار تبلیغات در ایران به «دنیای اقتصاد» می‌‌‌گوید: «بر اساس آخرین گزارش منتشرشده از سوی نهادهای معتبر در سال ۱۴۰۲ کل بازار تبلیغات دیجیتال کشور حدود ۱۱هزار میلیارد تومان بوده است.
از این رقم حدود ۵۰درصد سهم تبلیغات در شبکه‌‌‌های اجتماعی مانند اینستاگرام، تلگرام و سایر پلتفرم‌‌‌های مشابه بوده و ۵۰درصد دیگر به تبلیغات دیجیتال از طریق شبکه‌‌‌های تبلیغاتی اختصاص یافته است که رقمی در حدود ۵.۵هزار میلیارد تومان را شامل می‌شود. از این سهم تقریبا ۵۰درصد یعنی حدود ۶.۲هزار میلیارد تومان مستقیما به تبلیغات از طریق گوگل ادز اختصاص داشته است.»
پاکزاد معتقد است این رقم‌‌‌ها از بزرگی این بازار حکایت دارد؛ بازاری که آن‌‌‌قدر بزرگ بوده است که مجموعه‌‌‌ای از شرکت‌ها، آژانس‌‌‌های تبلیغاتی، دیجیتال‌‌‌مارکترها و فعالان بازاریابی دیجیتال، معیشت خود را از طریق آن تامین می‌‌‌کردند. این بازار همچنین آن‌‌‌قدر برای تبلیغ‌‌‌دهنده‌‌‌ها جذاب بوده که با وجود تمام محدودیت‌ها حاضر به سرمایه‌گذاری مستمر در آن شده‌‌‌اند؛ اکنون با فیلتر شدن گوگل ادز این بخش دچار نقصان جدی شده است.
البته کارشناسان معتقدند فیلترینگ در کنار تحریم‌‌‌هایی که پیش از این نیز اقتصاد با آن مواجه بوده عملا راه نفس بخش دیجیتال را بسته است. این کارشناس دیجیتال مارکتینگ در این باره به «دنیای اقتصاد» می‌‌‌گوید: «باید توجه داشت که ما پیش از این نیز با محدودیت‌هایی در استفاده از گوگل ادز روبه‌‌‌رو بودیم.
از ابتدا گوگل به‌‌‌دلیل تحریم‌‌‌های ناشی از OFAC (دفتر کنترل سرمایه‌‌‌های یکی از ارگان‌‌‌های تحت نظر وزارت خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا) خدمات رسمی تبلیغات به کاربران ایرانی ارائه نمی‌‌‌کرد. دسترسی به پنل گوگل ادز برای کاربران داخل ایران به‌‌‌صورت مستقیم ممکن نبود و اصولا هدف قرار دادن کاربر ایرانی خود یک مهارت و تکنیک محسوب می‌‌‌شد؛ زیرا به صورت رسمی نمی‌توان کشور ایران را به عنوان هدف تبلیغ انتخاب کرد.»
او می‌‌‌گوید در کنار این مساله امکان پرداخت بین‌المللی، احراز هویت رسمی و تعامل مستقیم نیز وجود نداشت. با این حال به دلیل کارآیی بالای گوگل ادز و نبود جایگزین واقعی برای آن بسیاری از کسب و کارها راه‌‌‌هایی برای دور زدن این تحریم‌‌‌ها پیدا کرده بودند و عملا اکوسیستم بازاریابی دیجیتال ایران به‌‌‌رغم همه موانع به فعالیت خود ادامه می‌‌‌داد.
در شرایطی که اقتصاد دیجیتال به یکی از معدود مسیرهای باقی مانده برای رشد اقتصادی تبدیل شده است، فیلترینگ و اختلال به معنای مختل شدن این مسیر است. این در حالی است که بازار تبلیغات دیجیتال به‌‌‌ویژه در دوران پس از جنگ تحمیلی اخیر، با نبود دسترسی پایدار در پلتفرم‌‌‌هایی مانند گوگل ادز نه‌‌‌تنها مانع معرفی و فروش محصولات می‌شود، بلکه باعث از دست رفتن فرصت‌‌‌های سرمایه‌گذاری و تضعیف انگیزه در میان فعالان این حوزه نیز خواهد شد؛ روندی که اگر بهبودی در آن حاصل نشود این بخش را با زیان‌‌‌های بسیاری مواجه خواهد کرد.
