در حالی که حجم نقدینگی در اقتصاد ایران روز به روز فربه‌تر می‌شود، ترکیب آن نیز دستخوش تغییرات قابل توجهی شده است. بررسی آخرین گزارش رسمی بانک مرکزی نشان می‌دهد که هم سهم اسکناس در دست مردم و هم میزان سپرده‌های دیداری در حال افزایش است؛ شاخص‌هایی که از رشد پایه پولی و نقدینگی داغ حکایت دارد.
به گزارش سرویس اقتصادی تابناک، نقدینگی در پایان سال ۱۴۰۳ با ثبت رشد ۲۹.۱ درصدی، به رقم بی‌سابقه بیش از ۱۰ هزار و ۱۶۵ هزار میلیارد تومان رسیده است؛ رکوردی که برای نخستین‌بار این متغیر کلان را وارد کانال ۱۰ هزار همتی کرد.
اما آنچه در کنار رشد خالص نقدینگی اهمیت دارد، ترکیب درونی آن است. سهم پول (اسکناس و سپرده‌های دیداری) و شبه‌پول (سپرده‌های مدت‌دار) می‌تواند تصویری روشن‌تر از رفتار اقتصادی مردم و روند تورم ارائه دهد.
رشد پول داغ؛ افزایش سهم اسکناس و سپرده دیداری
بر اساس داده‌های بانک مرکزی، سهم پول از کل نقدینگی در پایان سال گذشته به ۲۵.۹ درصد رسیده که معادل ۲ هزار و ۶۳۱ هزار میلیارد تومان است. این عدد نسبت به سال قبل، رشد ۳۷.۵ درصدی داشته؛ در حالی که این نرخ رشد در سال ۱۴۰۲ تنها ۱۷.۵ درصد بود. این جهش قابل توجه، از افزایش گردش پول و کاهش میل به سپرده‌گذاری بلندمدت در شبکه بانکی خبر می‌دهد.
در میان اجزای پول، سهم اسکناس و مسکوک در دست مردم نیز افزایشی بوده است. در پایان سال گذشته، ۱.۸ درصد از کل نقدینگی، معادل ۱۷۹ هزار و ۱۳۰ میلیارد تومان به‌صورت اسکناس در دست اشخاص نگهداری می‌شده؛ رقمی که نسبت به سال ۱۴۰۲، رشد ۲۲ درصدی داشته است.
سپرده‌های دیداری (حسابی نزد بانک است که معمولا بهره‌ای به آن تعلق نمی‌گیرد و هر لحظه که مشتری اراده کند، می‌تواند از طریق واگذاری چک به سایر افراد، از آن برداشت کند. به سپرده دیداری، سپرده قرض الحسنه جاری نیز گفته می‌شود) نیز که نوعی نقدینگی داغ محسوب می‌شوند، با رشد ۳۸.۷ درصدی به رقم ۲ هزار و ۴۶۲ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان رسیده‌اند. این نوع سپرده‌ها اکنون ۲۴.۱ درصد از کل نقدینگی را شامل می‌شوند؛ سهمی که نسبت به سال قبل افزایش یافته و نشانه‌ای از کاهش تمایل مردم به سپرده‌های بلندمدت و افزایش جریان نقدینگی در بازارهاست.
عقب‌نشینی شبه‌پول؛ کاهش سهم سپرده‌های مدت‌دار
در مقابل، رشد شبه‌پول ـ که عمدتاً شامل سپرده‌های قرض الحسنه و سپرده های بانکی با سود مشخص و مدت‌دار است ـ در سال گذشته ۲۶.۴ درصد بوده و به رقم ۷ هزار و ۵۳۴ هزار میلیارد تومان رسیده است. اگرچه این میزان هنوز ۷۴.۱ درصد از کل نقدینگی را تشکیل می‌دهد، اما سهم آن نسبت به سال قبل کاهش یافته است. این کاهش به‌دلیل افزایش سهم سپرده‌های دیداری و حرکت نقدینگی به سمت دارایی‌های با نقدشوندگی بالاتر رخ داده است.
از منظر جزئی‌تر، سپرده‌های قرض‌الحسنه در شبکه بانکی با جهشی بی‌سابقه ۵۱.۳ درصدی به یک هزار و ۱۵۰ هزار میلیارد تومان رسیده و اکنون ۱۱.۳ درصد از نقدینگی کشور را به خود اختصاص داده‌اند. سپرده‌های کوتاه‌مدت نیز با رشد ۲۵.۷ درصدی به بیش از ۲ هزار و ۱۱۹ هزار میلیارد تومان رسیده‌اند که ۲۰.۸ درصد از کل نقدینگی را شامل می‌شوند و همچنان بیشترین سهم را در میان انواع سپرده‌ها دارند.
در مقابل، سپرده‌های یک‌ساله تنها رشد ۹.۳ درصدی را تجربه کرده‌اند و به یک هزار و ۵۸۵ هزار میلیارد تومان رسیده‌اند. وضعیت برای سپرده‌های دوساله نگران‌کننده‌تر است؛ این نوع سپرده‌ها با افت معنادار ۳۲.۶ درصدی، اکنون تنها ۲.۸ درصد از کل نقدینگی را تشکیل می‌دهند.
