یکی از نگرانی‌هایی که جنگ آن را تشدید کرد ترس از قسط‌های عقب افتاده بود، اما این ماجرا بخش دیگری هم داشت. آن طرف ماجرا کسب‌وکارهایی بودند که برای ادامه حیات خود به بازپرداخت این قسط‌ها نیاز داشتند. این مسئله موجب شد تا با علیرضا قنادان، مدیرعامل لندو و محمدصادق آزادانی، رئیس کمیسیون لندتک سازمان نصر تهران، ابعاد مختلف بحران اخیر و تأثیر آن بر صنت لندتک را بررسی کنیم.
این دو فعال حوزه لندتک از تجربه مستقیم خود از جنگ و اختلالات اینترنتی اخیر گفتند و راهکارهایی برای تاب‌آوری در آینده ارائه کردند.
گفت‌وگو با این سوال آغاز شد: «جنگ چه تأثیری بر بازپرداخت و دریافت وام‌ها داشت؟»
قنادان در پاسخ به این سؤال بیان کرد که جنگ باعث کاهش بازپرداخت اقساط تسهیلات شد. او توضیح داد:
«این کاهش عمدتاً پس از انتشار اظهارنظری گمراه‌کننده درباره بخشودگی جرائم بانکی رخ داد که باعث برداشت اشتباه کاربران و کاهش چشمگیر پرداخت‌ها شد.»
آزادانی این وضعیت را نه‌تنها محصول اختلال در اینترنت، بلکه نتیجه نگرانی عمومی، محافظه‌کاری کاربران و عدم قطعیت در فضای اقتصادی دانست و گفت: «این اتفاقات زنجیروار به افت درآمد و فعالیت اقتصادی منجر شد، به‌طوری‌که برخی کسب‌وکارها تا ۸۰ درصد افت درآمد را تجربه کردند و تراکنش‌های آنلاین نیز به نصف رسید.»
اختلال گسترده و طولانی اینترنت از اصلی‌ترین محورهای این گفت‌وگو بود. مدیرعامل لندو بیان کرد که این اختلال نه‌تنها دسترسی کاربران به خدمات را دشوار کرد، بلکه ارتباط داخلی شرکت‌ها، به‌روزرسانی نرم‌افزارها، دورکاری و حتی مراودات بانکی را نیز مختل کرد.
او گفت: «در بسیاری از موارد حتی دسترسی به پلتفرم‌های داخلی به دلیل افزایش تقاضا و عدم آمادگی زیرساختی با مشکل مواجه شد. از سوی دیگر، اختلال در GPS شبکه لجستیک را فلج کرد و رساندن بن‌کارت‌ها و خدمات فیزیکی را با چالش جدی مواجه ساخت.»
رئیس کمیسیون لندتک نصر تهران نیز معتقد است که در سطح کلان برنامه مشخصی برای مقابله با بحران‌های دیجیتال وجود ندارد. تصمیم‌گیری‌ها بیشتر بر اساس رویکرد امنیتی و واکنشی انجام می‌شود و ساختارهای متمرکز و کنترل‌محور به‌جای ایجاد تاب‌آوری، موجب افزایش آسیب‌پذیری شده‌اند. تجمیع داده‌ها و زیرساخت‌ها در نقطه‌ای واحد، آن‌ها را به اهداف ساده‌تری برای حملات سایبری تبدیل کرده و درعین‌حال، قطع اینترنت یا GPS به‌عنوان اقدام موقت، در بلندمدت اثرات منفی گسترده‌ای داشته است.
قنادان پیشنهاد می‌کند که کسب‌وکارها باید از پیش ریسک‌های احتمالی را شناسایی و برای آن‌ها برنامه‌ریزی کنند. استفاده از تجربه‌های گذشته، انعطاف در مدل عملیاتی، اعتبارسنجی محتاطانه‌تر همراه با سیاست‌گذاری دقیق که ریسک را در میان کاربران و فرایندها توزیع کند، از جمله راهکارهایی است که به اعتقاد قنادان می‌تواند به تاب‌آوری کمک کند.
همچنین، به گفته آزادانی، لندتک‌ها باید از نقش صرفاً مصرف‌کننده خطوط اعتباری فاصله بگیرند و به تأمین منابع از طریق بانک‌ها نیز بیندیشند. تقویت همکاری بین کسب‌وکارها در حوزه‌هایی مانند اعتبارسنجی و کنترل بدحسابی، به‌جای رقابت صرف، از جمله پیشنهادهای مهم او برای کاهش آسیب‌پذیری‌های ساختاری است.
آزادانی در بخش دیگری از این گفتگو در مورد رگولاتوری توضیح داد: «تعامل لندتک‌ها با بانک مرکزی پس از یک ماراتن دو‌ساله به نقطه‌ای از تفاهم رسیده است.»
به گفته او نگاه اولیه که با بی‌اعتمادی و موانع متعدد همراه بود، اکنون تا حد زیادی به پذیرش نقش مؤثر لندتک‌ها در فراگیری مالی تغییر یافته است. بااین‌حال، هنوز چالش‌هایی مانند ابهام در تعیین کارمزد، محدودیت دسترسی به زیرساخت‌ها برای شرکت‌های غیربانکی، مقررات‌گذاری بیش از حد جزئی و بلاتکلیفی در توسعه ابزارهایی مانند کیف پول پابرجاست.
در نهایت از آینده این صنعت پرسیدیم. قنادان با ابراز امیدواری نسبت به آینده گوشزد کرد که زیرساخت‌های دیجیتال باید جزو مسائل اولویت‌دار برنامه‌ریزی کلان باشد.
او پیشنهاد داد که حاکمیت از توان تیم‌های تخصصی و تجربیات بخش خصوصی برای تصمیم‌سازی استفاده کند تا بتواند نقاط آسیب‌پذیری را به‌درستی تشخیص دهد.
گام نخست برای بهبود شرایط از نگاه آزادانی نیز درک این نکته است که اینترنت و GPS برای اقتصاد دیجیتال، همان نقشی را دارند که مواد اولیه برای صنعت غذایی دارند؛ پس هرگونه برنامه‌ریزی برای تاب‌آوری باید با این پیش‌فرض آغاز شود.
او پیشنهاد ایجاد یک «قرارگاه اقتصاد دیجیتال» را مطرح می‌کند تا هماهنگی میان نهادهای متعدد حاکمیتی در مواقع بحران شکل بگیرد.
