به گزارش مشرق، وقتی مربی ماکسی را روی ویرانه‌ها می‌برد او بدون هراس از آوار، جستی می‌زند و چند متری از او دور می‌شود. با پوزه‌اش آوارهای بتنی را میلی‌متر به میلی‌متر بو می‌کشد و می‌کاود. هر لحظه صدای نفس نفس زدنش بیشتر و بیشتر می‌شود. دمش را در هوا آرام می‌چرخاند و گوش‌هایش را تکان می‌دهد. با چشم‌ها و صدایش به مربی می‌فهماند یک نفر آنجا زیر آوار است.
اما وقتی سیدمجتبی کبودانیان، مربی سگ‌های زنده‌یاب جمعیت هلال احمر استان تهران می‌خواهد به سگ زنده‌یابش نزدیک شود، دوباره صدای انفجار می‌آید و این بار ماکسی است که روی تلی از خاک می‌افتد. اما در همان روز و در آن هیاهوی انفجار و آوار ماکسی جان سه نفر را نجات می‌دهد؛ پیکر ۱۳ شهید و همچنین چند مورد از اعضای بدن جانباختگان را پیدا می‌کند.
ماکسی در روزهای آخر به دلیل شدت جراحت و پارگی در ناحیه پا، برای مداوای جدی‌تر در بیمارستان بستری می‌شود.
این گزارش روایتی است از سگ‌های هلال احمر که در جنگ ۱۲ روزه نقش مهمی در نجات افراد گرفتار شده زیر آوار و همچنین یافتن پیکر شهدا داشتند. کارشان پیدا کردن افراد محبوس زیر آوار است. جست‌وجو میان آوار تا شاید جانی را زنده از دل خاک، آهن و بتن نجات بدهند. پیکر بی‌جان هم در این میان زیاد است و باید در ساعات اولیه تجسس از زیر آوار بیرون بیایند.
البته این سگ‌های هلال احمر جسدیاب نیستند، اما اگر از اول آموزش دیده باشند و بتوانند به آیتم‌های مورد نظر برسند در ساعت‌های اولیه حوادث می‌توانند اجساد را هم پیدا کنند. حرفه‌ای‌ها به این سگ‌ها «آنسَت» می‌گویند (مخفف آموزش و نگهداری از سگ‌های تجسس)؛ سگ‌هایی که در کنار مربیان آموزش دیده، شبانه‌روز تمرین می‌کنند. آنها تیم اصلی امداد در مواقع بحران هستند و اولین تیمی که باید بعد از بروز هر حادثه‌ای سر صحنه حاضر شود، تیم آنست است.
ماکسی یکی از سگ‌های آنست هلال احمر است که در عملیات‌های امدادرسانی نقش مهمی در پیدا کردن زخمی‌های گرفتار در زیر آوار و شهدا دارد. سیدمجتبی کبودانیان، مربی سگ‌های زنده‌یاب هلال احمر، کمک‌های ماکسی در عملیات امداد و نجات در جنگ ۱۲ روزه و زخمی شدن او را این‌گونه روایت می‌کند: «بعد از صدای پارس ماکسی، می‌خواستم نزد او بروم تا جایزه‌اش را بدهم، اما حمله دیگری اتفاق افتاد و ترکشی به پای او اصابت کرد و دیگر نمی‌توانست پایش را روی زمین بگذارد.
ماکسی را روی شانه‌هایم گذاشتم و از بالای آوار به پایین آوردم تا پایش بیشتر اذیت نشود. با وجود این عملیات هنوز تمام نشده بود و جست‌وجو را ادامه دادیم. ماکسی ۸ سال دارد و چیزی تا بازنشستگی‌اش باقی نمانده است. در این سال‌ها در بسیاری از عملیات‌های امداد و نجات مشارکت داشته و همیشه سربلند بوده. ماکسی، یک سگ تجسس باهوش بسیار بالاست. نژاد او ژرمن شپرد است و بدون هراس از آوار به صحنه می‌رود و با زبان بدن خود هر کشفی را اعلام وضعیت می‌کند. بعد از اینکه ماکسی محل را پیدا می‌کند، تیم بعدی ناحیه مشخص شده را آواربرداری و جست‌وجو می‌کنند تا فرد زنده یا پیکر جان باخته‌ای از زیر آوار خارج شود.»
تجسس موفق در بازنشستگی
«هنر چیکو، زنده‌یابی است. در کمترین زمان، در موانع و آوارهای مختلف، افراد زنده و حتی فوت شده را هم پیدا می‌کند. جسم انسان با توجه به شرایط آب و هوا و شرایط محیطی تا دو روز برای این حیوان قابل شناسایی است.» این را کیانوش رستمی کارشناس مدیریت سوانح امداد به «ایران» می‌گوید. چیکو مسن‌ترین سگ تجسس استان البرز و از نژاد ژرمن شپرد است.
با اینکه ۹ سال سن دارد و سال دیگر بازنشسته می‌شود، اما هنوز در زمینه تجسس فوق‌العاده است: «زمانی که چیکو به سازمان اهدا شد توله سگ یک ساله بود که او را تحویل گرفتم. واقعاً از نظر جست‌وجو و بویایی بهتر از او ندیده‌ام. تاکنون مأموریتی نبوده که چیکو دست خالی برگردد، همیشه سربلند بوده. در چند حادثه ریزش ساختمان، چند انفجار، سیل و زلزله و... کارهای خارق‌العاده‌ای انجام داده است. در حوادث اخیر هم توانست پیکر ۱۹ شهید را جانمایی و پیدا کند.» ر
ستمی با بیان اینکه مقوله زنده‌یابی با جسدیابی کاملاً متفاوت است، می‌گوید: «در مأموریت‌ها از زبان بدن سگ می‌توانیم تشخیص بدهیم که زیر آوار کسی هست یا نه. اما آموزش این مقوله‌ها با دو روش متفاوت و با ابزار و لوازم جداگانه انجام می‌شود که سگ باید با آنها تمرین کند. علاوه بر هوش و استعداد سگ‌های زنده‌یاب، توان مربیان هم بسیار مهم است، چون مربی آموزش ندیده نمی‌تواند تشخیص بدهد که سگ موردی یافته است یا نه. با توجه به شرایط آوار و آب و هوا، پیکر فوت شده تا ۷۲ ساعت بوی بدن فرد زنده را می‌دهد. سگ‌ها به صورت ذاتی این توانایی و قدرت بویایی بسیار بالا را دارند که بتوانند چندین نوع بو را تفکیک کنند. ما نیز از این توانایی آنها به نفع خودمان استفاده می‌کنیم.»
جانمایی ۸ پیکر بی‌جان
بهنام ذوالفقاری، مربی و تربیت‌کننده سگ‌های تجسس و نجات هلال احمر استان زنجان است. او مربیگری باراک ۴ ساله را به عهده دارد. باراک آرام و خونسرد کنار مربی‌اش نشسته است و هرازگاهی دمش را تکان می‌دهد. ذوالفقاری درباره فعالیت‌های باراک در جنگ ۱۲ روزه می‌گوید: «با توجه به حجم آوارها و گذشت زمان زیاد، باراک نتوانست فرد زنده‌ای را زیر ساختمان‌های ویران شده پیدا کند، اما موفق شد پیکر ۸ شهید و چند مورد از اعضای بدن جانباختگان را جانمایی کند.»
این سگ ازنژاد ژرمن شپرد است و علاوه بر زنده‌یابی، پیدا کردن پیکر بی‌جان و مفقودین نیز حرفه اصلی اوست. ذوالفقاری دانشجوی دکترای رشته مدیریت آموزش دانشگاه آزاد اسلامشهر است. او از سال ۶۲ در مرکز نگهداری سگ‌های زنده‌یاب فعالیت می‌کند و از سال ۹۶ به جمعیت هلال احمر پیوسته.
حالا او سرمربی سگ‌های زنده‌یاب شمال‌غرب کشور است، می‌گوید: «برای اینکه توله‌ای به یک سگ تجسس پلیس یا هلال احمر وارد شود، باید تست‌های خاصی روی او انجام شود. آنها سگ‌های کار هستند که باید از ۲ تا ۶ ماهگی و به مدت دو سال تمرین کنند تا به آماده‌ترین حالت حرفه‌ای شدن نجات انسان‌ها برسند.»
از نظر این مربی، نژاد سگ برای فعالیت‌های خاص خیلی مهم است: «سگ‌های زنده‌یاب، موادیاب و بمب‌یاب در سازمان‌ها و بخش‌های مختلف وجود دارند. در تست‌هایی که از این سگ‌ها گرفته می‌شود در صورت موفقیت‌آمیز بودن وارد سیستم‌های مختلف مثل نیروی انتظامی، هلال احمر، نیروهای امنیتی و نیروی کمکی در بیماران خاص می‌شوند. نژاد ژرمن شپرد یا لابرادور و مانی نویز در زنده‌یابی آزمون‌های خودشان را پس داده‌اند. طبق دستورالعمل‌ها و استانداردها از آنها نگهداری می‌شود تا در عملیات‌ها مورد استفاده قرار بگیرند. اما سگ‌های بومی، بهترین سگ برای نگهداری از گله هستند.»
چارلی و آلوین قهرمانان جنگ
حالا دیگر کمتر شهروند ایرانی است که چیزی از عملیات‌های سگ‌های زنده‌یاب نشنیده باشد. اما تلخ‌ترین قسمت ماجرا این است که دو سگ تیم تجسس هلال احمر که در حملات موشکی رژیم صهیونیستی برای جان انسان‌ها تلاش می‌کردند، جان‌شان را از دست دادند و قلب‌های کوچک‌شان برای همیشه از تپش افتاد. «چارلی» و «آلوین»دو قربانی قهرمان این جنگ بودند.
کارایی کمتر دستگاه‌های گران‌قیمت
باوجود اینکه امروزه، تکنولوژی حرف اول را می‌زند، اما هنوز دستگاهی اختراع نشده که بتواند به اندازه سگ‌های زنده یاب در عملیات‌های امداد و نجات تأثیرگذار باشد. طبق تحقیقات سازمان امداد و نجات، سگ‌های زنده‌یاب در عملیات‌های مهم عملکرد بسیار بهتری نسبت به دستگاه‌های گران‌قیمت دارند. آمارها نشان می‌دهند کارایی سگ‌های زنده‌یاب حدود ۹۰ درصد است، در حالی که دستگاه‌های گران‌قیمت فقط حدود ۱۰ درصد موفقیت دارند.
به گفته سیدرضا مؤمنی، رئیس اداره عملیات و جست‌وجو و آنست سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر، سگ‌های تجسس در جنگ ۱۲ روزه، موفق شدند ۱۸ مصدوم را زنده و ۱۸۸ پیکر شهدا را در ۶۸۱ ساعت عملیات جست‌وجو پیدا کنند. او می‌گوید: «۳۶ مرکز عملیاتی تخصص برای این موضوع در کشور فعال و ۱۰۸ قلاده سگ زنده‌یاب در حال فعالیت و ۳۰ قلاده در حال آموزش هستند. خوشبختانه نگاه‌ها نسبت به سگ‌های زنده‌یاب به خصوص در سال‌های اخیر بسیار متفاوت شده و به لحاظ فرهنگی تغییر زیادی پیدا کرده است. بیشتر سگ‌های مورد استفاده در سازمان ازنژاد ژرمن شپرد هستند.
سریال تلویزیونی «رکس» در دهه‌های پیش، قابلیت این‌نژاد از سگ‌ها را در عملیات پلیسی و امدادی به نمایش گذاشت. این موضوع به نوعی در ذهن مردم نیز تأثیرگذار بوده و از آن زمان مردم انتظار دارند در عملیات امداد و نجات از این‌نژاد استفاده شود. هر چند سگ‌های‌نژاد لابرادور و گلدن در المپیاد سگ‌های تجسس مدال گرفته‌اند، اما نگاه مردم به این نوع سگ‌ها خیلی جدی نیست؛ بنابراین وقتی در حوادث از این سگ‌ها استفاده می‌شود، مردم اعتمادی به آنها ندارند و معتقدند که برای عملیات تجسس حتماً باید ازنژاد ژرمن استفاده شود. به همین دلیل بیشتر از سگ‌های ژرمن شپرد استفاده می‌کنیم.»
