به گرارش خبرگزاری صدا و سیما،آقای عبدالکریم حسین زاده، معاون رئیس جمهور در امور توسعه روستایی و مناطق محروم با حضور در برنامه صف اول "برنامه‌ها و اقدامات روستایی رئیس جمهوری در دولت چهاردهم" را تشریح کرد. متن کامل این گفتگو به شرح زیر است:
سؤال: وقتی که صحبت از معاونت توسعه ریاست جمهوری و مناطق محروم می‌شود، همینطور که از اسم آن برمی آید معاونتی است که قرار است در راستای توسعه مناطق روستایی و مناطق محروم حرکت کند. اما قاعدتاً وقتی می‌گوییم موضوع برق و جاده و گاز و آب در حوزه روستایی و اینها، می‌بینیم هر کدام از اینها متولی و دستگاهی در دولت دارد و اولین چیزی که به ذهن می‌آید این است که نکند موازی کاری است. بخاطر همین فکر می‌کنم ضرورت این است که اول با این معاونت آشنا شویم، ساختار آن و ضرورت شکل گیری این معاونت چه بوده؟
حسین زاده: امروز حدود شش ماه از حضور من در معاونت توسعه امور روستایی و مناطق محروم رئیس جمهور می‌گذرد. روز اولی هم که وارد این عرصه شدم همین پرسش‌ها بود. می‌گفتند معاونتی ذیل معاونت اول وجود دارد یا دستگاه‌های مختلف دارند کار خودشان را می‌کنند. اما حقیقت این است که رئیس جمهور اعتقادی داشتند مبنی بر اینکه باید یک نهاد و یک ساختار ضابطه‌مند به وجود بیاید که تبدیل به صدای بی صدا‌ها شود. تبدیل به مرکز توجه به افرادی شود که احیاناً در حاشیه قدرت، سیاست، اقتصاد یا اجتماع قرار گرفته‌اند و این طیف عظیمی از افراد جامعه را دربر می‌گرفت. چه افرادی که ساکن روستا‌ها هستند، چه افرادی که در مناطق کم برخوردار دارند زندگی می‌کنند و حیات خودشان را به سر می‌برند. قبل از هر چیزی عرض کنم این معاونت و این نهاد ضد موازی کاری است. یکی از درد‌های اساسی که در کشور ما وجود داشته اینکه حکمرانی یکپارچه و یکدست در حوزه توسعه روستا‌ها و همچنین بهبود شرایط زیست در مناطق کم برخوردار را نداشتیم. در حوزه توسعه روستایی ۳۲ دستگاه داریم. در حوزه گروه‌های مختلفی که به صورت جهادی، خیرین، گروه‌های مختلفی که دارند فعالیت می‌کنند، چند ده هزار گروه مختلف داریم. وقتی رهبریتی برای این گروه‌ها وجود نداشته باشد، برای این سازمان‌های مختلف وجود نداشته باشد، در اینجا است که در خلأ نبود یک سازمان نظارتگر، سازمان سیاستگذار، سازمان برنامه ریز، امکان موازی کاری‌ها به وجود می‌آید. شأن نزول و یا تشکیل این معاونت این بوده که باعث این شود که هم افزایی درمیان همه انرژی‌ها و قدرت‌های مختلف که وجود دارند، ایجاد شود. خیلی از جا‌ها دیده‌ایم که بهره وری نمی‌گویم صفر شده ولی خیلی پایین آمده. به علت وجود همین موازی کاری ها. بعنوان مثال در حوزه زیرساخت‌هایی که شما اسم بردید، آب، برق، گاز و خیلی از مسائل دیگر، نمی‌آییم بیاییم شاخص‌های برخورداری استان‌های مختلف را با هم مقایسه کنیم بعد نظام توزیع ثروت و بودجه‌ای ما براساس این باشد که ببینیم کدام استانها میزان بهره وری آنها از میانگین کشوری پایین‌تر است که بیاییم اول این استانها را به میانگین کشوری برسانیم، بعد مجدد برویم به سراغ سایر استان ها. استانی دارم درصد برخورداری بعنوان مثال از آب روستایی یا درصد تنش آب روستایی اش بسیار بالا است. استانی داریم درصد تنش آب روستایی اش بسیار پایین است. اما می‌آییم توزیع اعتبارات متوازن در کشور را به صورت کاملاً برابر بین استانها تقسیم می‌کنیم و این به این نابرابری دامن می‌زند. به قول شهید بهشتی نباید فضا را طوری کنیم که ثروتمندان ثروتمندتر و فقرا فقیرتر شوند. وجود ما در معاونت ایجاد ساختار هماهنگ و برنامه ریزی شده که سیاستگذاری و برنامه ریزی بین همه دستگاه‌ها می‌کند، بروند و فعالیت خودشان را بکنند. خیلی از جا‌ها به دوستان متذکر شده‌ام که ما نیامده‌ایم در امورات شما دخالت کنیم، اصلاً نیامده‌ایم کار شما را انجام دهیم، آمده‌ایم سیاستگذاری کنیم کار‌ها به چه نحوی انجام شود درست است و کشور منفعت می‌برد. در استان داریم، در سنوات گذشته چیزی حدود ۴۰۰ تا از روستا‌هایی که همه شاخص‌های برخورداری را داشتند خالی از سکنه شدند.
سؤال: پس می‌طلبد نگاه به معاونت را اصلاح کنیم. الان شما مثلاً بعنوان وزارت نیرو در حوزه آبفا آن بودجه را متوازن تقسیم می‌کند در صورتی که یک جا بیشتر نیاز دارد، یک جا کمتر. معاونت توسعه روستایی می‌آید این سیاست یکپارچه را انجام می‌دهد که بتواند در پیاده کردن وظایف شان به دستگاه‌ها کمک کند؟
حسین زاده: یک زمانی می‌گفتم یکی از معضلات اساسی ما این است که آمایش سرزمینی در ایران متولی ندارد. حداقل می‌توانم امروز این را ادعا کنم. با به وجود آمدن معاونت توسعه امور روستایی و مناطق محروم حداقل در این دو حوزه، آمایش سرزمین را هم مجری اش هستیم، هم ناظر آن هستیم و دستگاه‌های اجرایی می‌بایست در ابعاد شاخص‌هایی که وجود دارد، سنجش‌هایی که می‌شود، فعالیت خودشان را انجام دهند.
سؤال: الان مکلف هستند؟
حسین زاده: این تکلیف را آقای رئیس جمهور با حکمی که برای ما تفویض کرده و اعتباراتی که امسال در اختیار ما قرار گذاشته شده است، اختیارات خودمان را اهرم می‌کنیم برای اینکه بتوانیم سهمی از مشارکت اعتباری که داریم، با دستگاه‌ها سهیم شویم و آنها را جهت دهیم در مسیر هدفمند کردن این اعتبارات. به رئیس جمهور گفتم در پایان راه باید به دو مسئله رسیده باشیم، یکی اینکه توسعه روستایی و مناطق محروم را چه میزان متوازن کرده‌ایم، یعنی این عدم برخورداری‌ها را متوازن کرده‌ایم و چه میزان توانسته‌ایم حکمرانی یکپارچه در این دو حوزه به وجود بیاوریم. فکر می‌کنم این دو مأموریت مأموریت نهایی این معاونت خواهد بود و باید در خصوص آن هم به ملت عزیز ایران و هم به شخص رئیس جمهور پاسخگو باشیم.
سؤال: اینها هر دو در مسیر توسعه؟
حسین زاده: بله ما تغییر ریل ایجاد کرده‌ایم. شخصاً جزء افرادی هستم که از واژه محرومیت زدایی حقیقتاً بیزار هستم. در این ایام استان خوزستان، بوشهر، خراسان جنوبی رفته‌ام. سفر اخیر من به استان کردستان بوده است. کردستان بر روی طلا خوابیده است، اصلاً منطقه‌ای به نام محروم نداریم. وجب به وجب خاک این سرزمین سرشار از ظرفیت‌های بالقوه‌ای است که ما نتوانسته‌ایم اینها را احیا کنیم. تغییر پارادایمی که دادیم این است که در نظام برنامه ریزی معاونت دیگر بر روی نداشته‌ها برنامه ریزی نمی‌کنیم. دیگر اینکه آب ندارد، برق ندارد، گاز ندارد، در اولویت دوم است. اولویت اول این است که چه چیزی دارد که ما برویم با سرمایه گذاری بر آن ظرفیت بالقوه آن را بالفعل کنیم تبدیل به ثروت کنیم. اعتقاد داریم اگر آنها را به آن ثروت برسانیم، خودشان می‌توانند بسیاری از این زیرساخت‌ها را ایجاد کنند، مشارکت کنند و خودشان توسعه گر مناطق خودشان باشند. لذا بیشتر در دایره بحث مناطق کم برخوردار به دنبال ایجاد توسعه، توسعه مشارکتی براساس ظرفیت‌های درون سرزمینی هر منطقه هستیم.
سؤال: اینها خیلی خوب و متین و منطقی است. چرا علی رغم منطقی بودن و درست بودن اینکه ما در هر منطقه‌ای کشورمان برویم روی خوشه صنعتی، در حوزه روستایی و مناطق کم برخوردار روی ظرفیت‌های آن کار کنیم ظرفیت‌های بالقوه را تبدیل به بالفعل کنیم، اما چرا تا الان نشده است. مهمترین موانع توسعه چه بوده؟
حسین زاده: علت‌های بسیار متفاوتی دارد. شاید یکی از دلایل آن که رئیس جمهور کشف کرده نبود نهاد نظارتی بالاسری بوده است. امسال ۶۰ همت اعتبارات خرد را بین مشاغل خرد و کارگاه‌های کوچک باید در سراسر کشور تقسیم کنیم. این باید براساس ظرفیت‌های مختلف درون هر استان برود و توزیع شود نه اینکه مفهوم توزیع رانت به خودش بگیرد، کما اینکه گاهاً این اتفاق در کشور افتاده است. اما وقتی یک معاونت می‌آید و ادعا می‌کند که ما باید براساس همان رسته‌ها در مسیر سیاستگذاری درست و براساس ظرفیت‌های درون سرزمینی هر منطقه بیاییم این ۶۰ همت را در مناطق مختلف تقسیم کنیم، احتمال اینکه انحراف از برنامه و اهداف به وجود بیاید، خیلی کم است. آمده‌ایم بگوییم که هیچکدام از دستگاه‌ها نباید از شفاف سازی بترسند، از اعلام واقعی هزینه کردها، از درصد تخصیص اعتبارات و پیشرفت فیزیکی طرح ها. چرا که معاونت قصد دارد در کنار آنها قرار بگیرد و این روند‌ها را روند‌های برنامه ریز کند. امروز جمعیت ما چیزی حدود ۲۳ یا ۲۴ درصد در روستا‌ها باقی مانده‌اند که عدد خوبی نیست. الان به طور رسمی ۱۱ میلیون الی چند میلیون نفر در حاشیه شهر‌ها زندگی می‌کنند که در روستا‌های خودشان زیست باعزت و باکرامت داشته‌اند. واقعاً زیست در حاشیه شهر‌ها زیست باعزت نیست و تبدیل به چالش شده است. اگر توسعه روستایی و توسعه مناطق کم برخوردار محل سؤال در نظام برنامه ریزی ما بود، نباید این اتفاقات رخ می‌داد. امروز باید روستا‌ها و مناطق کم برخوردار را به محل اتکای
برنامه ریزی در کشور برگردانیم، باید محلی از اعراب داشته باشد. نمی‌شود سهم روستا‌های ما از جی دی پی کشور ۲۳ درصد باشد، اما سهم شان از اعتبارات کشور حدود ۲ الی ۳ درصد. به اعتقاد من این بی عدالتی است. در اقتصاد مقاومتی که شما اسم بردید، رهبری انقلاب فرمودند که امسال شما باید پیوست عدالت داشته باشید، من از شما و مدیران کشوری و ملت ایران سؤال می‌کنم، آیا پیوست عدالتی پویاتر از یک معاونتی که می‌تواند این را برعهده بگیرد؟ این معاونت می‌تواند همان پیوست عدالت دولت باشد، در توزیع قدرت، در توزیع ثروت و در نظارت بر برخورداری ها، در نظارت بر عملکرد دستگاه‌هایی که مأموریت قبول کرده‌اند در حوزه محرومیت زدایی و در حوزه توسعه روستایی به همان میزان که اعتبارات می‌گیرند، به همان میزان که قدرت از دولت و حاکمیت می‌گیرند، به همان میزان هم پاسخگو باشند.
سؤال: حتی فراتر از این ما اعتقاد داشتیم بار‌ها در سیاست‌های کلان و سیاست‌های اعلامی، در شعار‌ها گفته‌ایم که توسعه کشور از روستا‌ها می‌گذرد، یعنی فراتر از این را دیده‌ایم. اما الان یک نکته وجود دارد، شما یک اهرم را بعنوان بودجه اشاره کردید در اجرای این سیاست یکپارچه و توزیع عدالت. به جز این اهرم بودجه چه اهرمی در اختیار دارید که بتوانید با سایر دستگاه‌ها هماهنگ شوید در اجرای این مسیر مهم درست؟
حسین زاده: در برنامه پنج ساله هفتم، سه محور وجود دارد. یکی بحث محرومیت زدایی است، مبارزه با فقر و چندبعدی است و عدالت اجتماعی است. خوشبختانه یکی از مصوبات شورای عالی برنامه که اخیراً مصوب و اعلام شد این است که معاونت توسعه امور روستایی و مناطق محروم، سیاستگذاری، راهبری، برنامه ریزی، نظارت و هماهنگی است. این سه موضوع را برعهده دارد. در پایان بند سوم اشاره کرده که هماهنگی دستگاه‌های اجرایی هم با این معاونت است. یعنی دستگاه‌های مختلف در این حوزه عدالت اجتماعی، فقر چندبعدی و محرومیت زدایی باید در تابعی از این سیاستگذاری، برنامه ریزی، نظارت و هماهنگی باشد، ذیل معاونت رئیس جمهور.
سؤال: چون ابتدای فرمایش تان گفتید زمانی که وارد شدم گفتم این بحث معاونت ذیل معاون اول، یک زمان معاونت توسعه روستایی ذیل معاون اول بود قبلاً؟
حسین زاده: در این شش ماه که گذشته است که راحت هم نبوده، اگر کسی دو روز در فضای اداری کار کرده باشد می‌داند که فرآیند‌های بروکراسی اداری خیلی سخت است.
سؤال: مخصوصاً برای شما که می‌خواهید این سیاست یکپارچه را پیاده کنید؟
حسین زاده: می‌خواهیم برای اولین بار شکل بگیرد. یکی از دوستان گفت شما؟ خودتان را فراموش کرده‌اید. نه من هم کسانی را که در این معاونت ذیل معاون اول فعالیت کرده‌اند، از آقای مدنی، آقای امید، آقای رضوی و همه افرادی که حضور ذهن ندارم، دست آنها را می‌بوسم. حتماً گام‌هایی را در این مسیر توسعه برداشته‌اند. اما مکلف بوده‌ایم ساختار جدیدی را به وجود بیاوریم. ساختاری که وقتی یک رئیس جمهور بخشی از قدرت اش را به معاونتی تحت این عنوان تفویض کرده بتواند نقش آفرینی درستی در فضای حکمرانی کشور داشته باشد. بتواند برای کشور خروجی داشته باشد. بتواند آن فاصله و شکاف عدم توسعه یافتگی را با نقاط شهری جبران کند. بخاطر همین، اولین اقدامی که کردیم اصلاح ساختار سازمانی این معاونت بود. امروز ساختار سازمانی اش را اصلاح کردیم، در معاونت چهار تا معاونت ذیل خودش دارد. سه مرکز دارد، چهار معاونت و ۱۸ رکن اساسی ذیل خودش دارد. دومین اقدام این بود که وقتی حرف از سیاستگذاری می‌زنید خیلی واژه راحتی است، اما در مقام عمل خیلی سخت است. مخصوصاً برای ساختار‌ها و سازمان‌هایی که فرابخشی اند. شما بدون پول نمی‌توانید هیچ سیاستگذاری کنید. اولین اقدام این بود که بیاییم در بودجه سنواتی امسال صاحب ردیف اعتباری شویم که توانستیم چند ردیف مستقل برای خودمان به وجود بیاوریم. عضویت کمیسیون‌های دولت را دارا شدیم با حق رأی. امروز با حق رأی در کمیسیون‌های دولت از حقوق مردم در مناطق روستایی و مناطق کم برخوردار دفاع می‌کنیم. حتی ساختمان نداشتیم. امروز دارای ساختمان شده‌ایم و تمام این سه چهار ماه هم گذشت برای اینکه ساختار سازمانی و ردیف‌های اعتباری و ساختمانی که باید در آن حضور پیدا کنیم را به وجود بیاوریم. اضافه بر آن قدرتی که باید از قانون می‌گرفتیم، حالا چه برنامه پنج ساله هفتم، مصوبه‌ای که در شورای عالی برنامه گرفتیم و هم ردیف‌های اعتباری مختلفی که در آنها فعال هستیم. خوشبختانه آخرین مصوبه هم با تأکید شدید رئیس جمهور در حوزه عدالت آموزشی و عدالت ورزشی و عدالت حوزه بهداشت و درمان و همچنین توانمندسازی مناطق روستایی و مناطق کم برخوردار، سهم مسئولیت‌های اجتماعی بود که در کمیسیون اصلی که کمیسیون مشترک برای آن تشکیل شد، سهم قابل توجهی در اختیار معاونت قرار خواهد گرفت که بتواند این عقب ماندگی در بخش‌های مختلف را شتاب دهد و از این سهم برای توسعه در این مناطق استفاده کند.
سؤال: چون دقیقاً تا اولین قدم مهمترین نکته را در دستور کار قرار دادید، ساختار اصلاح شود و در مسیر آن سیاستگذاری و اهداف کلان قرار بگیرد. قدم اول، قدم مهمی را برداشتید، الان در مسیر پیش رو مهمترین محور‌هایی که اولویت بندی کردید و در دستور کار معاونت قرار دارد؟
حسین زاده: مردم احساس کنند در دولت یا در حکمرانی معاونتی است که نمایندگی می‌کند صدای آنها را، دیگر صدای بی صدایان صدایی نیست که صدایی نداشته باشد. این معاونت صدای آنها را راهبری می‌کند. برای تحقق مطالبات و خواسته هایشان با همه وجود جان در طبق اخلاص می‌گذارد. ما نمی‌توانیم اینجا بنشینیم، شعار دهیم و در مقام عمل سال آینده و سال‌های بعد بحران‌های دیگری به بحران‌ها اضافه شود. کمترین کاری که می‌توانیم کنیم اینکه بگوییم معاونت ما مسئله نشود، راه حل شود و به دنبال این هستیم که با توانمندسازی به مفهوم واقعی در این مناطق بتوانیم ادای دین کنیم به ملتی که ایستادند و از ایران خودشان پایداری کردند و حق اول را به ملت ایران می‌دهیم.
سؤال: بحث نهضت احیاء داشتیم در دولت قبل هم بود. در این دولت هم احیای واحد‌های تعطیل و نیمه راکد بود. در معاونت توسعه روستایی این را چطور دیده‌اید با مراکز نیمه تعطیل یا راکد‌های تولیدی که در روستا‌ها وجود دارد؟
حسین زاده: خدمت آقای رئیس جمهور هم گزارش داده‌ایم. ۷۰ هزار مرکز در کل کشور راکد و نیمه راکد داریم. سال سرمایه گذاری است. این مدت اتفاقات خوبی افتاده. تفاهم نامه با بانک‌های مختلف امضاء کرده‌ایم. اینها پنج رسته مسائل دارند، مسائل حقوقی، مالی، حساب در گردش و مسائلی از این دست است. داریم همه استانها را پایش می‌کنیم. سامانه احیای مراکز راکد را به وجود آورده‌ایم. با تمام استانداران مکاتبه کرده‌ایم. تمام استانداران مراکز راکد خودشان را به ما معرفی کرده‌اند. تک تک استانها را داریم کارشناس می‌فرستیم پایش می‌کنند، چه مقدار از این مراکزی که به ما معرفی شده‌اند واقعاً راکد هستند و چه مقدار نه. آنچه که امکان فعال سازی مجدد دارند را در برنامه خودمان گذاشته‌ایم. چند همت با بانک‌های مختلف تفاهم نامه امضاء کرده‌ایم و این مراکزی که راکد هستند و با ظرفیت‌های درون سرزمینی همان استان هم خوانی دارند. در این تفاهم نامه مان چه به لحاظ حقوقی، مالی و سرمایه در گردش باشد، سعی می‌کنیم مسائل شان را حل کنیم تا به چرخه تولید برگردند. ضمن اینکه در کنار مسئولیت خودمان پیش شرط‌هایی هم گذاشته‌ایم، ما مرکز احیاء می‌کنیم، اما به فرض مثال در استان آذربایجان غربی یا کردستان حتماً باید افرادی که به کار می‌گیرند افرادی باشند که کوله بر هستند. یعنی با کد ملی بیاییم هم یک مسئله حل کنیم و هم اشتغال ایجاد کنیم. سعی می‌کنیم متناسب با هر استان، در سیستان و بلوچستان و خوزستان، در هر استانی متناسب با شرایطی که دارند مسئله‌ای را حل کنیم.
سؤال: شما این را از محل بودجه‌هایی که تحت اختیار خودتان است انجام می‌دهید؟
حسین زاده: با تفاهم نامه‌ای که با بانک‌ها بسته‌ایم و با میزان اعتباری که خودمان در بانک‌ها قرار می‌دهیم و آنها هم دو الی سه برابر آن را تأمین می‌کنند این را در نهایت تقسیم می‌کنیم و مسئولیت دیگر هم اینکه مراکزی که احیاء می‌شوند در کنار خودشان مراکز آموزش فناورانه نوین هم ایجاد کنند. یعنی ما خدمات می‌دهیم، احیاء مجدد می‌کنیم، نفع آن را هم برای جامعه این فضا باشد.
سؤال: آنها هم به وظیفه خودشان در قبال جامعه و توسعه کشور کمک کنند؟
حسین زاده: بله و درود می‌فرستم به شما ملت عزیزی که با همه وجود در برابر تهاجم ایستادید و ایران را پاس داشتید. امیدوارم که ما در دولت توان و همیت این را به خرج دهیم که با همه وجود پاسدار و حق و حقوق واقعی ملت شریف ایران باشیم.
