درست در گوشه‌ای آرام از تهران شلوغ، کاخی هست که طعم هنر سلطنتی در آن هنوز باقی است. کاخ اختصاصی نیاوران، با پرده‌های فرانسوی، مبلمان ایتالیایی، نقاشی‌های مدرن و فرش‌های نفیس ایرانی، یادگاری است از زنی که می‌خواست سلطنت را هنری‌تر کند.
وقتی محمدرضا شاه دستور اقامت خاندان سلطنتی در کاخ نیاوران را داد، همسرش، فرح، که تحصیل‌کرده در رشته معماری هم بود تغییراتی در معماری و چیدمان آن داد. در این مطلب، نگاهی دقیق می‌اندازیم به معماری کاخ، دکوراسیون کاخ نیاوران و اتاق کار فرح دیبا (ویدیو)
دوران قاجار:
پیشینه باغ نیاوران به دوران قاجار و زمان فتحعلی‌شاه بازمی‌گردد. در آن زمان، باغی ییلاقی به نام "نی‌آوران" در این منطقه ساخته شد که بعدها به نیاوران تغییر نام داد.
دوران پهلوی:
در دوران پهلوی اول، کاخ صاحبقرانیه در این باغ قرار داشت و برای مراسم ازدواج محمدرضا پهلوی و فوزیه بازسازی شد، اما جشن ازدواج در جای دیگری برگزار شد.
ساخت کاخ اختصاصی:
ساخت کاخ اختصاصی نیاوران در سال 1337 آغاز شد و در سال 1346 به پایان رسید. این کاخ با معماری مدرن و تلفیقی از معماری سنتی ایرانی طراحی شد.
پس از انقلاب:
پس از انقلاب اسلامی، کاخ نیاوران به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی واگذار شد و در سال 1365 به موزه تبدیل گردید.
تبدیل به موزه:
امروزه، کاخ اختصاصی نیاوران به همراه سایر بناهای مجموعه به عنوان موزه در دسترس عموم قرار دارد و شامل بخش‌های مختلفی مانند کاخ صاحبقرانیه، کوشک احمدشاهی، موزه جهان‌نما و ... است.
در را که باز کنید، اول‌ازهمه سقف و ستون‌های بلند ساختمان چشمتان را می‌گیرد و اگر سرتان را کمی بالاتر بگیرید، سقف متحرک آلومینیوم یا سان روف خانه را می‌بینید که باز و بسته می شود. برای همین می‌توان با باز کردنش روزها نور را به سطح خانه پاشید و شب‌ها هم ستاره‌ها را تماشا کرد و حتی می‌توان با روشن کردن نورافکن‌ها نور را به آسمان انداخت و از تماشای آن لذت برد. کاخ دو طبقه و یک نیم‌طبقه دارد. معمار ساختمان یک مهندس ایرانی به نام «محسن فروغی» است. همان کسی که طراح سعدیه شیراز است. دکوراسیون داخلی خانه هم کار یک تیم فرانسوی است. کمی که جلوتر بیایید و دو سه پله را رد کنید به سرسرای کاخ می‌رسید که دورتادور آن را فرش‌های راوند کرمان و مبل‌های فرانسوی پر کرده‌اند. در یکی از فرش‌ها تصاویر 109 پادشاه ایرانی دورتادور آن نقش بسته و در ترنجش 56 نفر از افراد مشهور دنیا مثل کنفوسیوس، حضرت سلیمان (ع)، حضرت موسی (ع) و … جا خوش کرده‌اند و به‌حق نامش «فرش مشاهیر» شده است. دست چپتان هم فرشی دیگر شبیه همین می‌بینید با این تفاوت که 72 پادشاه افسانه‌ای شاهنامه درون آن دیده می‌شوند و برای همین نام این‌یکی هم می‌شود، «فرش سلاطین».
فرح پهلوی شخصاً مبلمان کاخ را از برندهای معتبر اروپایی به‌ویژه از فرانسه و ایتالیا انتخاب کرد. از جمله این برندها می‌توان به Roche Bobois و Ligne Roset اشاره کرد.
ترکیب مبلمان مدرن با عناصر سنتی ایرانی مانند قالیچه‌های دستباف اصیل، تابلوی مینیاتور و ظروف سفالی ایرانی، از ویژگی‌های خاص چیدمان بود.
در این کاخ از تابلوهای نفیسی نگهداری می‌شود که به دست هنرمندان مشهور داخلی و خارجی به تصویر کشیده شده‌اند. ظروف و وسایلی که در این کاخ به چشم می‌خورند، همگی گران‌بها و ارزشمند هستند
لوسترهای کریستال دست‌ساز از اتریش و فرانسه برای فضاهای رسمی کاخ انتخاب شده بودند.
نورپردازی در بخش‌های خصوصی‌تر کاخ به سبک مینیمال و مدرن بود تا محیطی آرامش‌بخش و هنری ایجاد کند.
از ویژگی های بارز معماری این کاخ می توان به سقف متحرک آن اشاره کرد . شیوه خاص معماری محسن فروغی نیز استفاده از نور طبیعی در بنا است که به " معماری نور" شهرت دارد.
5. کتابخانه شخصی فرحیکی از جذاب‌ترین فضاهای کاخ، کتابخانه‌ای بود با طراحی مدرن و قفسه‌های چوبی یک‌دست.
کتابخانه کاخ نیاوران یا کتابخانه‌ی اختصاصی فرح پهلوی، هم‌جوار با محل سکونت خاندان پهلوی، در سال 1355 در دو طبقه و یک زیرزمین در ضلع شرقی مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران احداث شده که دارای ویژگی‌های متمایزی در نوع معماری و ساختار سازه است. کتابخانه سلطنتی مجموعه فرهنگی و تاریخی نیاوران مکان نگهداری بیش از 23 هزار جلد کتاب با 16 هزار عنوان است. از کتاب‌های قدیمی این کتابخانه می‌توان به دیوان حافظ متعلق به 144 سال پیش اشاره کرد. این کتاب در سال 1252 هجری خورشیدی به ناصرالدین شاه قاجار هدیه شده است
اتاق خواب فرح پهلوی
یکی از زیباترین فضاهای کاخ. تخت‌خواب فرانسوی، پارچه‌های مخملی، پرده‌های ابریشمی، تابلوهایی از نقاشان زن، میز آرایش بسیار زیبا و آینه‌هایی با قاب نقره‌کوب از ویژگی‌های این اتاق هستند.
تقریباً تمام اتاق‌های کاخ تودرتو هستند به هم راه دارند و این قضیه درباره اتاق‌های شاه و فرح بیشتر صدق می‌کند. فرح پهلوی، یک اتاق آرایش دارد که با لوازم‌آرایش آمریکایی و لوسترهای کریستال چک و برنز پر شده است. این اتاق از طرف چپ به اتاق موزیک و ورزش او می‌رسد و از طرف راست به اتاق‌خواب مشترکش با محمدرضا راه پیدا می‌کند. فرح به‌غیراز این اتاق، یک اتاق رختکن در همین طبقه دارد که در آن هنوز تعدادی از لباس‌هایش که سوزن‌دوزی بلوچی هستند، دیده می‌شود. یک اتاق کار هم در نیم‌طبقه کاخ دارد که علاوه بر اتاق کارش، اتاق لیلا دختر کوچک او و ندیمه‌اش هم همان‌جاست.
اتاق‌های فرزندان (ولیعهد رضا، علیرضا و لیلا)
طراحی هر اتاق متناسب با سن و علایق فردی آن‌ها انجام شده. در اتاق ولیعهد، نقشه جهان، عکس‌هایی از سفرهای خارجی و مجموعه‌ای از کتاب‌های تاریخی و هوافضا دیده می‌شود. در اتاق‌های علیرضا و لیلا هم اسباب‌بازی‌ها، کتاب‌های کودک، نقاشی‌ها و عکس‌های خانوادگی محیطی کاملاً کودک‌محور ساخته‌اند.
سینمای اختصاصی کاخ
یکی از خاص‌ترین بخش‌های کاخ، سالن سینمای کوچک اما حرفه‌ای آن است که با تجهیزات پخش فیلم، صندلی‌های راحت، دیوارهای آکوستیک و پرده پروجکشن طراحی شده. خانواده سلطنتی گاهی با مهمانان ویژه در این سالن فیلم تماشا میکردند.
سالن موسیقی و دستگاه‌های صوتی
مجموعه‌ای از پخش‌کننده‌های نوار کاست، گرامافون‌های مدرن و آرشیوی از موسیقی کلاسیک و ایرانی در این بخش قرار داشت.
اتاق کار فرح نیز در همین طبقه واقع شده؛ اتاقی که در کنار اتاق خواب او قرار دارد و به‌نوعی فضای شخصی و کاری او به شمار می‌رفت. ( برای آشنایی بیشتر ویدیوی را مشاهده بفرمایید)
همانطور که دیدید تمام وسایل این کاخ با وسواس تمام از مشهورترین برندهای دنیا خریداری شده و هزینه بسیاری برای خرید تک تکشان صرف شده. اگر این خاندان به همان اندازه که برای ساخت خانه و زندگی خود دقت داشته و هزینه میکردند و برای سفرها و مهمانی های مجللشان اهمیت قائل بودند، کمی و فقط کمی برای ساختن ایرانی آباد هم هزینه میکردند مردم عادی در فقر و کمبود امکانات کمر خم نمیکردند.
