به گزارش مشرق، کانال تلگرامی مرکز آینده پژوهی جهان اسلام مطلبی با عنوان نیل؛ رودی که آینده تمدن مصر را بازنگری می‌کند منتشر کرد و نوشت:
در دل کویرهای سوزان آفریقا، جایی که خورشید بی‌امان بر ریگ‌های طلایی می‌تابد، رود نیل همچون نیرویی اسطوره‌ای از میان تاریخ به جریان افتاده است. این رود، که روزگاران در تمدن‌های باستانی به‌عنوان نمادی زنده از حیات و امانت الهی شناخته می‌شد، اکنون با چالش‌های ناشی از گرمایش جهانی، ساخت سدهای غول‌پیکر در منابع بالادست و مدیریت ناپایدار آب مواجه شده است. با توجه به اینکه بیش از ۹۷ درصد منابع آبی مصر متکی بر نیل است، این کشور در آستانه بحران بی‌سابقه‌ای قرار گرفته است.
داده‌های فنی و چالش‌های جاری تحلیل داده‌های ماهواره‌ای ناسا نشان می‌دهد که جریان آب نیل طی دو دهه اخیر به میزان تقریبی ۱۷ درصد کاهش پیدا کرده است. از سوی دیگر، پروژه عظیم سد النهضه در اتیوپی که سالانه حدود ۷۴ میلیارد مترمکعب آب را در پشت دیوارهای بتونی خود انباشت می‌کند، نقش مهمی در تغییر الگوهای آبی منطقه ایفا می‌کند. پروفسور احمد عبدالقادر، هیدرولوژیست دانشگاه قاهره، بیان می‌کند: “سد النهضه نه تنها میزان آب جاری به مصر را کاهش می‌دهد، بلکه هر قطره‌ای که در پشت این سد حبس می‌شود، به منزله کاهش منابع آبی ضروری برای فرهنگ و معیشت در دلتا است”.
پیامدهای زیست‌محیطی و اقتصادی در بخش کشاورزی در دلتای نیل، که همواره به عنوان یکی از حاصلخیزترین مناطق آفریقا شناخته شده، بحران‌های ناشی از نمک‌زدگی و شور شدن خاک به‌وضوح نمایان است. زمین‌هایی که روزگاری «طلای سیاه مصر» نامیده می‌شدند، اکنون به زیر لایه‌های نمک سفید مدفون شده‌اند. آمار انتشار یافته نشان می‌دهد که تولید برنج مصر از ۴.۸ میلیون تن در سال ۲۰۱۸ به ۳.۲ میلیون تن در سال ۲۰۲۳ کاهش یافته است. افزون بر این، هشدار بانک جهانی مبنی بر آنکه مصر – به عنوان بزرگترین واردکننده گندم جهان – ممکن است تا سال ۲۰۳۰ با کاهش ۵۰ درصدی منابع آبی مواجه شود، نگرانی‌های اقتصادی و اجتماعی را در پی داشته است.
تاثیرات بر معیشت شهری و تهدیدات منطقه ای بحران نیل، تاثیرات فراتر از بخش کشاورزی دارد. در شهرهای شمالی مانند اسکندریه، افزایش سطح دریا به‌دلیل فرونشست زمین و بالا آمدن سطح آب‌های دریا، منجر به فرورفتن صدها خانه و بی‌خانمانی جمعیت ساکن در آن مناطق شده است. سازمان ملل بر این نکته هشدار می‌دهد که در صورت تداوم کاهش منابع آبی، ممکن است تا سال ۲۰۳۰، بیش از ۱۰ میلیون مصری به دلیل کسری آب به آوارگی کشیده شوند. افزایش تنش‌های منطقه ای نیز در پی این بحران مشهود است؛ چرا که اختلافات پیرامون حقوق آبی منجر به بحرانی سیاسی و حتی نزدیک شدن به بحران‌های نظامی شده است. به طوری که مصری ها حقوق آبی را خط قرمز خود دانسته و از دست رفتن هر قطره آب، تهدیدی جدی برای بقای مصر محسوب می‌شود.
راهکارهای نوین و چشم‌اندازهای فناوری‌گرا در میان تاریکی‌های موجود، نور امیدی را برای حل این مشکل به وجود می آورد. مصر با الهام از کشورهایی مانند سنگاپور، به سرعت به سمت فناوری‌های نوین آب حرکت کرده است. طرح‌های عظیم نمک‌زدایی در سواحلی از مدیترانه در دست اجراست که انتظار می‌رود بتواند تا سال ۲۰۳۰، حدود ۲۰ درصد از نیاز آب شرب این کشور را تامین کند. همچنین، در واحه های غربی، استفاده از گلخانه‌های مجهز به سیستم‌های آبیاری قطره‌ای توانسته است مصرف آب در بخش کشاورزی را تا ۷۰ درصد کاهش دهد.
مشکلات آبی و همکاری‌های منطقه‌ای با توجه به اهمیت حیاتی نیل برای ثبات منطقه‌ای، دیپلماسی آبی را به یکی از اولویت‌های استراتژیک تبدیل کرده است. تشکیل «کمیته سه‌جانبه» متشکل از نمایندگان مصر، سودان و اتیوپی، گامی مهم در جهت دستیابی به توافقی عادلانه برای تقسیم منابع آب محسوب می‌شود. پیشنهاد ایجاد صندوق منطقه‌ای به‌منظور توسعه پایدار منابع آبی، با حمایت‌های بانک جهانی و اتحادیه آفریقا، از جمله ابتکارات مطرح شده است.
در واقع آینده مصر منحصرا به انتخاب‌های امروز وابسته است. همانگونه که نیل روزگاری تمدن فراعنه را شکوفا می‌کرد، امروز می‌تواند الهام‌بخش یک انقلاب آبی نوین باشد. همچنین، ارزیابی جامع بحران آب در مصر نشان می‌دهد که چالش‌های پیش رو می‌تواند محرکی برای نوآوری و تغییرات اساسی در شیوه‌های مدیریت منابع آب باشد. اگر سیاست‌گذاران بتوانند با بهره‌گیری از تجربیات موفق کشورهایی همچون سنگاپور و همچنین سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین، به یکپارچگی علمی و فناوری دست پیدا کنند، نه تنها بحران فعلی مدیریت می‌شود، بلکه زمینه برای رشد پایدار اقتصادی و اجتماعی فراهم خواهد شد. این رویکرد می‌تواند مصر را به الگویی در منطقه تبدیل کند، جایی که داده‌های علمی و پیش‌بینی‌های دقیق، نقشی حیاتی در تصمیم‌گیری‌ها ایفا می‌کنند.
به علاوه، بحران آب در مصر، بیش از یک معضل داخلی است و منعکس‌کننده ابعاد منطقه ای و جهانی آن محسوب می شود. همکاری‌های بین‌المللی، تبادل دانش و منابع و همچنین ایجاد چارچوب‌های قانونی و دیپلماتیک کارآمد، از ضروریات پیش روست تا تنش‌های ناشی از اختلافات آبی کاهش پیدا کند. در این راستا، مشارکت مصر در ایجاد کمیته‌های منطقه‌ای و تشکل‌های بین‌المللی، می‌تواند گامی مهم در جهت حفظ امنیت زیست‌محیطی و اقتصادی منطقه باشد. این همبستگی و هم‌افزایی در نهایت موجبات تحول و ثبات در آینده‌ای نزدیک را فراهم می‌آورد.
*بازنشر مطالب شبکه‌های اجتماعی به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان از فضای این شبکه‌ها منتشر می‌شود.
