به گزارش اقتصادنیوز ، در بحبوحه التهابات سیاسی و نگرانی‌های امنیتی جهانی، جامعه ایران بار دیگر با این پرسش مواجه است که؛ «در جریان جنگ اسرائیل و ایران، جامعه ایران چه تغییراتی از نظر هویت جمعی و نظم اجتماعی تجربه کرد؟ آیا این تحولات پس از آتش‌بس تداوم یافتند؟»
در گفت‌وگوی پیش‌رو، ابراهیم فیاض، استاد دانشگاه و جامعه‌شناس، از تجربه جنگ ایران و عراق، رشد جامعه مدنی، و شکاف دولت و مردم در وضعیت‌های بحرانی می‌گوید.
گفت‌وگوی اقتصادنیوز با ابراهیم فیاض تصویری روشن از جامعه‌ای است که با وجود زخم‌های جنگ، تحریم، و بحران‌های گاه‌وبیگاه، جلوتر از ساختارهای رسمی حرکت می‌کند.
او معتقد است که ایران امروز نه تنها تاب‌آورتر شده، بلکه عقلانیتی جمعی در حال شکل‌گیری است که اگر درست شنیده شود، می‌تواند گره‌های پیچیده امروز را باز کند، پیش از آنکه بحران بعدی از راه برسد.
مشروح گفتگوی اقتصادنیوز را بخوانید؛
****
آقای فیاض! در جریان جنگ اسرائیل و ایران، جامعه ایران چه تغییراتی از نظر هویت جمعی و نظم اجتماعی تجربه کرد؟ آیا این تحولات پس از توقف جنگ تداوم یافتند؟
در آن دوران در بیشتر شهرهایی که درگیر جنگ شدند به نظرم پیشرفت اجتماعی زیادی دیدیم. من خودم در آن 12 روز بین شیراز و تهران در رفت و آمد بودم ضد هوایی دائم کار می‌کرد اما با وجود تمام این شرایط، مردم عادی زندگی می‌کردند، شهر تخلیه نشد.
این یعنی جامعه به‌شدت از نظر اجتماعی رشد کرده بود، مردم هویت اجتماعی و جمعی‌شان را حفظ کرده بودند. این جنگ باعث شد جهش اجتماعی پیدا کنیم، جامعه ما جامعه‌مندتر شد، مدنی‌تر شد.
اگر دوباره یک بحران یا جنگ رخ دهد، جامعه ما همان واکنش همبسته را خواهد داشت؟
مردم همان مردم هستند. مردمی که به هر دلیلی خانه‌شان را ترک کردند بدون برنامه‌ریزی در سطح کلان، بدون اینکه درخواستی مطرح شده باشد از شمال تا جنوب هرکسی هر طور توانست با آغوش باز هم‌وطنش را پذیرفت.
این‌ها کار دولت نبود. این همبستگی و همیاری، مردمی بود. الان هم به نظرم جامعه ایران به‌شدت بزرگ شده. مردم جلوتر از دولت حرکت می‌کنند.
من هفت هشت سال پیش در مصاحبه دیگری هم گفتم جهان دارد از «دولت-ملت» به «دولت-مردم» تبدیل می‌شود، و الان به نظرم داریم وارد مرحله «مردم-مردم» می‌شویم. دولت‌ها عقب مانده‌اند. مردم کار خودشان را می‌کنند، خودکفا شدند.
پیش بینی می کنید دوباره درگیری و تنش را تجربه کنیم؟
جهان به‌سمت یک درگیری وسیع حرکت می‌کند. نگاه کنید به ترامپ، وضعیت داخلی آمریکا، ماجرای فلسطین، یا فشار روی اسرائیل. آمریکا به‌نوعی در حال فروپاشی درونی است. خود آمریکایی‌ها دارند علیه ساختار حاکم معترض می‌شوند. وضعیت دلار، تحریم‌ها، همه چیز به سمت انسداد می‌رود. من احتمال یک درگیری جدید را زیاد می‌دانم.
در این میان، ایران اما رشد کرده است. انقلاب، ۸ سال جنگ، تحریم‌ها... مردم خودشان را ساخته‌اند. جامعه ما امروز به بلوغی رسیده که اگر جنگی هم رخ دهد، باز همین مردم از کشور دفاع خواهند کرد. به نظرم با آمادگی که دارند حتی محکم‌تر از قبل پای ایران می‌ایستند.
از نگاه شما در شرایط بحرانی و پس از آن، مردم ایران به چه چیزهایی پناه بردند؟ خانواده؟ مصرف‌گرایی؟ شبکه اجتماعی؟ یا ...؟
به عقیده من اول خانواده و بعد جامعه بر خود جامعه. مردم به هم تکیه می‌کنند. شبکه‌های اجتماعی، خرید، مناسک جمعی، دین و معنویت هم نقش دارند. اما بازگشت به خود، بازگشت به اخلاق، نوعی درون‌گرایی هم دیده در این اوضاع دیده شد.این جامعه هنوز سرپاست.
از نگاه شما دولت و نهادها در مدیریت نقش خود چطور عمل کردند؟
دولت از جامعه عقب مانده. این فقط دولت اجرایی نیست؛ مجلس، قوه قضاییه، همه باید بدانند که از مردم عقب‌تر هستند. اگر بحران رخ دهد، نباید انتظار داشت که دولت‌ها جلوتر از مردم حرکت کنند. باید از جامعه مدنی بیاموزند.
